Οι φυλετικές διακρίσεις και η ρατσιστική προπαγάνδα είναι βασικά στοιχεία του καπιταλιστικού συστήματος, και το βοηθάνε να διατηρεί την εξουσία του. Μια σημαντική πτυχή του ρατσισμού στον ανεπτυγμένο κόσμο (βασικά στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ) εντοπίζεται στον τομέα της ιατρικής, όπου επικρατεί χάσμα ανάμεσα στην ποιότητα της περίθαλψης των μειονοτήτων σε σχέση με τους λευκούς. Σαν αποτέλεσμα, η έκβαση μιας σειράς ασθενειών που αντιμετωπίζουν οι μαύροι ή ασιατικής καταγωγής ασθενείς (π.χ. καρκίνοι, καρδιαγγειακές ή μολυσματικές παθήσεις, ψυχικά νοσήματα, κα) είναι πολύ χειρότερη σε σχέση με τους λευκούς, ενώ δεν υπάρχει καμία βιολογική βάση για κάτι τέτοιο.
Με λίγα λόγια, ο ρατσισμός έχει άμεση επίπτωση στην κατάσταση της υγείας όσων τον υφίστανται. Ας δούμε πως.
Ψευδοεπιστημονικές θεωρίες για βιολογικές διαφορές
Οι ρατσισμός στον τομέα της ιατρικής πατάει πάνω σε μια σειρά ψευδών και αντιεπιστημονικών αντιλήψεων. Σύμφωνα με έρευνα της Αμερικανικής Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ιατρικής (National Library of Medicine) που πραγματοποιήθηκε το 2016, στον χώρο των επαγγελματιών της υγείας κυριαρχούν λανθασμένες αντιλήψεις σύμφωνα με τις οποίες το δέρμα των μαύρων είναι πιο παχύ από το δέρμα των λευκών, ή οι νευρικές απολήξεις των μαύρων είναι λιγότερο ευαίσθητες, με αποτέλεσμα οι μαύροι να διαχειρίζονται τον πόνο με διαφορετικό τρόπο. Αυτές οι αντιλήψεις των γιατρών έχουν πρακτικά αποτελέσματα: στατιστικά, οι θεραπείες για τον πόνο που χορηγούνται σε λευκούς ασθενείς είναι πιο ισχυρές και αποτελεσματικές σε σχέση αυτές που συνταγογραφούνται σε μαύρους ασθενείς.
Στη λίστα των αντιεπιστημονικών αντιλήψεων βρίσκεται και η θεωρία ότι το αίμα των μαύρων πήζει πιο γρήγορα από το αίμα των λευκών. Το εντυπωσιακό είναι ότι ακόμα και στις μέρες μας, οι μισοί λευκοί φοιτητές ιατρικής στις ΗΠΑ έχουν τέτοιες αντιλήψεις!
Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμία βιολογική βάση που να διαχωρίζει τους ανθρώπους σε φυλές. Όλοι οι άνθρωποι μοιράζονται το ίδιο DNA κατά 99,9%, ενώ πολλές φορές οι γενετικές διαφορές που υπάρχουν μέσα στην ίδια «φυλή» είναι μεγαλύτερες από αυτές που υπάρχουν μεταξύ φυλών. Επιπλέον, έχει γίνει στην πορεία της ιστορίας τόσο μεγάλη μίξη μεταξύ πληθυσμών, που είναι γελοίο να μιλάει σήμερα κάποιος για «καθαρές φυλές». Φυσικά, όπως είναι προφανές, υπάρχουν διαφορές σε κάποια χαρακτηριστικά των ανθρώπων ανάλογα με την καταγωγή- πχ στο χρώμα του δέρματος ή στον τύπο τον μαλλιών. Αυτές οι διαφορές όμως οφείλονται κατά βάση στην επίδραση του περιβάλλοντος στο ανθρώπινο γονιδίωμα και δεν αφορούν τα βασικά βιολογικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων.
Παρά το γεγονός ότι η έννοια της «φυλής» είναι μια κοινωνική κατασκευή, ο ρατσισμός έχει πολύ πραγματικές και υλικές επιπτώσεις.
Οι φυλετικές προκαταλήψεις έχουν τις ρίζες τους στην περίοδο της δουλείας στις ΗΠΑ, όταν γιατροί της εποχής προσπαθούσαν να αποδείξουν ότι τα σώματα των μαύρων είναι διαφορετικά από αυτά των λευκών. Η ιατρική εκείνης της εποχής υποστήριζε ότι οι μαύροι είχαν μεγαλύτερη αντοχή στη ζέστη, καθώς και ανοσία σε ορισμένες ασθένειες και ευαισθησία σε άλλες. Το σύστημα στηρίχτηκε πάνω σε αυτές τις «έρευνες», αφενός για να δικαιολογήσει την απάνθρωπη, καταναγκαστική εργασία των μαύρων σε ακραίες συνθήκες, και αφετέρου για να συντηρήσει την ρατσιστική αντιμετώπιση των μαύρων εργατών στην λογική του διαίρει και βασίλευε.
Ανισότητες στην υγεία
Έτσι σήμερα, οι μαύροι πολίτες των ΗΠΑ αντιμετωπίζουν μια σειρά από σοβαρές διακρίσεις στην υγεία.
Σύμφωνα με την έκθεση του 2022 της National Urban League το προσδόκιμο ζωής των Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ είναι στα 74,7 χρόνια, τέσσερα χρόνια μικρότερο από αυτό των λευκών. Παράλληλα, οι μαύρες γυναίκες έχουν 59% περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του τοκετού σε σχέση με τις λευκές και 31% περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρκίνο του μαστού. Αντίστοιχα, οι μαύροι άνδρες έχουν 52% περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρκίνο του προστάτη.
Ανισότητες σημειώνονται ήδη από τη φάση της διάγνωσης. Για μια διάγνωση καρκίνου για παράδειγμα, οι μαύροι και οι Ασιάτες στο Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να περιμένουν περισσότερο από ότι οι λευκοί. Σε συγκεκριμένες διαγνώσεις καρκίνου, η διαφορά στην αναμονή είναι τεράστια. Ο χρόνος που περνάει κατά μέσο όρο για να πάρει ένας λευκός τη διάγνωση για καρκίνο του στομάχου ή του οισοφάγου είναι 53 ημέρες. Για τους ανθρώπους ασιατικής καταγωγής ο χρόνος αναμονής φτάνει τις 100 ημέρες!
Ποιοι όμως είναι οι λόγοι για τις μεγάλες αυτές διαφορές; Ένα βασικό στοιχείο που αναφέρουν πολλοί ασθενείς με μειονοτική καταγωγή, πέρα από τις διαδεδομένες φυλετικές διακρίσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι ότι οι γιατροί «δεν τους ακούνε», ενώ αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη προσοχή τους λευκούς ασθενείς. Με αυτό τον τρόπο, πολλά συμπτώματα παραμελούνται και η διάγνωση γίνεται όταν είναι πιο αργά, με σημαντικές συνέπειες σε σχέση με την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι λόγοι, που θα δούμε παρακάτω.
Επιπτώσεις και στην ψυχική υγεία
Μια εξίσου σημαντική πτυχή του ρατσισμού, είναι η επιπτώσεις του στην ψυχική υγεία. Όπως σημειώνουν επιστήμονες, όσοι έρχονται αντιμέτωποι με ρατσιστικές διακρίσεις έχουν διπλάσιες πιθανότητες να ταλαιπωρηθούν από ψυχικές ασθένειες, όπως αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες ή ψυχώσεις. Την ίδια στιγμή, οι ψυχικές ασθένειες μπορούν να προκαλέσουν και παθολογικά προβλήματα όπως υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιαγγειακά νοσήματα.
Όλα αυτά βέβαια έρχονται να προστεθούν στους άμεσους κινδύνους που υπάρχουν για τις ζωές των μειονοτήτων. Στις ΗΠΑ, οι μαύροι άνδρες έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταλήξουν να σκοτωθούν από την αστυνομία κατά τη διάρκεια επεισοδίου ψυχικής υγείας σε σύγκριση με τους λευκούς άνδρες. Η έρευνα δείχνει ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στην αντίληψη ότι οι μαύροι μπορούν να γίνουν πιο απειλητικοί και επικίνδυνοι. Στην Ευρώπη, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες υφίστανται τις επιπτώσεις των ρατσιστικών πολιτικών στα σώματα τους με τα pushbacks, την αστυνομική βία, τον εγκλεισμό στα camps και τις συνθήκες γενικευμένης στέρησης.
Το σύστημα είναι το πρόβλημα, όχι η φυλή
Όλα τα παραπάνω δείχνουν τους επιπλέον κινδύνους που έχουν να αντιμετωπίσουν στο τομέα της υγείας όσοι έχουν διαφορετικό χρώμα δέρματος, ή είναι μετανάστες.
To Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ (NIH) αναφέρει ότι
«είναι απαράδεκτο να ισχυρίζονται κάποιοι πως η φυλή –που είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα– μπορεί να τεκμηριώσει βιολογικές διαφορές, οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν αποτελέσματα (διαγνώσεις και θεραπείες) που σχετίζονται με τον καρκίνο»
και τονίζει ότι
«δεν υπάρχει βιολογική βάση για τη φυλή».
Επισημαίνει επίσης ότι αυτές οι ανυπόστατες θεωρίες έχουν οδηγήσει στο να λαμβάνει μια μερίδα πολιτών χειρότερη περίθαλψη από μια άλλη.
Για να λάβει όμως κάποιος/α περίθαλψη, πρέπει πρώτα απ’ όλα να έχει πρόσβαση σε αυτήν, πράγμα που είναι εξαιρετικά δύσκολο για τα φτωχά στρώματα, τους έγχρωμους και τους μετανάστες. Στις ΗΠΑ, οι μαύροι έχουν λιγότερες πιθανότητες να έχουν ασφάλεια υγείας και είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην απόκτηση υγειονομικής περίθαλψης.
Εδώ φτάνουμε και στον πυρήνα του προβλήματος. Τα θύματα του ρατσισμού (μειονότητες, πρόσφυγες και μετανάστες, κα) συνειδητά σπρώχνονται στο περιθώριο της κοινωνίας. Έτσι, τρέφονται χειρότερα, ζουν σε χειρότερα σπίτια, αναπνέουν χειρότερο αέρα (καθώς διαμένουν στις πιο πυκνοκατοικημένες και μολυσμένες περιοχές), κάνουν τις πιο βαριές εργασίες. Όλα αυτά επιβαρύνουν προφανώς την υγεία τους.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, αντί το σύστημα υγείας να τους προστατεύει περισσότερο λόγω της ευαλωτότητας τους, τους αντιμετωπίζει ρατσιστικά, αφαιρώντας τους τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες.
Και από πάνω, οι ρατσιστές τους κατηγορούν ότι για την κακή κατάσταση της υγείας τους φταίνε τα «προβληματικά» τους γονίδια!
Εργαζόμενοι και φτωχοί όλων των φυλών, σε όλο τον κόσμο, χρειάζεται να διεκδικήσουμε από κοινού καθολική δημόσια και δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, κάτω από κοινωνικό και εργατικό έλεγχο και διαχείριση. Αυτός είναι και ο μόνος τρόπος να αποτινάξουμε τον ρατσισμό από τα συστήματα υγείας, και να θέσουμε τις βάσεις για μια ποιότητα ζωής που θα είναι στο ύψος των δυνατοτήτων και των αναγκών της κοινωνίας.
