Μέχρι και το 2018 η Κίνα αποτελούσε τον κύριο εισαγωγέα απορριμμάτων διεθνώς, αναλαμβάνοντας να απαλλάξει άλλες «ανεπτυγμένες» καπιταλιστικές χώρες από τα απόβλητα που δε μπορούσαν να ανακυκλώσουν ή να διαχειριστούν, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων ποσοτήτων πλαστικού. Νέες «σκουπιδο-πατρίδες» ανακαλύφθηκαν από τότε στην Νοτιανατολική Ασία (Βιετνάμ, Ταϋλάνδη, Μαλαισία) και στη Νοτιανατολική Ευρώπη (Βουλγαρία, Ρουμανία κλπ).
Ιδιαίτερα οι βορειοδυτικές χώρες της Ε.Ε. βρήκαν απάγκιο στους «φτωχούς» συγγενείς τους στα νοτιανατολικά. Μαζί προέκυψαν και νέα τεράστια περιβαλλοντικά εγκλήματα.
“Not in my backyard”
Στις αρχές Μάρτη η κατάσταση με την ατμοσφαιρική ρύπανση στο Βουκουρέστι ξέφυγε τόσο πολύ που καταγράφηκαν ρύποι 10 φορές πάνω από το ανώτατο επιτρεπτό όριο!
Οι καταγγελίες και η δημοσιότητα υποχρέωσαν την κυβέρνηση να κάνει ειδική έρευνα και να πάρει κάποιου είδους μέτρα. Η πηγή της ρύπανσης βρέθηκε και ήταν η καύση σκουπιδιών που είχαν εισαχθεί παράνομα χωρίς κανένα έλεγχο. Τα περισσότερα προέρχονταν από τη Μ. Βρετανία και είχαν φτάσει σε κοντέινερ των 20 τόνων στο λιμάνι της Κωστάντζα.
Στις 3/3 ο Υπ. Περιβάλλοντος Costel Alexe, παραδέχθηκε πως ο μεταγενέστερος έλεγχος έδειξε πως τα 25 κοντέινερ, που στα χαρτιά έγραφαν πως περιείχαν είδη οικιακής χρήσης, ήταν γεμάτα ανεπεξέργαστα απόβλητα…
Στην ίδια ανακοίνωση ο Υπουργός περιέγραψε γλαφυρά και το οικονομικό κίνητρο του σκανδάλου: η διαχείριση ενός τόνου απορριμμάτων στην Μ. Βρετανία κοστίζει 400 λίρες, ενώ στη Ρουμανία μόλις 30-40 ευρώ!
Παρόμοια σκάνδαλα έχουν κάνει την εμφάνιση τους και στην γειτονική Βουλγαρία. Η Βουλγάρικη Greenpeace, μαζί με άλλες δύο περιβαλλοντικές οργανώσεις, την Za Zemiata (Για τη Γη) και την Clean Earth (Καθαρίστε τη Γη), κατάγγειλαν ότι δόθηκε άδεια σε τρία εργοστάσια παραγωγής θερμοηλεκτρικής ενέργειας (Brikel, Pernik και Bobov Dol) να ξεκινήσουν πειραματικά καύση απορριμμάτων χωρίς να γίνει ποτέ οποιοσδήποτε έλεγχος του καύσιμου υλικού, της εφαρμογής φίλτρων, της ασφαλούς διάθεσης της στάχτης κλπ. Και τα τρία εργοστάσια συνδέονται με τον επιχειρηματία Hristo Kovachki, που πλούτισε αγοράζοντας φτηνά τα παλιά κρατικά θερμοηλεκτρικά εργοστάσια και τα ορυχεία άνθρακα, όταν αυτά ιδιωτικοποιήθηκαν μετά την κατάρρευση του σταλινισμού.
Η επίσημη έρευνα για το θέμα ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2019 αλλά πήρε πιο δραματική διάσταση όταν βγήκε στην επιφάνεια ότι τα σκουπίδια που καίγονταν είχαν εισαχθεί παράνομα από την Ιταλία. Τον Δεκέμβρη του 2019 οι ιταλικές αρχές ανακοίνωσαν στα πλαίσια της δικής τους παράλληλης έρευνας πως η Μαφία συντόνιζε τις παράνομες εξαγωγές σκουπιδιών προς τη Βουλγαρία.
Η έρευνα στην Βουλγαρία ολοκληρώθηκε τον Γενάρη του ’20 και ο μέχρι πρότινος Βούλγαρος Υπ. Περιβάλλοντος και Υδάτων, Neno Dimov κατηγορήθηκε για συγκάλυψη του σκανδάλου και κρίθηκε προφυλακιστέος!
Διευρύνεται το παράνομο εμπόριο απορριμμάτων
Η Βουλγαρία και η Ρουμανία δεν είναι μόνες τους στο επίκεντρο της παράνομης διακίνησης απορριμμάτων. Δημοσιογραφική έρευνα ανακάλυψε «ορφανά» από έγγραφα απορρίμματα σε αποθήκες στο Bogaczew κοντά στο Gdansk της Πολωνίας, που είχαν εισαχθεί παράνομα από τη Μ. Βρετανία.
Αλλά και στην Τουρκία έχει απλώσει τα δίχτυα του το εμπόριο αποβλήτων προς καύση. Ο Recep Kahraman, Διευθυντής της Ένωσης Εταιρειών Συλλογής Σκουπιδιών, πρόσφατα δήλωσε πως η Τουρκία έχει αναβαθμίσει το ρόλο της στο διεθνές εμπόριο σκουπιδιών. Ως τεκμήριο παρουσίασε την εκτίναξη των εισαγόμενων πλαστικών απορριμμάτων, από τους 4.000 τόνους ανά μήνα το 2016, στους 42.000 τόνους σήμερα. Ενώ και στη διπλανή Αλβανία, από το 2016 ψηφίστηκε νομοθεσία που άνοιξε διάπλατα τις πόρτες στην εισαγωγή σκουπιδιών.
«Πράσινοι» και «μαύροι» της καπιταλιστικής Ε.Ε.
Στα πλαίσια του «καταμερισμού εργασίας» του καπιταλισμού διεθνώς, κάθε «εθνικός» καπιταλισμός διεκδικεί την μοίρα του με βάση τα πλεονεκτήματα ή και τα μειονεκτήματα του. Έτσι οι γειτονικές μας χώρες επιλέγονται για να ξεφορτώνουν τα απορρίμματα τους οι πιο ανεπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. και να υποκρίνονται πως είναι πιο «πράσινες», για δύο κυρίως λόγους: Το μικρότερο οικονομικό κόστος και τα πολύ χαμηλά περιβαλλοντικά στάνταρντ.
Για παράδειγμα η Αλβανία δεν έχει καν επαρκή υποδομή για τη διαχείριση των δικών της απορριμμάτων. Υπάρχουν μόλις δύο επίσημοι κρατικοί χώροι ταφής σκουπιδιών (χωματερές) σε όλη τη χώρα, ο ένας στα Τίρανα! Η εικόνα των σκουπιδιών σε ποτάμια, χείμαρρους, πλαγιές, παραλίες, είναι συνηθισμένη και διαχρονική… Ενώ και η μοναδική εγκατάσταση ανακύκλωσης που λειτούργησε στη χώρα, κάηκε σε πυρκαγιά το 2018!
Ελάχιστα καλύτερη σε σχέση με την Αλβανία είναι η κατάσταση σε Βουλγαρία και Ρουμανία, αλλά σταθερά στις τελευταίες θέσεις της Ε.Ε. όσον αφορά στους διάφορους δείκτες για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Όπως με την ανακύκλωση, όπου σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, οι δύο χώρες ανακύκλωσαν λιγότερο από το 6% των οικιακών απορριμμάτων τους το 2016.
Και στις δύο χώρες μεγάλο μέρος των εθνικών τους απορριμμάτων κατευθύνεται προς καύση στις υψικάμινούς των τσιμεντάδικων, χωρίς τα απαραίτητα φίλτρα, ούτε καν για να τηρούνται τα προσχήματα.
Για παράδειγμα στη Ρουμανία έχει υπολογιστεί ότι καίγονται ετησίως 100.000 τόνοι άκρως τοξικού PVC (είδος πλαστικού)! Στη Βουλγαρία υπολογίστηκε ότι η εισαγωγή πλαστικών απορριμμάτων προς καύση εικοσαπλασιάστηκε σε μια 10ετία! Και μια σειρά δημοσιογραφικές έρευνες και στις δύο χώρες έχουν αποκαλύψει αμέτρητα σημεία όπου παράνομα στοιβάζονται απορρίμματα –εισαγόμενα ή μη– μέχρι να καταλήξουν για καύση!
Το δε υπόλειμμα της καύσης, όλη η τοξική τέφρα, καταλήγει να ενσωματώνεται στο παραγόμενο τσιμέντο, άλλα οικοδομικά υλικά ή εδαφοβελτιωτικά. Βρίσκεται δηλαδή στα βασικά υλικά που περιβάλλουν το συνολικό πληθυσμό.
Το αποτέλεσμα είναι άκρως επιβαρυντικό για την ατμόσφαιρα και φυσικά για την δημόσια υγεία. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Ευρωπαϊκού Περιβαλλοντικού Γραφείου (2017), ο συνολικός αριθμός των πρόωρων θανάτων εξαιτίας της ρύπανσης του αέρα και της υψηλής συγκέντρωσης μικροσωματιδίων (PM2.5), σε απόλυτους αριθμούς, τοποθετεί τη Βουλγαρία στην 8η θέση της πανευρωπαϊκής λίστας. Όταν όμως υπολογιστεί η αναλογία των θανάτων σε σχέση με τον πληθυσμό, η Βουλγαρία περνάει στην 1η θέση!
Οι «βρωμιές» του ευρωπαϊκού διευθυντηρίου
Και αν για τον εγκληματικό τρόπο διαχείρισης των Βουλγάρικων, των Ρουμάνικων κλπ απορριμμάτων την ευθύνη έχουν οι ντόπιες κυβερνήσεις και επιχειρήσεις, για το παράνομο ή ψευτο-νόμιμο εμπόριο αποβλήτων και το «ξεφόρτωμα» του πλαστικού καρκίνου στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη, την ευθύνη έχει το διευθυντήριο του Ευρωπαϊκού καπιταλισμού.
Η Jana Tsoneva, δημοσιογράφος και καθηγήτρια σε Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης, σε άρθρο της στο Jacobin, συνδέει το πρόβλημα με την ίδια την Ευρωπαϊκή νομοθεσία και το πλαίσιο της Έ.Ε. που καθιστά ελεύθερη τη μεταφορά απορριμμάτων στο εσωτερικό της Ε.Ε. από χώρα σε χώρα, χωρίς επίσημα έγγραφα και διαπιστεύσεις. Μάλιστα κάτι τέτοιο δε θεωρείται καν ως εισαγωγή ή εξαγωγή, τίτλος που αποδίδεται μόνο σε ότι προέρχεται από χώρα εκτός Ε.Ε. Αντιθέτως με βάση τους νόμους της αγοράς επικροτείται η μεταφορά απορριμμάτων προς αναζήτηση λιγότερο κοστοβόρας διαχείρισης. Για παράδειγμα το να επιλέγει η Ιταλία να κάψει τα σκουπίδια της στη Βουλγαρία με 50% λιγότερο κόστος θεωρείται ευφυής διαχείριση… Εσχάτως και η ΑΓΕΤ στο Βόλο είναι μια φτηνή επιλογή για την καύση Ιταλικών σκουπιδιών. Οσονούπω και το ΤΙΤΑΝ στην Ευκαρπία Θεσσαλονίκης.
Παράλληλα η οδηγία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2017 για την κατάργηση των ΧΥΤΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) μέχρι το 2035, προβλέπει παρεκκλίσεις και εξαιρέσεις για τις χώρες που είναι ακόμα απόλυτα εξαρτημένες από τους ΧΥΤΑ για τη διαχείριση των απορριμμάτων τους. Πρακτικά οι καπιταλισμοί της πρώτης ταχύτητας στην Ε.Ε. θα υποκρίνονται ότι «πρασινίζουν» κάπως, ενώ θα καταδικάζουν στο απόλυτο «μαύρο» τους εργαζόμενους, τη νεολαία και τα λαϊκά στρώματα στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη.
Η σημασία του συντονισμού των κινημάτων
Η σύνδεση των περιβαλλοντικών κινημάτων για μια άλλη διαχείριση των απορριμμάτων στην Ελλάδα, με αυτά που μόλις έχουν αρχίσει και γεννιούνται στα Βαλκάνια και στην Τουρκία, αποτελεί ήδη μια ανάγκη.
Η ανατροπή της παράνομης ή μισο-νόμιμης εμπορίας αποβλήτων, προϋποθέτει μαζικά κινήματα στην περιοχή που πρέπει να συντονιστούν μεταξύ τους, να χτίσουν δεσμούς αλληλεγγύης και να απευθυνθούν στα εργατικά κινήματα σε όλη την Ε.Ε. «Πράσινο» μέλλον μπορεί να υπάρξει μόνο στην προοπτική των ενωμένων εθελοντικά και ελεύθερα, σοσιαλιστικών, δημοκρατικών, αυτοδιαχειριζόμενων, ευρωπαϊκών κοινωνιών.
