Μετά τη «βουτιά» που προκάλεσαν τα λοκντάουν την περίοδο της πανδημίας, η ελληνική οικονομία κινήθηκε (όπως ήταν αναμενόμενο) σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης – συγκεκριμένα, το 2022 σημειώθηκε αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,9% με τους θετικούς ρυθμούς να συνεχίζονται και κατά το 1ο 4μηνο του 2023.
Ανάπτυξη για ποιους;
Ασφαλώς, στον κόσμο που ζούμε, αυτή η «ανάπτυξη» δεν κατευθύνθηκε στις τσέπες των φτωχότερων στρωμάτων, αλλά στις τσέπες των μεγαλοεπιχειρηματιών. Από την άλλη, οι διάφορες κρατικές ενισχύσεις, τα pass κλπ, αντικειμενικά βοήθησαν ένα τμήμα της οικονομίας να κινηθεί.
Ένα ακόμα στοιχείο της προηγούμενης περιόδου είναι η σχετική μείωση της ανεργίας, η οποία υποχώρησε σε λίγο πάνω από το 10%. Βέβαια, την ίδια στιγμή 1 στις 2 νέες θέσεις εργασίας είναι ημιαπασχόλησης, ενδεικτικό της «ποιότητας» των νέων εργασιακών συνθηκών. Και μπορεί το 2022 να ήταν χρονιά «ανάπτυξης», αλλά, σύμφωνα με τη Eurostat, 1 στους 4 πολίτες βρισκόταν αντιμέτωπος με τον κίνδυνο της φτώχειας.
Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνουν την αντιφατική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η οικονομία και η κοινωνία.
Σε σχέση με την πρόσφατη ανοδική πορεία της οικονομίας και ιδιαίτερα της αύξησης των φορολογικών εσόδων, τα λόγια του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γ. Στουρνάρα είναι αποκαλυπτικά:
«…σήμερα φόρους πληρώνουν μόνον οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι.»
Προφανώς η φράση είναι τραβηγμένη, καθώς ειπώθηκε στο πλαίσιο μιας δήλωσης σε σχέση με τη φοροδιαφυγή των επιχειρήσεων, όμως αποτυπώνει το γεγονός ότι αυτοί που για ακόμα μια φορά την πληρώνουν είναι οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι, δηλαδή τα πιο φτωχά στρώματα, είτε έμμεσα από τον ΦΠΑ λόγω της ακρίβειας που σαρώνει, είτε άμεσα λόγω φορολογίας.
Ωστόσο, οι οικονομικοί αναλυτές δεν βιάζονται να πανηγυρίσουν για αυτά τα θετικά αποτελέσματα της ελληνικής οικονομίας, καθώς ένα άλλο στοιχείο είναι αυτό που προκαλεί τον μεγαλύτερο και μακροπρόθεσμο προβληματισμό.
Σε τεντωμένο σκοινί
Ο παρακάτω τίτλος άρθρου του οικονομικού σάιτ capital.gr είναι χαρακτηριστικός:
«”Αγκάθι” της επόμενης μέρας των εκλογών το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών».
Όπως εξηγεί το capital.gr, το 2022 το έλλειμμα των τρεχουσών συναλλαγών έφτασε τα 20,15 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι οι εισαγωγές (προϊόντων, ενέργειας, υπηρεσιών κλπ) της ελληνικής οικονομίας ήταν κατά 20,15 δισ. περισσότερες απ’ όσο οι εξαγωγές. Κι αυτό, σύμφωνα με το ίδιο
«μπορεί να γίνει η μεγαλύτερη δημοσιονομική πρόκληση για την κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές της 25ης Ιουνίου».
Το πρόβλημα με το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι πως όταν είναι αρνητικό η (κάθε) εθνική οικονομία είναι πιο ευάλωτη στις αναταράξεις της παγκόσμιας οικονομίας. Ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες, είναι πιο εκτεθειμένη στη διεθνή αστάθεια που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο ψηλός πληθωρισμός, η ενεργειακή κρίση, ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας, κλπ, παράγοντες που συντείνουν στη διόγκωση του δημόσιου χρέους και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.
Σήμερα το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών βρίσκεται περίπου στο 10% του ΑΕΠ και για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, το 2008 είχε φτάσει το 15% – γεγονός που μαζί με το ψηλό χρέος και τα ελλείμματα οδήγησαν στα Μνημόνια, την Τρόικα κλπ.
Αυτή η εξέλιξη χαρακτηρίστηκε από τον Γ. Στουρνάρα ως «ανησυχητική», ενώ η Κομισιόν στην τελευταία της εξαμηνιαία έκθεση έκανε λόγο για «ακραίες δημοσιονομικές ανισορροπίες» που παρατηρούνται στα οικονομικά της Ελλάδας.
Το πρόβλημα δεν θα μπορούσε να περιοριστεί στις «έκτακτες συνθήκες» που επικράτησαν στην αγορά ενέργειας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Η εντελώς ασταθής κατάσταση στη διεθνή οικονομία είναι αυτή που προκαλεί μεγάλους προβληματισμούς – σε συνδυασμό ασφαλώς με τον συνεχιζόμενο πόλεμο.
Το σημαντικότερο ζήτημα είναι η αντιμετώπιση του πληθωρισμού διεθνώς. Τα πρώτα μέτρα που έχουν παρθεί σε αυτήν την κατεύθυνση είναι το σταμάτημα της «εύκολης» παροχής ρευστότητας, μέσω της αύξησης των επιτοκίων δανεισμού –πράγμα που κάνει το δανεισμό απαγορευτικό, ωθεί τις οικονομίες σε συρρίκνωση και δημιουργεί μια νέα γενιά κόκκινων δανείων– σε συνδυασμό με την επαναφορά των περιορισμών της ΕΕ για τις κρατικές δαπάνες, τα κρατικά ελλείμματα κλπ (που είχαν ανασταλεί λόγω πανδημίας).
Με λίγα λόγια, οι κυβερνήσεις της άρχουσας τάξης στην προσπάθειά τους να συγκρατήσουν τον πληθωρισμό είναι αναγκασμένες να εφαρμόσουν πολιτικές λιτότητας.
Προεκλογικές υποσχέσεις
Οι θετικοί ρυθμοί της οικονομίας έπαιξαν έναν ρόλο στο να δώσει η Κυβέρνηση της ΝΔ μερικά ψίχουλα στην κοινωνία. Αυτά πήραν την μορφή των pass, των αυξήσεων του βασικού μισθού (βέβαια πάντα κάτω του πληθωρισμού – που σημαίνει πως στην πραγματικότητα είχαμε μείωση των μισθών) κλπ.
Τα παραπάνω έδωσαν την αφορμή για να πει η ΝΔ «την επόμενη 4ετία θα κάνω ακόμα περισσότερα», αναφέροντας ενδεικτικά ότι θα αυξήσει τον βασικό μισθό 25% σε βάθος 4ετίας και τον ΣΥΡΙΖΑ να βγει με ένα πρόγραμμα ακατάσχετης παροχολογίας, στο οποίο υπόσχεται σχεδόν τα πάντα: αυξήσεις βασικού μισθού σε ιδιωτικό κ δημόσιο τομέα, ξεπάγωμα τριετιών, αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή, 13η σύνταξη, αύξηση αφορολόγητου, πλαφόν στην ενέργεια, μαζικές προσλήψεις σε Υγεία-Παιδεία κλπ.
Φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις χωρίς σύγκρουση με το κατεστημένο δεν υπάρχουν
Ποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει με τα φιλολαϊκά μέτρα όπως τα πιο πάνω, ακόμα και αν είναι ανεπαρκή σε σχέση με τις ανάγκες;
Ωστόσο, το βασικό ερώτημα είναι αν ακόμα και αυτά τα ανεπαρκή μέτρα θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στις σημερινές συνθήκες του καπιταλισμού.
Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι παρά τις πρόσφατες θετικές επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας, τα μεγάλα δομικά προβλήματα του χρέους, του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών κλπ καλά κρατούν. Και σε συνδυασμό με τα αδιέξοδα της διεθνούς οικονομίας και τους δημοσιονομικούς περιορισμούς που θέλει να επαναφέρει η ΕΕ, τα πράγματα μόνο ευοίωνα δεν μπορούν να είναι.
Συνεπώς, στα πλαίσια αυτού του οικονομικού συστήματος και των πολιτικών του, δεν υπάρχουν σοβαρά περιθώρια για τέτοιες παροχές! Αυτό άλλωστε είναι που παπαγαλίζουν μέρα-νύχτα οι μεγαλοδημοσιογράφοι και άλλοι εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης.
Τέτοιου είδους δηλαδή ρεφορμιστικά προγράμματα, όπως τα προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ, στην πραγματικότητα για να εφαρμοστούν πρέπει όποιος τα προτείνει να είναι διατεθειμένος να πάει τη μάχη μέχρι τέλους.
Ο μόνος τρόπος για να παρθούν ακόμα και οι ελάχιστες φιλολαϊκές πολιτικές υπέρ των εργαζομένων και της πλειοψηφίας της κοινωνίας σ’ αυτές τις συνθήκες, είναι η σύγκρουση με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα – τους τραπεζίτες, τους εφοπλιστές, τους μεγαλοεργολάβους, τις πολυεθνικές. Αυτό λείπει ολοκληρωτικά από την προεκλογική συζήτηση.
Ένα τέτοιο πρόγραμμα που να συνδέει τα σημερινά αιτήματα με την ανάγκη για ευρύτερες συγκρούσεις με τα συμφέροντα του κεφαλαίου, δεν λείπει απλώς από τον ΣΥΡΙΖΑ (που είναι το πλέον αναμενόμενο μετά και την εμπειρία της συνθηκολόγησής του με το σύστημα το 2015) αλλά λείπει και από τις βασικές δυνάμεις της Αριστεράς (αν και με διαφορετικό τρόπο – δείτε περισσότερα εδώ) τουλάχιστον με ολοκληρωμένο τρόπο.
Τα παραπάνω δεν είναι σημαντικά για να «κάνουμε ακόμα μια φορά κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ και την Αριστερά». Αλλά γιατί τα όρια του ρεφορμισμού σήμερα είναι τόσο μεγάλα, λόγω της κρίσης στην οποία βρίσκεται το σύστημα, που στην πραγματικότητα η ρεφορμιστική Αριστερά καταλήγει τελικά να ενσωματώνεται στο σύστημα και να εγκαταλείπει κάθε σχέδιο μεταρρυθμίσεων, ανεξάρτητα απ’ τις προθέσεις της. Αυτό έγινε με το ΠΑΣΟΚ παλιά, αυτό έγινε και με τον ΣΥΡΙΖΑ πιο πρόσφατα.
Ο μόνος τρόπος να κερδίσουν τα λαϊκά στρώματα ουσιαστικές παραχωρήσεις είναι μέσα από μαζικά, οργανωμένα και μαχητικά κινήματα. Για να υπάρξουν αυτά τα κινήματα είναι απαραίτητο να χτίσουμε νέους, μαζικούς αριστερούς σχηματισμούς διατεθειμένους να δώσουν τη μάχη μέχρι το τέλος. Δυστυχώς υπάρχει σήμερα ένα μεγάλο κενό στο χώρο της Αριστεράς, που επιτρέπει στην άρχουσα τάξη να παίζει σχεδόν «μονότερμα» και με τον κύριο κερδισμένο των κοινωνικών αντιδράσεων την Ακροδεξιά.
