Ο εθνικός διάλογος για την παιδεία έχει και τυπικά καταρρεύσει αφού η κυβέρνηση, μετά την αποχώρηση ακόμα και του ΠΑΣΟΚ, έχει μείνει μόνη της.
Το σχέδιο νόμου για την αξιολόγηση που κατέβασε άρον-άρον η υπουργός παιδείας για να προλάβει την σύνοδο των υπουργών παιδείας της ΕΕ στο Μπέργκεν της Νορβηγίας, έχει συναντήσει μέχρι στιγμής την απόρριψη από το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Οι αξιολογητές:
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, τα υπάρχοντα όργανα των σχολών ουσιαστικά παραμερίζονται και οι σχολές θα αξιολογούνται από μια σειρά επιτροπές, που θα ασχολούνται είτε με την εσωτερική, είτε με την εξωτερική αξιολόγηση τους.
«Για την οργάνωση, το συντονισμό και την υποστήριξη των διαδικασιών αξιολόγησης των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης σε εθνικό επίπεδο συνιστάται ανεξάρτητη διοικητική αρχή με την επωνυμία «Αρχή Διασφάλισης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση» (Α.ΔΙ.Π.)»
«Σε κάθε ίδρυμα ανώτατης εκπαίδευσης συγκροτείται με απόφαση του οικείου ανώτατου συλλογικού οργάνου «Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας» (ΜΟ.ΔΙ.Π.) για το συντονισμό και την υποστήριξη των διαδικασιών αξιολόγησης του ιδρύματος.»…«Με βάση τις εσωτερικές εκθέσεις των επιμέρους ακαδημαϊκών μονάδων, από τις οποίες αποτελείται κάθε ίδρυμα ανώτατης εκπαίδευσης, η ΜΟ.ΔΙ.Π. συντάσσει κάθε διετία την αντίστοιχη εσωτερική έκθεση του οικείου ιδρύματος».
«Οι ακαδημαϊκές μονάδες που υποβάλλονται σε αξιολόγηση (Σχολές ή Τμήματα) ορίζουν με αποφάσεις των Γενικών Συνελεύσεών τους Ομάδες Εσωτερικής Αξιολόγησης (ΟΜ.Ε.Α.)…Η ΟΜ.Ε.Α. έχει την ευθύνη διεξαγωγής της διαδικασίας αξιολόγησης στην οικεία ακαδημαϊκή μονάδα…συντάσσει την έκθεση εσωτερικής αξιολόγησης της ακαδημαϊκής μονάδας, την οποία διαβιβάζει στη ΜΟ.ΔΙ.Π. του ιδρύματος και μέσω αυτής στην Α.ΔΙ.Π.»
Με αυτό τον τρόπο λοιπόν, σύμφωνα με το νομοσχέδιο θα αξιολογούνται εσωτερικά και εξωτερικά τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με επιτροπές εντός και εκτός των σχολών, και σε πολλές περιπτώσεις όπως μας ενημερώνει το νομοσχέδιο με τη συμμετοχή «τουλάχιστον ενός αλλοδαπού εμπειρογνώμονα». Αυτό που δεν εξηγεί το νομοσχέδιο, είναι πως είναι δυνατόν ένας «αλλοδαπός εμπειρογνώμονας», όση εμπειρία κι αν έχει, να βγάλει συμπεράσματα και να αξιολογήσει μια σχολή με μια ολιγοήμερη επίσκεψη, χωρίς να έχει προηγούμενη εμπειρία από το ίδιο το αντικείμενο που καλείται να αξιολογήσει.
Επίσης δεν αναφέρεται πουθενά τι θα συμβεί στην περίπτωση που οι διαφορετικές αυτές «ανεξάρτητες αρχές» καταλήξουν σε διαφορετικά συμπεράσματα, και ποια άποψη θα υπερισχύει τελικά, και πολύ περισσότερο τι είδους μέτρα θα παίρνονται για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα εντοπίζονται σε κάθε ίδρυμα. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, η αξιολόγηση δεν θα έχει «τιμωρητικό» χαρακτήρα, και δε θα συνδέεται με τη χρηματοδότηση. Ωστόσο η διεθνής εμπειρία της αξιολόγησης έχει δείξει ακριβώς το αντίθετο.
Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης όπου εφαρμόζεται η αξιολόγηση, οι σχολές που αξιολογούνται θετικά είναι αυτές που παίρνουν και τα μεγαλύτερα ποσοστά της κρατικής χρηματοδότησης με τη μορφή «επιβράβευσης», ενώ ταυτόχρονα μπορούν να διεκδικήσουν και χρηματοδότηση ιδιωτών, «πουλώντας» την έρευνα που παράγουν.
Η εκπαίδευση λογίζεται σαν «παροχή υπηρεσιών» και οι κατευθύνσεις ορίζονται από τον ΟΟΣΑ, τον ΠΟΕ και την Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών ( GATS).
Αλλά και στην Ελλάδα, σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του σχεδίου νόμου, από το 1997 μέχρι σήμερα έχουν αξιολογηθεί 14 ΑΕΙ και 11 ΤΕΙ της χώρας. Τα αποτελέσματα αυτών των αξιολογήσεων όχι μόνο δεν βελτίωσαν την κατάσταση της ανώτατης εκπαίδευσης αλλά ούτε καν δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν το κλείσιμο σχολών λόγω αδυναμίας πληρωμής είτε καθηγητών (π.χ. Πανεπιστήμιο Κρήτης και Θεσσαλίας), είτε και της ΔΕΗ (π.χ. Δημοκρίτειο Θράκης).
Πιστωτικές μονάδες-παράρτημα διπλώματος:
Στο νομοσχέδιο όμως δεν περιγράφονται μόνο οι διαδικασίες αξιολόγησης των ιδρυμάτων αλλά και οι λεγόμενες «πιστωτικές μονάδες», που συγκεντρώνει ο κάθε φοιτητής κατά τη διάρκεια των σπουδών του, και που θα αναγράφονται στο «παράρτημα διπλώματος», ένα συνοδευτικό έγγραφο του πτυχίου. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο: «οι πιστωτικές μονάδες εκφράζουν τον φόρτο εργασίας που απαιτείται για την ολοκλήρωση των στόχων ενός ακαδημαϊκού προγράμματος από κάθε φοιτητή ή σπουδαστή. Ο φόρτος εργασίας περιλαμβάνει τον χρόνο που απαιτείται για την ολοκλήρωση όλων των προγραμματισμένων δραστηριοτήτων μάθησης στο πλαίσιο ενός ακαδημαϊκού προγράμματος σπουδών, όπως π.χ. η παρακολούθηση παραδόσεων, σεμιναρίων, η ανεξάρτητη μελέτη, η προετοιμασία εργασιών, η πρακτική άσκηση, η συμμετοχή στις εξετάσεις, η εκπόνηση της διπλωματικής εργασίας κ.λπ.»
Έτσι ο κάθε φοιτητής, τελειώνοντας τη σχολή δε θα παίρνει απλά ένα πτυχίο που θα αναγράφει τη σχολή και το τμήμα που τέλειωσε και το βαθμό του, αλλά και ένα συμπληρωματικό «παράρτημα» διπλώματος, όπου θα αναγράφεται ο αριθμός των πιστωτικών μονάδων που έχει συγκεντρώσει.
Αυτό ουσιαστικά θα ωθεί τους φοιτητές στο συνεχές κυνήγι επιπλέον μαθημάτων, σεμιναρίων, εργασιών κλπ, βάζοντας τους σε έναν μόνιμο ανταγωνισμό μεταξύ τους, και αποξενώνοντας τους από κάθε άλλη δραστηριότητα, αφού τελικά δε θα είναι το πτυχίο που μετράει, αλλά ο αριθμός πιστωτικών μονάδων που το συνοδεύει. Έτσι πλέον δύο απόφοιτοι της ίδιας σχολής, μπορεί να έχουν το ίδιο πτυχίο, αλλά σε περίπτωση που έχουν διαφορετικό αριθμό πιστωτικών μονάδων, τότε στην ουσία θα έχουν πτυχία με διαφορετική αξία στην αγορά εργασίας.
Ηλέκτρα Κλείτσα
****
Η «συμμετοχή» των φοιτητών:
Στην Α.ΔΙ.Π προβλέπεται η συμμετοχή «ενός εκπροσώπου των φοιτητών, ο οποίος ορίζεται με απόφαση της Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Ελλάδας (Ε.Φ.Ε.Ε.), ενός εκπροσώπου των σπουδαστών, ο οποίος ορίζεται με απόφαση της Εθνικής Σπουδαστικής Ένωσης Ελλάδας (Ε.Σ.Ε.Ε.)….».
Στα όργανα αξιολόγησης των ιδρυμάτων, έχουν λόγο οι πάντες, (διεθνείς αξιολογητές, μεγαλοκαθηγητές από ΑΕΙ και ΤΕΙ, υπουργείο, εκπρόσωποι των επιχειρήσεων), εκτός από τους φοιτητές και τους σπουδαστές που είναι οι πρώτοι που επηρεάζονται άμεσα από την κατάσταση στα ιδρύματα, και από την επικείμενη αξιολόγηση. Είναι γνωστό ότι η ΕΦΕΕ και η ΕΣΕΕ έχουν να λειτουργήσουν χρόνια, και στην ουσία είναι αδύνατη η συμμετοχή των φοιτητών μέσα από τα συγκεκριμένα όργανα. Ακόμη όμως κι αν λειτουργούσαν, η πλειοψηφία των μελών τους ανήκουν στην ΔΑΠ και την ΠΑΣΠ, των οποίων οι θέσεις για τα θέματα της εκπαίδευσης είναι και πάλι γνωστές, και φυσικά ταυτίζονται με τις θέσεις τόσο της κυβέρνησης όσο και της ίδιας της αγοράς.
Ερωτηματολόγια:
Ωστόσο προβλέπεται επίσης η «συμμετοχή» των φοιτητών μέσα από τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων: «Τα ερωτηματολόγια συμπληρώνονται από τους φοιτητές ή σπουδαστές εθελοντικά, ανώνυμα και χωρίς προειδοποίηση στο πλαίσιο των υποχρεωτικών μαθημάτων που προσφέρονται κατά τη διάρκεια του εξαμήνου υπό την παρακολούθηση της ΟΜ.Ε.Α. και με τη συνεργασία των διδασκόντων».
Τι ακριβώς σημαίνει «εθελοντικά, ανώνυμα και χωρίς προειδοποίηση»; Καταρχήν ότι η γνώμη των φοιτητών είναι δευτερεύουσας σημασίας, αφού θα συμπληρώνουν τα ερωτηματολόγια, αν και όσοι θέλουν, στο πλαίσιο των υποχρεωτικών μαθημάτων. Επίσης θα τα συμπληρώνουν ανώνυμα, και ο καθένας ξεχωριστά, χωρίς καμία δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων και χωρίς καμιά συλλογική διαδικασία. δε μιλάμε δηλαδή για την άποψη του συνόλου των φοιτητών, όπως μπορεί να εκφράζεται μέσα από τις γενικές και τμηματικές συνελεύσεις τους, αλλά για σκόρπιες απαντήσεις σε συγκεκριμένες ερωτήσεις όσων από τους φοιτητές θα μπουν στον κόπο να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο. Και τελικά τι θα γίνεται αν για παράδειγμα 50 φοιτητές απαντήσουν τα ερωτηματολόγια και έχουν 50 διαφορετικές απόψεις;
****
Τι προτείνουμε:
Απέναντι σε όλα τα παραπάνω, μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει μια συνολική αντιπρόταση από την πλευρά του φοιτητικού κινήματος. Πιο χαρακτηριστική είναι η θέση των βασικών κομματιών της φοιτητικής αριστεράς, που εδώ και χρόνια το μόνο που έχουν να απαντήσουν στις επιθέσεις της κυβέρνησης, είναι «καμία αξιολόγηση», θέση που στην ουσία ερμηνεύεται από την πλειοψηφία των φοιτητών με το «να μείνουν τα πράγματα όπως είναι». Ωστόσο είναι εμφανές σε όλους τους φοιτητές, ότι με ή χωρίς την αξιολόγηση, η κατάσταση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει φτάσει σε οριακό σημείο.
Η απόσυρση του σχεδίου νόμου για την αξιολόγηση και τα ΙΔΒΕ και η δραστική αύξηση των κρατικών δαπανών για τα ΑΕΙ και ΤΕΙ στο ύψος των καταγεγραμμένων αναγκών των ίδιων των σχολών, πρέπει να είναι η βάση για οποιαδήποτε συζήτηση.
Το πανεπιστήμιο πρέπει να αποκτήσει νέο δημοκρατικό τρόπο διοίκησης. Σήμερα τις αποφάσεις τις παίρνουν μεγαλοκαθηγητές, πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις που συνδέονται με χίλια νήματα (ερευνητικά, χορηγίες, χρηματοδοτήσεις, προγράμματα ΕΕ) με το μεγάλο κεφάλαιο και βοηθούν το έργο της κυβέρνησης εις βάρος των φοιτητών και της κοινωνίας.
Κάθε τμήμα, σχολή, ίδρυμα και συνολικά η πανεπιστημιακή εκπαίδευση να διοικείται από συμβούλια που θα συμμετέχουν ισότιμα εκλεγμένοι -από κλαδικές και γενικές συνελεύσεις- και ανά πάσα στιγμή ανακλητοί αντιπρόσωποι των φοιτητών, των διδασκόντων και της κοινωνίας ( δήμοι, συνδικάτα ή επιστημονικές ενώσεις σχετικές με το αντικείμενο της κάθε σχολής κτλ.).
Μόνο έτσι το πανεπιστήμιο μπορεί να ξεπεράσει πραγματικά τα σημερινά του προβλήματα, να αρχίσει να ανταποκρίνεται στις κοινωνικές ανάγκες και να πάψει να αποτελεί εργοστάσιο παραγωγής ανέργων και υποχείριο του κεφαλαίου.
