Στις 14 Σεπτέμβρη γράφτηκε ιστορία στην Σουηδία. Ποτέ ξανά σε εκλογές ή δημοψήφισμα στη χώρα αυτή δεν εκφράστηκε τόσο ξεκάθαρα η δυσπιστία στο κατεστημένο και τις επιλογές του κεφαλαίου, όπως στο δημοψήφισμα για την ΟΝΕ και το ευρώ. Οι αρνητικές ψήφοι ήταν περισσότερες απ’ ότι μπορούσε κανείς να περιμένει: 56,1% "κατά", 41,8% "υπέρ".
Ήταν οι εργαζόμενοι, οι γυναίκες και η νεολαία που κατά πλειοψηφία ψήφισαν "όχι". Πάνω από το 65% των μελών της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών (LO) ψήφισαν κατά. Το ίδιο έκανε το 65% των ψηφοφόρων μεταξύ 18 και 21 χρόνων, καθώς και το 58% των γυναικών. Πάνω από το 81% του εκλογικού σώματος πήρε μέρος στην ψηφοφορία, πράγμα που αποδεικνύει τη διάθεση των απλών ανθρώπων να κάνουν τη φωνή τους ν’ ακουστεί.
Την ίδια ώρα είναι μια σημαντική νίκη για το κίνημα που θα έχει επίπτωση και σε άλλες χώρες. Το όχι του Σουηδικού δημοψηφίσματος έρχεται να προστεθεί σ’ αυτό της Δανίας (3 χρόνια πριν). Είναι έτσι πιθανόν ο Μπλέρ ν’ ακυρώσει τα σχέδιά του για δημοψήφισμα κατά την θητεία αυτής της βουλής. Επίσης και η δανέζικη κυβέρνηση είναι πιθανόν να καθυστερήσει ένα νέο δημοψήφισμα. "Το αποτέλεσμα ήταν χειρότερο απ’ ό,τι περιμέναμε", είπε ο Ρομάνο Πρόντι πρόεδρος της Κομισιόν.
Χαστούκι σε πολιτικούς και επιχειρηματίες
Μόλις τον περασμένο χρόνο τα ίδια κόμματα που τώρα υποστήριζαν το "ναι" είχαν πάρει 80% των ψήφων στις εκλογές. Τώρα πήραν συνολικά λίγο παραπάνω από 40%.
Το σουηδικό κεφάλαιο έριξε όλα του τα όπλα για τη νίκη του "ναι". Και ήταν μεγάλο χαστούκι το αποτέλεσμα. Αμέσως οι μεγάλες εταιρίες ζήτησαν "αποζημίωση", δηλ. θέλουν η κυβέρνηση να συνεχίσει τις διαρθρωτικές αλλαγές της ΟΝΕ. Άλλο ένα τους αίτημα ήταν και η παραίτηση του υπ. βιομηχανίας Leif Pagrotsky. Όπως και η πλειοψηφία των ψηφοφόρων ο Pagrotsky ψήφισε κατά, αλλά θα εκδιωχθεί γιατί αυτό ζητά η αγορά. Ένας κυβερνητικός ανασχηματισμός πολύ σύντομα θα είναι μέρος της εκδίκησης των χαμένων και της αναζήτησής τους για αποδιοπομπαίους τράγους.
Όλες οι δημοσκοπήσεις πριν το δημοψήφισμα έδειχναν μία ξεκάθαρη υπεροχή της αρνητικής ψήφου. Βέβαια ο τραγικός θάνατος της υπουργού εξωτερικών έκανε προς στιγμήν το αποτέλεσμα λιγότερο βέβαιο. Τα γκάλοπ την μέρα των εκλογών έδειχναν νίκη του "όχι" με 51%. Το τελικό αποτέλεσμα του 56% δείχνει ότι η αρνητική ψήφος κέρδισε την πλειοψηφία ανάμεσα σ` αυτούς που είχαν ψηφίσει πριν το φόνο (στις σουηδικές εκλογές υπάρχει η δυνατότητα να ψηφίζει κανείς 3 εβδομάδες πριν την μέρα των εκλογών στα ταχυδρομεία και πάνω από 1 εκ. Σουηδοί το έπραξαν).
Το αποτέλεσμα ήταν μια τεράστια πολιτική ήττα ειδικά για τον G.Persson, αλλά και για τα άλλα κόμματα που υποστήριζαν την ΟΝΕ και φυσικά για τους Χριστιανοδημοκράτες που είναι στην αντιπολίτευση. Η μεγάλη πλειοψηφία των ψηφοφόρων και των δύο αυτών κομμάτων ψήφισαν "όχι".
Λόγω της δολοφονίας της Anna Lindh η αναπόφευκτη συζήτηση στο εσωτερικό του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος θα καθυστερήσει για λίγο. Ωστόσο οι αρχηγοί των άλλων κομμάτων που υποστήριζαν την ΟΝΕ έχουν ήδη υποδείξει τον Persson σαν τον υπαίτιο της ήττας τους. Ήξεραν ότι οι ίδιοι δεν θα έπειθαν τους εργαζόμενους κι εναπόθεσαν τις ελπίδες τους στους σοσιαλδημοκράτες.
Ιστορικά οι σοσιαλδημοκράτες έχουν κερδίσει δημοψηφίσματα στο παρελθόν, για την πυρηνική ενέργεια και για την Ε.Ε. το 1994. Άλλα δεν έχουν πια την ίδια επιρροή ανάμεσα στους εργαζόμενους.
Όχι στο νεοφιλελευθερισμό
Τουλάχιστον το 65% των μελών των συνδικάτων ψήφισαν "όχι". Η ηγεσία της Γενικής Συνομοσπονδίας (LO) λέει τώρα ότι δεν εκπλήσσεται από το αποτέλεσμα. Η επίσημη στάση τους -αυτή της ουδετερότητας- ήταν ένα προπέτασμα καπνού, γιατί επί της ουσίας αρκετοί συνδικαλιστές ηγέτες είχαν κάνει δηλώσεις υπέρ της θετικής ψήφου.
Οι υπερασπιστές της ΟΝΕ ισχυρίζονται ότι το αποτέλεσμα πηγάζει από μία ιδιαίτερη σουηδική παράδοση ενάντια στη Ευρώπη. Αλλά αυτό δεν εξηγεί γιατί οι νεότεροι ψηφοφόροι, ακόμα και οι μαθητές, ήταν αναφανδόν υπέρ της αρνητικής ψήφου. Το "όχι" δεν είναι ένα συντηρητικό "μην αλλάζετε τίποτα". Είναι στην πραγματικότητα μία φωνή για αλλαγή, την στιγμή που η θετική ψήφος ήταν "λίγο από τα ίδια", δηλ. νεοφιλελεύθερες πολιτικές που δοκιμάστηκαν ξανά και ξανά.
Λόγω της αναπτυσσόμενης κρίσης στην ευρωζώνη δεν θα ‘ναι εύκολο για τα κόμματα που υποστήριζαν την ΟΝΕ να κατηγορούν για κάθε περικοπή ή αντιμεταρρύθμιση το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Το πώς θα αναπτυχθεί η σουηδική οικονομία την επόμενη περίοδο εξαρτάται από τη διεθνή οικονομία και όχι από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.
Πάντως η παρακαταθήκη που άφησαν πίσω τους οι Σουηδοί εργαζόμενοι με το "όχι" τους στο ευρώ, εκτείνεται πολύ περισσότερο από κει που επιτρέπουν τα σύνορα της χώρας τους.
