Από το site της CWI,
άρθρο του Τόνι Σόνουα, γραμματέα της CWI.
Μετάφραση Νίκος Κανελλής
Εκατομμύρια εργαζομένων, φτωχών και νεολαίας της Βενεζουέλας θρηνούν για το θάνατο του προέδρου Ούγκο Τσάβεζ.
Σε μια εποχή που το χάσμα ανάμεσα στους πολιτικούς του κατεστημένου, που υπερασπίζονται τα συμφέροντα των μεγάλων εταιριών και των υπερ-πλούσιων, και τις μάζες μεγαλώνει ραγδαία, ο Τσάβεζ διέφερε απ’ όλους αυτούς. Στη σημερινή εποχή της λιτότητας, τα μέτρα που πήρε ο Τσάβεζ κινούνταν στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Το καθεστώς του Τσάβεζ κέρδισε την υποστήριξη όχι μόνο των εργαζομένων και της νεολαίας της Βενεζουέλας, αλλά και εκατομμυρίων σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική, καθώς εκπροσωπούσε ένα διαφορετικό δρόμο, ενάντια στον ιμπεριαλισμό, το νεοφιλελευθερισμό και τον καπιταλισμό.
Φυσικά, οι δεξιοί «αναλυτές» και απολογητές του καπιταλισμού διεθνώς δεν έχασαν ούτε αυτή τη φορά την ευκαιρία να χύσουν το δηλητήριο και να εκφράσουν το μίσος τους ενάντια στο καθεστώς του Τσάβεζ. Η θλίψη των λαϊκών στρωμάτων για το θάνατο του Τσάβεζ και η οργή για τη επίθεση του κατεστημένου πρέπει να οδηγήσουν σε ένα νέο επίπεδο εργατικών αγώνων για το σοσιαλισμό στη Βενεζουέλα και διεθνώς.
Η υποκρισία των απολογητών του καπιταλισμού
Από τη στιγμή που έγινε γνωστός ο θάνατος του Τσάβεζ γράφτηκαν αναρίθμητα άρθρα που κατήγγειλαν το καθεστώς του σαν «αυταρχικό» και τον ίδιο τον Τσάβεζ σαν «δικτάτορα». Μερικοί προσπάθησαν να πούνε ότι ο θάνατος του Τσάβεζ σηματοδοτεί το τέλος ενός ακόμη αποτυχημένου σοσιαλιστικού καθεστώτος.
Η χολή αυτών των «αναλυτών» ξέσπασε και τον περασμένο Οκτώβρη, του 2012, όταν ήλπιζαν ότι ο Ούγκο Τσάβεζ θα έχανε τις προεδρικές εκλογές. Όμως τότε αναγκάστηκαν, για μια ακόμη φορά, να δεχτούν την ήττα τους καθώς κόντρα στις προσδοκίες όλων των καπιταλιστικών ΜΜΕ και των αστών πολιτικών διεθνώς, ο Ούγκο Τσάβεζ εκλέχτηκε πρόεδρος για τρίτη φορά. Εκλέχτηκε μάλιστα με το 55% των ψήφων με τη συμμετοχή στις εκλογές να ξεπερνά το 80% του πληθυσμού – ένα αποτέλεσμα που οι αστοί πολιτικοί της Ευρώπης βλέπουν μόνο στα όνειρά τους.
Αυτοί οι ίδιοι αστοί «αναλυτές» και «δημοσιογράφοι», το 2002, δεν είχαν βγάλει άχνα για την απόπειρα ανατροπής του Τσάβεζ με στρατιωτικό πραξικόπημα, με τις ευλογίες και την υποστήριξη των ΗΠΑ! Όταν όλοι αυτοί οι «υπερασπιστές» της δημοκρατίας κατηγορούν τον Τσάβεζ αποκρύπτουν ότι από το 1998 μέχρι σήμερα ο Ούγκο Τσάβεζ έδωσε 17 εκλογικές αναμετρήσεις και κέρδισε τις 16!
Οι αστοί πολιτικοί και δημοσιογράφοι ποτέ δεν μπόρεσαν να ανεχτούν το ότι ένας ηγέτης που μίλησε για το «σοσιαλισμό» και τη «σοσιαλιστική επανάσταση» και δεν δίστασε να συγκρουστεί με τον αμερικάνικό ιμπεριαλισμό και την καπιταλιστική τάξη της χώρας του, κατάφερε να κερδίσει τόσο μεγάλη και μαζική υποστήριξη. Ταυτόχρονα, τρέμουν το επαναστατικό κίνημα των μαζών πάνω στο οποίο στηρίχτηκε ο Τσάβεζ.
“Por ahora” – «Για την ώρα»
Ο Τσάβεζ δεν αναδείχτηκε σαν πολιτικός ηγέτης έχοντας από πριν μια ολοκληρωμένη ή ξεκάθαρη ιδεολογία και πρόγραμμα. Στην πορεία του υιοθέτησε διαφορετικές ιδέες με τρόπο εμπειρικό και συχνά ήταν η εξέλιξη των γεγονότων που καθόριζε τη στάση του.
Ο Τσάβεζ ανέβηκε στην εξουσία το 1998 έχοντας συντριπτική κοινωνική υποστήριξη. Τότε, μιλούσε μόνο για την ανάγκη μιας «Μπολιβαριανής Επανάστασης» και τη μεταρρύθμιση του παλιού διεφθαρμένου συστήματος.
Το κίνημα του «Καρακάτζο» που συγκλόνισε τη Βενεζουέλα το 1989 ήταν η αιτία της ριζοσπαστικοποίησης, πολλών χαμηλόβαθμων αξιωματικών του στρατού, ανάμεσά τους και του Τσάβεζ. Ο Κάρλος Πέρες είχε κερδίσει τις προεδρικές εκλογές αντιτιθέμενος στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές του ΔΝΤ. Μετά τις εκλογές όμως έκανε μια απότομη στροφή 180ο και επέβαλλε μια άγρια νεοφιλελεύθερη «θεραπεία σοκ». Το γεγονός αυτό προκάλεσε την εξέγερση των φτωχών στρωμάτων των πόλεων. Παρενέβη ο στρατός και υπολογίζεται ότι στη σφαγή που ακολούθησε έχασαν τη ζωή τους περίπου 3.000 άνθρωποι.
Οι δεξιοί επικριτές του Τσάβεζ «ξεχνάνε» επιμελώς αυτά τα γεγονότα. Αυτά όμως επηρέασαν βαθιά τον Τσάβεζ και η εμπειρία της φρίκης αυτής τον ριζοσπαστικοποίησε.
Το 1992 μπήκε επικεφαλής σε στρατιωτικό κίνημα, με αριστερά και φιλολαϊκά χαρακτηριστικά, και στόχο την ανατροπή της δολοφονικής κυβέρνησης του Πέρες. Το πραξικόπημα ηττήθηκε όμως ο Τσάβεζ δήλωσε πως «η επανάσταση έχασε… για την ώρα» (“por ahora”). Αυτό το «για την ώρα» έμεινε βαθιά ριζωμένο στη συνείδηση των μαζών.
Δυο χρόνια αργότερα αποφυλακίστηκε και κατάφερε να αποκτήσει μαζική υποστήριξη. Το 1998 κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές του καθώς οι μάζες απαιτούσαν να μπει τέλος στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και ζητούσαν αλλαγή.
Ο Τσάβεζ αξιοποίησε τα χρήματα από το πετρέλαιο της χώρας και εφάρμοσε μεταρρυθμίσεις. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές όμως, αν και περιορισμένες, του έδωσαν πολύ μεγάλη λαϊκή υποστήριξη. Την ίδια στιγμή ήταν αρκετές για να εξοργίσουν την άρχουσα τάξη που προσπάθησε να τον ανατρέψει με στρατιωτικό πραξικόπημα το 2002 και στη συνέχεια οργανώνοντας «λοκ αουτ» στην παραγωγή (στμ: τεχνητή παράλυση, «απεργία» των καπιταλιστών). Το πραξικόπημα του 2002 κατέρρευσε μέσα σε 48 ώρες, ο Τσάβεζ επέστρεψε στο Καράκας και ανέλαβε ξανά την εξουσία. Η αποτυχία του πραξικοπήματος ήταν αποτέλεσμα της μαζικής κινητοποίησης του λαού, που βγήκε μαζικά στους δρόμους για να αντισταθεί. Ταυτόχρονα εκδηλώθηκε ανταρσία των στρατιωτών και των χαμηλόβαθμων αξιωματικών οι οποίοι αντιστάθηκαν στους πραξικοπηματίες αξιωματικούς.
Δεξιό πραξικόπημα το 2002
Η κατάρρευση του πραξικοπήματος, στο οποίο ηγούνταν ο Πέδρο Καρμόνα, κάτω από τη μαζική κινητοποίηση του κόσμου αποτέλεσε ένα ισχυρό χτύπημα για την άρχουσα τάξη και τον καπιταλισμό στη Βενεζουέλα.
Εκείνη τη στιγμή οι εργαζόμενοι και τα φτωχά λαϊκά στρώματα είχαν την ευκαιρία να πάρουν στα χέρια τους την τύχη της κοινωνίας. Δυστυχώς, τότε, ο Ούγκο Τσάβεζ επέλεξε να καλέσει σε «εθνική ενότητα» και προσπάθησε να έρθει σε συμβιβασμό με τμήματα της άρχουσας τάξης.
Το «λοκ άουτ» ξέσπασε 12 μήνες αργότερα. Και στις δυο περιπτώσεις ο Τσάβεζ σώθηκε από την μαζική αντίδραση των φτωχών λαϊκών στρωμάτων.
Αυτά τα γεγονότα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην παραπέρα ριζοσπαστικοποίηση του Τσάβεζ ο οποίος το 2005 ξεκίνησε να μιλά για την ανάγκη «σοσιαλιστικής επανάστασης». Την ίδια περίοδο έκανε δημόσιες αναφορές στους ηγέτες της Ρώσικης Επανάστασης, όπως ο Λέον Τρότσκι, αλλά και στις ιδέες του Καρλ Μάρξ, ενώ κάλεσε για τη δημιουργία μιας νέςα, 5ης Διεθνούς (διεθνής οργάνωση των εργαζομένων).
Όλα αυτά εξόργισαν την άρχουσα τάξη της Βενεζουέλας και τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Παράλληλα, σημαντικές εταιρίες εθνικοποιήθηκαν εξολοκλήρου ή πέρασαν εν μέρει σε δημόσια ιδιοκτησία.
Η θεσμοθέτηση βασικής αλλά εντελώς δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και η εφαρμογή μαζικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων και προγραμμάτων ενάντια στον αναλφαβητισμό εκτόξευσαν την υποστήριξη του λαού προς την κυβέρνηση.
Στις εκλογές του 2006, μετά την αριστερή αυτή στροφή, ο Τσάβεζ πέτυχε την μεγαλύτερη εκλογική του νίκη, συγκεντρώνοντας το 62% των ψήφων.
Αυτές οι εξελίξεις έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να τεθεί το ζήτημα του σοσιαλισμού ξανά στην ατζέντα στη Βενεζουέλα και ως ένα βαθμό στην υπόλοιπη Λατινική Αμερική και διεθνώς. Η ιδέα της «επανάστασης» και του «σοσιαλισμού» καθώς και η ανάγκη ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων είναι κυρίαρχες στη συνείδηση της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού στη Βενεζουέλα. Αυτή είναι η πιο σημαντική παρακαταθήκη του Τσάβεζ: η απόρριψη κάθε σκέψης για επιστροφή στο προηγούμενο ξεπερασμένο και σάπιο καθεστώς.
Χτυπήματα στον καπιταλισμό αλλά όχι αποφασιστική ρήξη
Ωστόσο, παρά τη ριζοσπαστική ρητορική, ο Τσάβεζ και η κυβέρνησή του αντί να προχωρήσουν σε μια οριστική ρήξη με τον καπιταλισμό, σαν απάντηση στην παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2007, κινήθηκαν στην αντίθεση ακριβώς κατεύθυνση.
Η άρχουσα τάξη μπορεί να δέχτηκε ισχυρά πλήγματα αλλά διατήρησε την εξουσία της και τον έλεγχο. Μέσα από τις τάξεις του «Μπολιβαριανού» κινήματος ξεπήδησε ένα ισχυρό κοινωνικό στρώμα, οι «Μπολιβαρινοί» αστοί, οι οποίοι πλούτισαν στις πλάτες του «Τσαβικού» κινήματος.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη μια ισχυρής γραφειοκρατίας και τη διαρκή επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης είχε σαν αποτέλεσμα τη συνέχιση της μαζικής φτώχειας, της ανεργίας, της διαφθοράς και της εγκληματικότητας – παρά τις φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις τις οποίες υποστηρίζουν οι Μαρξιστές, και το τμήμα της CWI στη Βενεζουέλα. Τα φαινόμενα αυτά, της φτώχειας της διαφθοράς και της εγκληματικότητας, αναπαράγονται και μεγαλώνουν σαν αποτέλεσμα της αποτυχίας να ανατραπεί ο καπιταλισμός.
Η «από πάνω προς τα κάτω» προσέγγιση και διακυβέρνηση της γραφειοκρατίας και η ανυπαρξία πραγματικά δημοκρατικού ελέγχου και διαχείρισης της επαναστατικής διαδικασίας, παρά την μαζική λαϊκή υποστήριξη στον Τσάβεζ, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της κοινωνικής δυσαρέσκειας και της απογοήτευσης. Οι πρόσφατες απεργίες των εκπαιδευτικών και των μεταλλεργατών αντιμετωπίστηκαν με μέτρα καταστολής, και αυτό έδωσε πάτημα στη δεξιά για να χτυπήσει το καθεστώς.
Οι προσδοκίες της κοινωνίας πρέπει να γίνουν πράξη
Η ελπίδα και οι προσδοκίες της Δεξιάς και του υποψήφιου της Ενρίκε Καπρίλες, ότι ο θάνατος του Ούγκο Τσάβεζ θα οδηγήσει σε μια εύκολη επιστροφή τους στην εξουσία θα αποδειχτεί λάθος. Παρά την κοινωνική δυσαρέσκεια η υποστήριξη της επαναστατικής διαδικασίας, η υποστήριξη της ιδέας του σοσιαλισμού και των μεταρρυθμίσεων έχει πλέον αποκτήσει βαθιές ρίζες στην κοινωνία της Βενεζουέλας.
Στις ερχόμενες εκλογές το πιο πιθανό σενάριο είναι η νίκη του Νίκολας Μαντούρο, του αντιπροέδρου τον οποίο ο ίδιος ο Τσάβεζ υπέδειξε σαν συνεχιστή του. Επίσης έχει ήδη ξεκινήσει ο αγώνας των υποστηριχτών του Τσάβεζ και των φτωχών μαζών για να ηττηθεί η δεξιά. Ο Καπρίλες, όπως άλλωστε και ο Μαντούρο, κάνουν έκκληση για ηρεμία, ειρήνη και εθνική ενότητα. Η δεξιά αντιλαμβάνεται την αδυναμία της και είναι προσεκτική για να μην προκαλέσει την αντίδραση του κινήματος.
Παρότι τα πιο σκληροπυρηνικά κομμάτια των δεξιών αναλυτών προσπαθούν να αξιοποιήσουν το θάνατο του Τσάβεζ για να χτυπήσουν την ιδέα του σοσιαλισμού, άλλα τμήματα των καπιταλιστών και των ιμπεριαλιστών είναι πιο προσεκτικά.
Τα «προσεκτικά» και μετριοπαθή μηνύματα του Μπαράκ Ομπάμα και του Βρετανού υπουργού εξωτερικών Ουίλιαμ Χαγκ, στοχεύουν στο να ανοίξουν μια νέα περίοδο συνεργασίας με μια πιθανή κυβέρνηση του Μαντούρο. Έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι μάλλον απίθανο η Δεξιά να καταφέρει να κερδίσει τις εκλογές και γι’ αυτό αφήνουν ανοιχτή την πόρτα σε προσπάθειες συνεργασίας με μια νέα «τσαβική» κυβέρνηση.
Όμως ο Μαντούρο και η υπόλοιπη τσαβική ηγεσία δεν θα έχουν το κύρος του Τσάβεζ και μια νέα εποχή θα ανοίξει μετά τις ερχόμενες εκλογές. Διαιρέσεις και διασπάσεις μπορεί να προκύψουν ανάμεσα στα διαφορετικά ρεύματα του «τσαβικού» κινήματος. Κομμάτια της άρχουσας τάξης βλέπουν σε αυτές τις εξελίξεις την ευκαιρία για να χτυπήσουν αποφασιστικά το τσαβικό κίνημα.
Αυτές οι διεργασίες και προοπτικές υπογραμμίζουν την ανάγκη τα εργατικά και φτωχά λαϊκά στρώματα να αγωνιστούν για να ηττηθεί η Δεξιά στις εκλογές και στη συνέχεια για να πάρουν στα δικά τους χέρια τον έλεγχο της επαναστατικής διαδικασίας, μέσα από μια ανεξάρτητη οργάνωση, ένα δικό τους ανεξάρτητο πρόγραμμα και με στόχο να γίνουν πραγματικότητα οι «σοσιαλιστικές προσδοκίες» τις οποίες ανέδειξε ο Τσάβεζ.
Ο θάνατος του Τσάβεζ δεν σηματοδοτεί το τέλος του αγώνα. Αντίθετα, ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει.
