«Η Ευρώπη είναι θνητή. Μπορεί να πεθάνει»
δήλωσε πριν μερικές μέρες ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν.
Η δήλωση αυτή είναι χαρακτηριστική της κατάστασης της Ευρώπης στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται με τον ανταγωνισμό των ΗΠΑ και της Κίνας για την παγκόσμια κυριαρχία. Η Ευρώπη φαίνεται να χάνει συνεχώς έδαφος σε όλα τα επίπεδα: γεωπολιτική δύναμη, οικονομία, πολιτική σταθερότητα.
Ευρωεκλογές αδιαφορίας
Όσο και αν πληρώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για καμπάνιες ενημέρωσης και κινητοποίησης των πολιτών εν όψει των Ευρωεκλογών της 9ης Ιούνη, η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχει κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, πολύ περισσότερο ενθουσιασμός, στους πολίτες της ΕΕ για το αποτέλεσμα τους. Στην πραγματικότητα, η ΕΕ και τα επιτελεία της εμφανίζονται όλο και περισσότερο σαν ένας μηχανισμός ο οποίος δεν σχετίζεται με τις αγωνίες και τις διαθέσεις της κοινωνίας, σαν ένα κλειστό κλαμπ των ισχυρών. Των ισχυρών σε κάθε χώρα, και των ισχυρών των ισχυρών χωρών πολύ περισσότερο.
Το 2022, περίπου 100 εκ άνθρωποι στην ΕΕ, πάνω από 20% του πληθυσμού, αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού με βάση στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία και της ανόδου του πληθωρισμού οδήγησαν σε ραγδαία επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων. Σε όλη την ΕΕ οι αντεργατικές πολιτικές χτυπάνε τα εργασιακά δικαιώματα και οδηγούν εκατομμύρια ανθρώπους να εργάζονται σε απαράδεκτες συνθήκες. Παρά τις όποιες περιβαλλοντικές κορόνες, το περιβάλλον εξακολουθεί να βρίσκεται στο στόχαστρο των πολυεθνικών και η φύση να θυσιάζεται στο όνομα του κέρδους.
Κάθε προοπτική «ευρωπαϊκής ενοποίησης» που θα σήμαινε ανέβασμα του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της ΕΕ έχει εγκαταλειφθεί, ακόμα και σε επίπεδο προπαγάνδας. Η ΕΕ μοιάζει όλο και περισσότερο να παλεύει να κρατηθεί ενωμένη παρά τις διαρκείς εσωτερικές συγκρούσεις.
Αυτό είναι το γενικό πλαίσιο που οδηγεί στην αδιαφορία το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Και από την άλλη, είναι το πλαίσιο που ευνοεί τα πολιτικά ρεύματα που εμφανίζονται κριτικά προς την ΕΕ.
Ποιος θα βγει κερδισμένος;
Λίγες μέρες πριν τις Ευρωεκλογές, η μόνη πολιτική δύναμη που παρουσιάζει μια δυναμική είναι ηΑκροδεξιά. Δυστυχώς, η Αριστερά όλων των αποχρώσεων δεν καταφέρνει να αξιοποιήσει την πολλαπλή κρίση της ΕΕ για να κερδίσει έδαφος βάζοντας μπροστά την προοπτική μιας άλλης Ευρώπης. Έτσι, οι διάφορες εκφάνσεις της ακροδεξιάς βρίσκουν χώρο να αξιοποιήσουν την αγανάκτηση και τον φόβο των λαϊκών στρωμάτων και να τα στρέψουν σε μια συντηρητική κατεύθυνση. Με όχημα ζητήματα όπως το προσφυγικό, αλλά και κάνοντας πλήρη χρήση των πολιτικών ταυτότητας (αντικαθιστώντας την προηγούμενη προπαγάνδα περί «φυλετικής ανωτερότητας» με τη νέα καραμέλα περί «πολιτιστικών διαφορών» που δικαιολογούν ρατσιστικές πολιτικές) στα γκάλοπ φαίνεται να φτάνουν μέχρι και το 25% των εδρών στο Ευρωκοινοβούλιο.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι θα καταφέρουν να φτιάξουν μια ενιαία ομάδα στην Ευρωβουλή. Η ακροδεξιά ήδη χωρίζεται σε 2 ευρωομάδες: τους «Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Ρεφορμιστές» (ECR), που περιλαμβάνει τα πιο «μετριοπαθή» τμήματα της ακροδεξιάς όπως η Μελόνι, πρωθυπουργός της Ιταλίας, το Κόμμα των Φιλανδών που είναι στην κυβέρνηση, το πρώην κυβερνητικό «Νόμος και Δικαιοσύνη» στην Πολωνία, κα (σε αυτή την ομάδα ανήκει και ο Βελόπουλος). Και την ομάδα «Ταυτότητα και Δημοκρατία» (ID), που περιλαμβάνει την πιο «σκληρή» ακροδεξιά, με βασικές δυνάμεις την Λεπέν στη Γαλλία, μέχρι πρόσφατα την «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD), το κόμμα της Ελευθερίας της Αυστρίας (FPO), κα. Επίσης, υπάρχουν «ανένταχτοι» ακροδεξιοί, όπως το κόμμα του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Όρμπαν, κα.
Η Λεπέν, μετά τη διαγραφή του AfD (γιατί ένας ευρωβουλευτής τους έκανε δηλώσεις πως «δεν ήταν όλα τα μέλη των SS εγκληματίες»!), έκανε άνοιγμα στην Μελόνι προτείνοντας κοινή ομάδα της ακροδεξιάς για να μπορέσει να καθορίσει την πολιτική της ΕΕ τα επόμενα χρόνια. Κάτι τέτοιο προς το παρόν δεν φαίνεται να είναι εφικτό. Από την άλλη, η ακροδεξιά έχει αρχίσει ήδη να φλερτάρει με την ηγεσία της ΕΕ. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (της μεγαλύτερης ευρωομάδας των συντηρητικών κομμάτων), Ούρσουλα Φον ντεν Λάϊεν, δήλωσε ότι δεν έχει πρόβλημα να συνεργαστεί με τους ακροδεξιούς της Μελόνι.
Κουτσά άλογα
Αν παρακολουθήσει κάποιος τα ντιμπέιτ των βασικών υποψηφίων των κομμάτων του κατεστημένου, μπορεί να πάρει μια εικόνα γιατί ανεβαίνει η ακροδεξιά. Σοσιαλδημοκράτες, Φιλελεύθεροι, Πράσινοι, αλλά δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό ακόμα και η Αριστερά, αναλώνονται σε γενικές δηλώσεις για τις αξίες της αλληλεγγύης, της ευημερίας, της πράσινης ανάπτυξης, κτλ. Δηλώσεις που είναι σε πλήρη αντίθεση με την πραγματικότητα που βιώνουν οι εργαζόμενοι και που όλοι/ες ξέρουν πως δεν έχουν καμία πιθανότητα να εφαρμοστούν πρακτικά.
Το Politico χαρακτήρισε τους δύο βασικούς ηγέτες της ΕΕ, τον Μακρόν και τον Σόλτς, σαν «lame ducks» («κουτσά άλογα»), καθώς δεν φαίνονται σε θέση να προτείνουν και να στρώσουν τον δρόμο σε μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική.
«Ο Μακρόν θα υποστεί σοβαρή ήττα σε αυτές τις εκλογές. Οι άλλοι ηγέτες το γνωρίζουν αυτό και αισθάνονται την αδυναμία του. Νομίζει ότι μετά από αυτό, μπορεί να υπαγορεύσει όρους στην υπόλοιπη Ευρώπη;»
γράφει το Politico αντανακλώντας την πραγματικότητα των Ευρωπαϊκών ηγεσιών.
Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι το χάος μεταξύ των απόψεων τους, που αντανακλούν τα διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ των εθνικών αστικών τάξεων.
Γαλλία και Γερμανία διαφωνούν σχετικά με τη διαχείριση της Ευρωπαϊκής οικονομίας, καθώς η Γαλλία θέλει μια πιο «επεκτατική» πολιτική (ο Μακρόν μίλησε για «διπλασιασμό του προϋπολογισμού της ΕΕ) ενώ η Γερμανία θέλει περιοριστικά μέτρα. Η Γαλλία θέλει μια πιο ενεργητική πολιτική κατά των κινέζικων προϊόντων ενώ η Γερμανία δεν θέλει να χάσει την κινέζικη αγορά. Στο προσφυγικό, όλες οι χώρες προσπαθούν να φορτώσουν τις ευθύνες στα γειτονικά κράτη.
Εν τω μεταξύ, η λεγόμενη διεύρυνση της ΕΕ προς ανατολάς έχει παγώσει. Όπως γράφει ο Economist
«ο στόχος [της διεύρυνσης] για το 2030 έμοιαζε από την αρχή φιλόδοξος. Τώρα φαντάζει παραληρηματικός»
Τέλος, όλα αυτά συμβαίνουν σε μια περίοδο που η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει ακραία αστάθεια, η ΕΕ είναι το πιο αργά αναπτυσσόμενο καπιταλιστικό μπλοκ, και το 2026 τελειώνει η περίοδος της δημοσιονομικής «χαλαρότητας» και των πακέτων στήριξης που είχαν εισαχθεί την περίοδο της πανδημίας.
«Βρισκόμαστε στην άκρη ενός δημοσιονομικού γκρεμού»
κατά την δήλωση της αναλύτριας Lydia Korinek.
Αποικιοκρατική αλαζονεία
Βλέποντας κανείς τις προεκλογικές διαφημίσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καταλαβαίνει ότι το μόνο ζήτημα που μπορούν να προβάλλουν προπαγανδιστικά είναι ότι η Ευρώπη είναι «η καρδιά της Δημοκρατίας».
Αναμφίβολα, σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχει στροφή σε πιο αυταρχικά καθεστώτα και σε περισσότερα μέτρα καταστολής. Αλλά το ίδιο συμβαίνει και στην Ευρώπη. Πέραν του γεγονότος ότι σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες οι απεργίες και οι διαμαρτυρίες αντιμετωπίζονται όλο και περισσότερο με αστυνομική βία και με διώξεις, είδαμε την αντιδημοκρατική κατρακύλα της ΕΕ στον πόλεμο της Ουκρανίας, με απαγόρευση ειδήσεων αλλά ακόμα και έργων τέχνης (!) επειδή προέρχονταν από τη Ρωσία.
Αλλά εκτός από αυτό, το κατεστημένο της Ευρώπης, εκμεταλλευόταν για αιώνες αποικίες στην Αφρική και την Ασία και ξεζούμιζε τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της με βαρβαρότητα. Και συνεχίζει να τις ξεζουμίζει, όχι άμεσα τώρα πια, αλλά χρησιμοποιώντας αυταρχικά καθεστώτα. Πάει λοιπόν πολύ να δίνουν οι Ευρωπαίοι καπιταλιστές μαθήματα δημοκρατίας σε άλλες χώρες.
Όπως χαρακτηριστικά λέει ο πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας, Alexander Stubb,
«Οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου λένε στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ “μην έρχεστε να μας κάνετε διαλέξεις για την εδαφική ακεραιότητα και την εθνική κυριαρχία. Δείτε πρώτα τι κάνατε την περίοδο της αποικιοκρατίας. Ή τι έγινε πιο πρόσφατα στο Ιράκ”… Είμαστε πολύ αλαζόνες, πολύ πατερναλιστές και πολύ ηθικολόγοι».
Και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας του Κονγκό, Félix Tshisekedi, συμπληρώνει
«οι ηγέτες της Αφρικής έχουν εδώ και καιρό βαρεθεί τις δυτικές διαλέξεις και την αλαζονεία, και συνεργάζονται πολύ καλύτερα με την Κίνα και τη Ρωσία».
Θέλουμε μια άλλη Ευρώπη
Η Ευρώπη γερνάει ως καπιταλιστική δύναμη και η σχετική της θέση στον παγκόσμιο ανταγωνισμό συνεχώς χειροτερεύει. Οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα πληρώνουν με τον ιδρώτα και το αίμα τους αυτή την κατάρρευση σε αργή κίνηση.
Ο μόνος δρόμος για να γίνει η Ευρώπη λίκνο πραγματικής ευημερίας και ελευθερίας, είναι να σπάσει τα δεσμά του συστήματος και να κινηθεί σε μια πραγματικά σοσιαλιστική κατεύθυνση.
Τα κινήματα και η Αριστερά πρέπει να βάλουν τον στόχο της ανατροπής της εξουσίας του κεφαλαίου. Αυτός ο στόχος μπορεί να φαίνεται σήμερα μακρινός, αλλά είναι ο μόνος που μπορεί να προσφέρει μια εναλλακτική προοπτική.
Με τον συντονισμό των αγώνων, των απεργιών και των κινημάτων, με ενότητα, σχέδιο και πλατιά δημοκρατία, πρέπει να δώσουμε τη μάχη για:
- κοινωνικοποίηση των στρατηγικών τομέων της οικονομίας.
- δημοκρατία στη λειτουργία της παραγωγής και του κράτους με τη θεσμοθέτηση εργατικού και κοινωνικού ελέγχου και διαχείρισης.
- Ενωμένη Σοσιαλιστική Ευρώπη, γιατί ενωμένη Ευρώπη σε καπιταλιστική βάση είναι αδύνατο να υπάρξει και γιατί κάθε προσπάθεια εθνικού απομονωτισμού είναι καταδικασμένη να αποτύχει και να οδηγήσει σε ενίσχυση των εθνικιστών και της ακροδεξιάς.
