ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΛΕΥΤΕΡΟΥ
Θα ρίξω τα μαλλιά μου πίσω / θα φορέσω το πρόσωπο ανάποδα / και θα βγω στους δρόμους και στις πλατέες / με ντουφέκια, φωνές, με συνθήματα… / Να ρεζιλέψω τους οπαδούς του συρματοπλέγματος… / Να βάλω φωτιά στην Πρεσβεία του Θανάτου…
Θα’ρθουν οι γνωστικοί να μου βάλουν τρικλοποδιά, / γιατί τους διώχνω τους πελάτες από τα μαγαζιά… / Θα ’ρθούν οι «ειδικοί αστυνομικοί» να μου σπάσουν τα πλευρά,
γιατί βάζω οργή και φωτιά στα παιδιά…/ Θα ’ρθουν οι κόκκινοι να μου κοκκινίσουν το μούτρο / γιατί είμαι πιο κόκκινος απ’ αυτούς… / Θα ’ρθουν οι λευκοί να μου μαυρίσουν το μάτι / γιατί είμαι πιο λευκός απ’ αυτούς… / Θα ’ρθουν οι φωτισμένοι να μου αλλάξουν τα φώτα / γιατί είμαι πιο φωτισμένος απ’ αυτούς…
Θα ’ρθουν / οι γελοίοι, οι σοβαροί… / Οι ανατολικοί, οι δυτικοί… / Οι προτεστάντες, οι καθολικοί… / Οι δικοί, οι οχτροί… / Οι διαόλοι, οι θεοί… / Τελοσπάντων όλοι, εκείνοι κι αυτοί / που παίρνουν τη ζωή σαν καπρίτσιο της στιγμής…
Μα εγώ θα ξαναρίξω τα μαλλιά μου πίσω / θα ξαναφορέσω το ματωμένο πρόσωπο ανάποδα / και θα βγω στους δρόμους και στις πλατέες / με ντουφέκια, φωνές, με συνθήματα… / Να διεκδικήσω Ψωμί και Ελευθερία
Το «Τραγούδι του Λεύτερου» τραγουδήθηκε όσο λίγα στα χρόνια που ακολούθησαν το πραξικόπημα της 15ης Ιούλη και την τουρκική εισβολή της 20ης Ιούλη του 1974 στην Κύπρο. Ήταν η εποχή που ο κόσμος στις μπουάτ, τα καπηλειά και τις ταβέρνες τραγούδαγε Θοδωράκη και Μάνο Λοΐζου. Το μελοποιημένο Tραγούδι του Λεύτερου[1] ήταν το πιο γνωστό από τα ποιήματα του Δώρου Λοΐζου – του αντιφασίστα, αγωνιστή, αριστερού, ποιητή, οραματιστή, επαναστάτη.
Στις 30 Αυγούστου του 1974 ο Δώρος έπεφτε νεκρός από τις σφαίρες, συνολικά γύρω στις 30, που γάζωσαν το αυτοκίνητό του ενώ πήγαινε μαζί με τον Βάσο Λυσσαρίδη, πρόεδρο της τότε «Σοσιαλιστικής ΕΔΕΚ» στα γραφεία του κόμματος. Κύριος στόχος της δολοφονικής επίθεσης ήταν ο Βάσος Λυσσαρίδης. Αλλά, κατά τύχη, οι σφαίρες δεν χτύπησαν ούτε τον Λυσσαρίδη, ούτε την σύντροφο στη ζωή του Δώρου, Βαρβάρα, που καθόταν δίπλα του στο μπροστινό κάθισμα.
Έτσι ο Δώρος έγινε θρύλος και τραγούδι.
Να ποιοι ήταν οι «πατριώτες»της ΕΟΚΑ Β
Οι συνθήκες της δολοφονίας του Δώρου λένε πολλά για τον πραγματικό χαρακτήρα των εθνικιστών-ακροδεξιών της ΕΟΚΑ Β καθώς και για το κράτος.
Όταν η Κύπρος ζούσε στο ρυθμό του πολέμου, των χιλιάδων νεκρών, του 1/3 του πληθυσμού να έχει προσφυγοποιηθεί και με το 40% των εδαφών να βρίσκονται υπό την κατοχή των τουρκικών στρατευμάτων, το μέλημα των «πατριωτών»της ΕΟΚΑ Β ήταν να δολοφονήσουν αυτούς που ήταν μπροστά στον αγώνα. Η δεύτερη φάση της εισβολής ξεκίνησε στις 14 Αυγούστου – δεν είχαν καν συμπληρωθεί δυο βδομάδες από την καταστροφή όταν έστησαν την ενέδρα.
Είναι ξεκάθαρο ότι υπήρχε συνεργασία αυτών που πάτησαν τη σκανδάλη με δυνάμεις μέσα στην αστυνομία (δείτε σχετικά το ντοκιμαντέρ του Σωτήρη Παρούτη για τον Δώρο Λοΐζου). Είναι ξεκάθαρο ότι υπήρξε συγκάλυψη και από την αστυνομία και από τη «Δικαιοσύνη». Σιγά-σιγά τα ονόματα των δολοφόνων αποκαλύφθηκαν – μέσα από ανεξάρτητες έρευνες δημοσιογράφων και ερευνητών. Όμως ποτέ δεν συνελήφθη και δεν δικάστηκε κανείς.
πολλές χιλιάδες αντίτυπα και κάλυπτε όλη τη νότια Κύπρο
Λίγα λόγια για τον άνθρωπο-αγωνιστή
30 χρονών όταν έπεφτε νεκρός, ο Δώρος δεν ήταν ο μόνος δολοφονημένος ΕΔΕΚίτης εκείνη την εποχή. Όταν έμπαινες στα γραφεία του κόμματος οι τοίχοι είχαν πολλές φωτογραφίες στελεχών που είχαν πέσει από τις σφαίρες της ΕΟΚΑ Β και των πραξικοπηματιών. Όμως ήταν το πιο προβεβλημένο και σημαντικό από τα στελέχη που χάθηκαν τότε. Ήταν ένας μαχητικός και αφιερωμένος στο σκοπό αγωνιστής, που δεν έκανε έκπτωση στις αξίες και τα ιδανικά του.
Δοκίμασε να σπουδάσει στην Ρόδο αλλά η αντι-Χουντική του δράση οδήγησε στη διαγραφή του από τη σχολή, έτσι ολοκλήρωσε τις σπουδές του στις ΗΠΑ. Γύρισε στην Κύπρο για να στρατευτεί στο πιο μαχητικό τμήμα της κυπριακής κοινωνίας τότε, την ΕΔΕΚ και τη νεολαία της, την ΕΔΕΝ (δείτε σχετικά άρθρα εδώ κι εδώ). Δούλευε σαν καθηγητής στην Αγγλική Σχολή Λευκωσίας, κάτι που του πρόσφερε εξαιρετικές επαγγελματικές προοπτικές, αλλά ο Δώρος αποφάσισε να αφήσει την επαγγελματική του σταδιοδρομία για να στρατευτεί αποκλειστικά στον πολιτικό/επαναστατικό αγώνα, σαν επαγγελματικό στέλεχος στην ΕΔΕΚ/ΕΔΕΝ. Είχε δηλώσει παραίτηση μετά το σχολικό έτος 1973-74 και από το Φθινόπωρο του ’74 θα εργαζόταν σαν επαγγελματικό στέλεχος στο κόμμα. Δεν πρόλαβε.
Αξίζει να ειπωθούν δυο λόγια για τον Δώρο σαν εκπαιδευτικό. Ήταν από τους λίγους που «καθήλωναν» την τάξη. Έμπαινε στην τάξη για να διδάξει όπως αυτός ήθελε, παρακάμπτοντας τους τυπικούς κανόνες. Άνοιγε θέματα και έκανε κανονική και ουσιαστική δημοκρατική συζήτηση, για κοινωνικά και πολιτικά θέματα, μέσα στην τάξη, δίνοντας στην έννοια του εκπαιδευτικού ένα πραγματικό νόημα. Ακόμα και οι φασίστες μαθητές, που δεν ήταν λίγοι, παρασυρμένοι από εθνικισμό και από τον υποτιθέμενο πατριωτισμό της Ακροδεξιάς τότε, σεβόντουσαν τον Δώρο και του αναγνώριζαν το χάρισμα του να συζητά με επιχειρήματα και να πείθει.
Υπάρχει μια ιστορία που λεγόταν από στόμα σε στόμα και που επιβεβαιώνεται και από το ντοκιμαντέρ του Σωτήρη Παρούτη. Έχοντας συλληφθεί στο πραξικόπημα, ο Δώρος έπιασε συζήτηση με τον δεσμοφύλακά του, με υπομονή και φιλικό τρόπο και κατάφερε να τον μεταπείσει, ή τουλάχιστον να του κλονίσει τις πεποιθήσεις του υπέρ του πραξικοπήματος. Με το που ξεκίνησε η τουρκική εισβολή τα χαράματα της 20ης Ιούλη, ο φύλακας του Δώρου τον άφησε να φύγει ελεύθερος. Στη συνέχεια βέβαια, το καθεστώς των πραξικοπηματιών κατέρρευσε και όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι.
Όταν ο Δώρος αποφάσιζε να εγκαταλείψει την επαγγελματική του καριέρα για να γίνει επαγγελματικό στέλεχος του κόμματος ήταν μια εποχή που το να δηλώνεις αντιφασίστας σήμαινε κινδύνους, ακόμα και θάνατο. Όταν στην οικογένειά του ρώταγαν τον Δώρο γιατί εκτίθεται τόσο πολύ και τα δίνει όλα για τον αγώνα, η απάντησή του ήταν «γιατί κάποιοι πρέπει να το κάνουν».
Η επικρατούσα αντίληψη σήμερα είναι ότι τα επαγγελματικά κομματικά στελέχη είναι εξ ορισμού γραφειοκράτες – αυτό είναι αποτέλεσμα του εκφυλισμού της Αριστεράς. Υπάρχουν άπειρα παραδείγματα όμως που ανατρέπουν την ορθότητα αυτής της αντίληψης: στην περίπτωση της ΕΔΕΚ εκείνη την εποχή πολλά επαγγελματικά στελέχη που ανήκαν στην αριστερή πτέρυγα του κόμματος έμειναν πιστά στην ιδεολογία και τις αξίες τους, με αποτέλεσμα την εκδίωξή τους από το κόμμα (δείτε σχετικά: Κυπριακό, 50 χρόνια – μέρος β’: κοινωνικές και πολιτικές ανατροπές, τα αδιέξοδα της παραδοσιακής Αριστεράς).
Σύμβολο για μια ολόκληρη γενιά
Το «ματωμένο πρόσωπο» από το Τραγούδι του Λεύτερου, ήταν τελικά το πρόσωπο του ίδιου του Δώρου.
Ο ίδιος δεν μπορούσε να βγει «στους δρόμους και στις πλατέες, με ντουφέκια, φωνές και συνθήματα να διεκδικήσει ψωμί και λευτεριά», γιατί τον είχαν σκοτώσει.
Όμως βγήκαν χιλιάδες νέοι και νέες για τους/τις οποίους/ες ο Δώρος είχε γίνει σύμβολο – αγώνα, αντίστασης και επανάστασης. Το ματωμένο του πρόσωπο έγινε σύμβολο για μια ολόκληρη γενιά.
Στις αρχές του Οκτώβρη του 74, όταν άνοιγαν τα σχολεία με καθυστέρηση λόγω του πολέμου, μαθητές της νεολαίας του κόμματος (ΕΔΕΝ) και του ίδιου του Δώρου, σε μια μικρή συνάντηση στα γραφεία του κόμματος, προχώρησαν στη συγκρότηση της «Νεολαίας Δώρου Λοΐζου» που επικέντρωνε τις δυνάμεις της στα σχολεία. Η μαζικοποίησή της ήταν θεαματική. Την περίοδο 1974-75 η Νεολαία Δώρου Λοΐζου ήταν η αδιαμφισβήτητη κυρίαρχη δύναμη μέσα στην ελληνοκυπριακή μαθητική νεολαία. Κινούμενη σε μια καθαρά επαναστατική κατεύθυνση, μαζί με την πλειοψηφία της ΕΔΕΝ, όχι μόνο τιμούσε τον Δώρο αλλά συνέβαλλε στο να χτιστεί μια γενιά επαναστατών που θα έπαιζαν ρόλο στις εξελίξεις που θα ερχόντουσαν.
Εκείνη η γενιά δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει το έργο της επαναστατικής ανατροπής που οραματιζόταν. Όπως γράψαμε στα άρθρα που αναφέρονται πιο πάνω, η ηγεσία της ΕΔΕΚ κινήθηκε δεξιά, όπως έγινε και με το ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα και με όλα τα άλλα Σοσιαλδημοκρατικά κόμματα εκείνης της εποχής. Σήμερα η ΕΔΕΚ είναι ένα εθνικιστικό, ρατσιστικό κατασκεύασμα που δεν έχει καμία σχέση με τις παλιές επαναστατικές παραδόσεις του κόμματος και τον σοσιαλισμό. Αναφέρει το όνομα του Δώρου αλλά κάνοντας το αυτό, τον ντροπιάζει.
Το όνομα του Δώρου έχουμε ευθύνη να το κρατήσουμε ψηλά εμείς που ξεκινώντας από τα επαναστατικά χαρακτηριστικά της ΕΔΕΚ και της ΕΔΕΝ της δεκαετίας του 70 παραμείναμε επαναστάτες και Μαρξιστές, που δεν ξεπουλήσαμε ιδέες και αξίες.
Έχουμε καθήκον όχι μόνο απέναντι στον Δώρο αλλά και στις νέες γενιές, να κρατήσουμε τη μνήμη του ζωντανή. Οι νέοι που μπαίνουν σιγά σιγά στους αγώνες και κινούνται προς τα αριστερά αναζητώντας ριζοσπαστικές απαντήσεις, έχει σημασία να ξέρουν την ιστορία, τις θυσίες και το παράδειγμα αυτών που έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα.
Τους νεκρούς μας δεν τους ξεχνάμε.
Έχουμε ευθύνη απέναντι σ’ αυτούς και τη θυσία τους, αλλά ακόμα περισσότερο έχουμε ευθύνη απέναντι στην κοινωνία.
Ο Δώρος θα είναι πάντα μαζί μας.
