Την Κυριακή 28/7, πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του 26ου camping Antinazizone – YRE, συζήτηση με θέμα: «Οι πολυεθνικές των εξορύξεων, οι αντιστάσεις και τα κινήματα». Διαβάστε παρακάτω την εισήγηση της Χριστίνας Ζιάκκα, με την οποία άνοιξε η συζήτηση για τη μάχη των τοπικών κοινωνιών ενάντια στις εξορύξεις.
Συνηθίζουμε να λέμε πως ενός κακού μύρια έπονται… Έτσι η εποχή της κρίσης και των μνημονίων άνοιξε και το κεφάλαιο των μαζικών εξορύξεων υδρογοναθράκων ή της «κατάρας των πόρων» όπως λέγεται.
Μερικά ιστορικά στοιχεία
Τα πρώτα κοιτάσματα προς εκμετάλλευση βρέθηκαν τη δεκαετία του ‘70. Ήταν κοιτάσματα πετρελαίου στον Πρίνο και φυσικού αερίου στην Καβάλα. Το 1995 ψηφίστηκε ο πρώτος νόμος (2289/95) για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Το 1996 έγινε ο πρώτος διεθνής διαγωνισμός που παραχώρησε τέσσερις περιοχές για έρευνα στην Πελοπόννησο, την Αιτωλοακαρνανία, τον Πατραϊκό Κόλπο και τα Ιωάννινα. Οι έρευνες όμως δεν απέδωσαν και οι πολυεθνικές έφυγαν γρήγορα γιατί ασφυκτιούσαν από τον στενό τότε «κορσέ» της εθνικής και της κοινοτικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Τα εμπόδια μειώθηκαν το 2010 με την ενσωμάτωση των νέων κοινοτικών πολιτικών απελευθέρωσης της ενέργειας. Ο δρόμος άνοιξε τελικά το 2011 με τη γνωστή εξόρυξη χρυσού στη Χαλκιδική και την τροποποίηση του νόμου (4001/11). Μεταξύ άλλων η φορολογία των πετρελαϊκών εταιρειών μειώθηκε από 40% σε 20%. Δηλαδή οι πολυεθνικές πληρώνουν τον ίδιο φόρο με οποιονδήποτε Έλληνα εργαζόμενο.
Tο περιτύλιγμα είναι μια νέα Μεγάλη ιδέα… Τα συνήθη επιχειρήματα υπέρ των εξορύξεων είναι πάνω κάτω τα εξής: «θα φέρουν οικονομικά οφέλη και θα απαλλαγεί η χώρα από το χρέος», «θα γίνουμε ενεργειακός παράγοντας στην περιοχή», «θα αντισταθμιστεί η δύναμη της Τουρκίας» κτλ. Πρόκειται ξεκάθαρα για μεγάλα ψέματα.
Η ενεργειακή επάρκεια και άλλοι μύθοι
Με βάση τις συμβάσεις που υπογράφηκαν, παραχωρήθηκε σε ξένες και ελληνικές πετρελαϊκές επιχειρήσεις το ένα τρίτο της επικράτειας (δηλ. 60.000 τετραγωνικά χλμ θάλασσας στο Ιόνιο και την Κρήτη και 17.000 τετραγωνικά χλμ γης στην Ήπειρο, τη δυτική Στερεά και τη δυτική Πελοπόννησο). Εφόσον βρεθούν κοιτάσματα οι εταιρίες θα έχουν δύο οικονομικές υποχρεώσεις:
Υποχρέωση πρώτη: Να καταβάλλουν φόρο εισοδήματος, αν δηλώσουν βέβαια κέρδη. Γιατί για κάποια χρόνια στις εκθέσεις τους θα κυριαρχούν τα έξοδα ερευνών, εγκατάστασης, μισθώματα κτλ.
Αλλά η Γαλλική Total, η Ισπανική Respol, η Αμερικάνικη Exxon Mobil, που πήραν τις συμβάσεις, έχουν πλούσιο μητρώο σε τριγωνικές συναλλαγές, offshore θυγατρικές εταιρείες, κτλ. Η έκθεση του Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Ευθύνης του 2017, καταγράφει πως η Ισπανική Repsol έχει 120 θυγατρικές σε φορολογικούς παραδείσους. Η Γαλλική Total μετρά πολλές καταδίκες για φοροαποφυγή και χρηματισμό. Και η ExxonMobil, σε έρευνα του Δικτύου Φορολογικής Δικαιοσύνης του 2017 βρέθηκε πως κρύβει πάνω από 50 δις δολάρια σε φορολογικούς παραδείσους, μέσω 575 θυγατρικών εταιρειών.
Το Ελληνικό Δημόσιο θα βρεθεί απέναντι σε βετεράνους στην απάτη….
Υποχρέωση δεύτερη: Να καταβάλλουν δικαιώματα επί της παραγωγής (γνωστά ως royalties). Στις συμβάσεις αναφέρεται ποσοστό από 2-3% ως και 20%. Από δω πηγάζει και το σενάριο περί πακτωλού χρημάτων που θα εισρεύσει στα κρατικά ταμεία. Αλλά για να έχει σχέση με την πραγματικότητα αυτό το σενάριο, θα πρέπει τα κοιτάσματα να είναι γιγάντια. Αυτό είναι ακόμα υπόθεση, αφού δεν έχει διαπιστωθεί ποια είναι η πραγματική τους έκταση. Επιπλέον, η υποθαλάσσια εξόρυξη είναι μια πολύ ακριβή διαδικασία.
Ειδικοί που μελέτησαν το θέμα εκτιμούν πως θα καταλήγουν στο κράτος περίπου 100-150 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Αν συγκρίνουμε αυτό το ποσό με τα φορολογικά έσοδα του Ελληνικού Δημοσίου που σήμερα είναι 40-45 δις ευρώ τον χρόνο, ή με τη φορολογική συνεισφορά μόνο του τουριστικού κλάδου που υπολογίζεται στα 7 δις ευρώ τον χρόνο, καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για ψίχουλα.
Αλλά και τα επιχειρήματα για ενεργειακή επάρκεια της χώρας ή για οικονομική ανακούφιση των πολιτών είναι ψευδεπίγραφα. Η εμπορική εκμετάλλευση των κοιτασμάτων παραχωρείται εξ’ ολοκλήρου στις πολυεθνικές. Με βάση τις συμβάσεις, το ελληνικό κράτος θα έχει πρόσβαση στο προϊόν μόνο σε περίπτωση πολέμου ή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Δηλαδή, ως καταναλωτές θα συνεχίσουμε να αγοράζουμε από τις πολυεθνικές στις τιμές αγοράς.
Από την τελική εξίσωση λείπει κάτι βασικό. Δεν υπάρχει καμιά απολύτως αναφορά στις οικονομικές απώλειες που θα προκύψουν ως συνέπεια των εξορύξεων. Για παράδειγμα, ποιος θα αναλάβει το κόστος αποκατάστασης του περιβάλλοντος εκεί όπου θα γίνουν εξορύξεις; Ποιος θα πληρώσει αν συμβεί κάποιο ατύχημα; Τι θα συμβεί με τους εργαζόμενους που θα χάσουν τη δουλειά τους εξαιτίας των εξορύξεων;
Τέλος, είναι χρήσιμο να δούμε απλά τι συμβαίνει στις δεκαπέντε μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες στον κόσμο. Εκτός από τις ΗΠΑ και τη Ρωσίας, όπου επίσης βασιλεύει η ακραία ανισότητα, στις άλλες (Νιγηρία, Μεξικό, Λιβύη, Αγκόλα κτλ) τεράστια στρώματα του πληθυσμού ζουν σε συνθήκες φτώχειας και πείνας.
Νέες θέσεις εργασίας;
Οι συμβάσεις προβλέπουν: «ο ανάδοχος και οι εργολάβοι ή υπεργολάβοι που αυτός χρησιμοποιεί δύνανται να απασχολούν στην Ελλάδα αλλοδαπούς, υπηκόους τρίτων χωρών, σε εργασίες που απαιτούν ιδιαίτερη εξειδίκευση». Αυτό σημαίνει ότι οι ειδικευμένοι και καλά αμειβόμενοι εργαζόμενοι θα έρθουν από το εξωτερικό, ενώ από το εγχώριο εργατικό δυναμικό θα καλύπτονται κάποιες κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας.
Αλλά και πάλι η εξίσωση είναι συνειδητά μισή. Προφανώς κάποιες νέες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν, αλλά πόσες θα χαθούν; Στην Ήπειρο για παράδειγμα, το 20% του ντόπιου πληθυσμού δουλεύει στον αγροτικό τομέα. Πόσοι θα χάσουν τη δουλειά τους στη γεωργία και την κτηνοτροφία ή στον τουρισμό εξαιτίας της αποψίλωσης των δασών, τη ρύπανση, την εγκατάσταση εργοταξίων κτλ; Τι θα γίνει στα νησιά, όπου οι εργασιακές θέσεις και οι τοπικές οικονομίες εξαρτώνται από τον τουρισμό; Αν φανταστούμε δίπλα στην ειδυλλιακή εικόνα παραλιών όπως αυτές στο Μύρτο, το Ναυάγιο, την Παλαιοκαστρίτσα, τον Κυπαρισσιακό κόλπο, τη Σούγια, τα Φαλάσαρνα και άλλες, τις εξέδρες εξόρυξης πετρελαίου, μπορούμε να φανταστούμε και τα αποτελέσματά: μαζική μείωση του τουρισμού, με τεράστιες απώλειες στην τοπική οικονομία.
Αμέτρητα ψέματα για το περιβάλλον
Το βασικό επιχείρημα των επιχειρήσεων και της κυβέρνησης λέει ότι προς το παρόν γίνονται μόνο έρευνες και όχι εξορύξεις. Επομένως τι κακό μπορεί να προκύψει;
Στην πραγματικότητα η έρευνα θα επηρεάσει 56 προστατευόμενες περιοχές που βρίσκονται ολόκληρες μέσα σε οικόπεδα εξορύξεων σε θάλασσα και στεριά (40 καταφύγια άγριας ζωής και 16 περιοχές Natura), καθώς και κομμάτια από άλλες 136 προστατευόμενες περιοχές που βρίσκονται δίπλα τους.
Ειδικά η σεισμική έρευνα σε Ήπειρο, Στερεά και Πελοπόννησο γίνεται σε περιοχές που περνάνε 81 ποτάμια, και υπάρχουν 11 μεγάλης σημασίας αρχαιολογικοί χώροι.
Επιπλέον, το παράδειγμα της Ηπείρου επιβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει «σκέτη έρευνα»… Στα 4.200 τετραγωνικά χλμ που παραχωρήθηκαν, θα γίνει σεισμική έρευνα σε τρεις φάσεις για περίπου 6 χρόνια ακόμα. Στην πρώτη φάση θα γίνουν 11.500 μικρές γεωτρήσεις σε μήκος 400 χλμ, ανά 35 μέτρα. Θα γίνονται μικρές εκρήξεις με τοποθέτηση ως 18 κιλών εκρηκτικών σε βάθος 10 – 20 μέτρων. Δεν απαιτείται καν ειδική περιβαλλοντική άδεια, ενώ υπεύθυνη για την προστασία του περιβάλλοντος με βάση τις συμβάσεις, είναι η ίδια η πετρελαϊκή εταιρεία!
Στη δεύτερη και τρίτη φάση της έρευνας θα πάνε σε μεγαλύτερα βάθη. Θα μπουν κανονικά γεωτρύπανα, θα περνάνε μεγάλα φορτηγά, θα προσγειώνονται ελικόπτερα, θα λειτουργούν γεννήτριες κτλ, και φυσικά θα γίνει ολική αποψίλωση τεράστιων δασικών εκτάσεων για να δώσουν τη θέση τους στις εγκαταστάσεις. Το επιχείρημα ότι δε θα διαταραχθεί το περιβάλλον αποτελεί κακόγουστο αστείο.
«Δε θα αγγίξουν τις περιοχές Natura»
Η προηγούμενη κυβέρνηση ορκίζονταν πως κανείς δεν θα μπει σε περιοχή Νatura για εξορύξεις. Στις τελευταίες ρυθμίσεις την περασμένη Άνοιξη, για να χρυσώσουν το χάπι, εισήγαγαν τα «Περιφερειακά Παρατηρητήρια προστασίας του Περιβάλλοντος» που θα λειτουργούν υποτίθεται σαν ελεγκτές των εταιρειών. Μας κοροϊδεύουν ξεδιάντροπα, αφού τα Παρατηρητήρια για το προσωπικό και τον εξοπλισμό που χρειάζονται, θα χρηματοδοτούνται από τις πολυεθνικές που υποτίθεται ότι θα ελέγχουν… Κι ως γνωστόν «κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει».
Η αλήθεια όμως είναι πως ήδη παραβιάζουν περιοχές Natura. Αυτές τις μέρες η Repsol, μπαινοβγαίνει σε ιδιωτικές εκτάσεις στο Ζαγόρι, παρά το γεγονός ότι η δημοτική αρχή Ζαγορίου έχει τρεις φορές ανακοινώσει ότι δεν επιτρέπει καμιά έρευνα και εξόρυξη στην επικράτεια της. Την τελευταία φορά μάλιστα, η δημοτική αρχή απείλησε και με δικαστικά μέτρα. Αλλά της Repsol το αφτί δεν ιδρώνει… Τα συνεργεία φεύγουν μόνο όταν οι ντόπιοι πηγαίνουν επιτόπου και τους διώχνουν.
Δε υπάρχει καμιά απολύτως περίπτωση οι εταιρείες να ελέγξουν τον εαυτό τους ή να ελεγχθούν από τα Παρατηρητήρια. Δεν υπάρχει καμιά απολύτως περίπτωση να σεβαστούν τίποτε.
Όταν θα έρθει η ώρα της εξόρυξης: το fracking και τα νερά
Το μέλλον προδιαγράφεται πολύ άγριο σε όσες περιοχές θα προχωρήσει τελικά η εξόρυξη. Στα χερσαία οικόπεδα της Ηπείρου, της Αιτωλοακαρνανίας και της Πελοποννήσου, ψάχνουν να βρουν σχιστολιθικό αέριο ή πετρέλαιο, που υπάρχει σε αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα σε μεγάλο βάθος και εξορύσσεται με την μέθοδο της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking). Πρακτικά αυτό γίνεται με την εισροή μεγάλων ποσοτήτων νερού με πολύ ψηλή πίεση μαζί με άμμο και ισχυρά χημικά (π.χ. υδροχλωρικό οξύ) στο υπέδαφος. Η ρύπανση των υπόγειων υδάτων από αυτή τη μέθοδο είναι αναπόφευκτη. Η εμπειρία από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες είναι οδυνηρή: τοξικά κατάλοιπα, ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα με μεθάνιο, ακόμα και πρόκληση σεισμών.
Δεν μπορούμε να ξεχνάμε, ότι η δυτική Ελλάδα υδροδοτεί ολόκληρη την χώρα. Δηλαδή ακόμη και μια μικρή αστοχία θα μπορούσε να αποβεί μοιραία για όλους μας.
Στις μέρες μας, στη Γαλλία και σε κάποιες περιοχές της Ισπανίας, του Καναδά κτλ η μέθοδος του fracking είναι απαγορευμένη. Στην Ελλάδα σήμερα μαθαίνουμε ότι πρέπει να γίνουμε πιο αμέριμνοι, να μην ανησυχούμε για τις πιθανές επιπτώσεις.
Τα ατυχήματα θα είναι ο κανόνας
Και το μέλλον μπορεί να γίνει ακόμα πιο άγριο όταν θα υπάρξει κάποιο ατύχημα. Όχι αν συμβεί, αλλά όταν θα συμβεί, αφού αυτού του είδους τα ατυχήματα είναι θέμα χρόνου σε μεγάλες εγκαταστάσεις άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αυτό δείχνει μέχρι στιγμής η διεθνής εμπειρία:
- Η Repsol ευθύνεται για 52 ατυχήματα μόνο τη διετία 2013-2015!
- Η Exxon Mobil έχει προκαλέσει από το 2005 έως σήμερα 3.600 πετρελαιοκηλίδες διεθνώς. Επιπλέον, ευθύνεται για ένα από τα πιο καταστροφικά ατυχήματα στην ιστορία, με τη διαρροή πετρελαιοκηλίδας στην Αλάσκα το 1989, που οδήγησε στην καταστροφή 32.000 ψαράδων και τη μείωση του τουρισμού κατά 35%!
- Η Τotal έχει κριθεί ένοχη από τη Δικαιοσύνη για μερικά από τα μεγαλύτερα ατυχήματα της νεότερης Ιστορίας. Η δικαιοσύνη αποφάνθηκε πως συνειδητά η εταιρεία είχε πάρει ανεπαρκή μέτρα ασφαλείας για να μειώσει το κόστος παραγωγής. Στην ίδια τη Γαλλία, η εταιρεία έχει καταδικαστεί για την τεράστια καταστροφή από τη βύθιση του δεξαμενόπλοιου «Erika» το 1999, που οδήγησε στη διαρροή τεράστιων ποσοτήτων πετρελαίου, επηρεάζοντας 400 χλμ ακτογραμμής.
Εξαιτίας αυτών των εμπειριών οι πολυεθνικές των εξορύξεων είναι ανεπιθύμητες μέσα στις ίδιες τις χώρες τους. Το 2016, η γαλλική κυβέρνηση απαγόρευσε τις εξορύξεις υδρογονανθράκων στα γαλλικά χωρικά ύδατα στη Μεσόγειο. Το 2015 η Iσπανική Repsol αποχαιρέτησε άπραγη τα Κανάρια Νησιά μετά από τρία χρόνια συνεχών μαζικών κινητοποιήσεων των κατοίκων.
Υποθαλάσσιες εξορύξεις και αχαρτογράφητοι κίνδυνοι
Όλα δείχνουν ότι στην Ελλάδα θα πειραματιστούν με μεγάλο ρίσκο. Οι συμβάσεις επιτρέπουν έρευνα και εξορύξεις στο βυθό του Ιονίου και της Κρήτης, σε βάθος από 1.200 ως 3.200 μέτρα. Είναι τραγικό αν σκεφτεί κανείς ότι σε αυτές τις περιοχές υπάρχει ένα από τα σημαντικότερα θαλάσσια οικοσυστήματα όλης της Μεσογείου. Είναι ακόμη πιο τραγικό, αφού το μεγάλο βάθος κάνει ίσως και αδύνατη την αντιμετώπιση κάποιου ατυχήματος. Η τεχνολογία απορρύπανσης σε μεγάλα βάθη δεν υπάρχει ακόμα ούτε σαν σκέψη.
Κλιματική αλλαγή
Τον περασμένο Οκτώβρη η ειδική σύσκεψη ΟΗΕ για το κλίμα σήμανε συναγερμό δηλώνοντας πως μας μένουν 12 χρόνια διορία, (11 πλέον) για να αναχαιτίσουμε την κλιματική αλλαγή πριν γίνει μη αναστρέψιμη. Εδώ όμως, όλα πάνε ανάποδα. Το γεγονός ότι η καύση υδρογονανθράκων απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την κλιματική αλλαγή, θεωρείται άλλη μια μικρή λεπτομέρεια…
Οι πολυεθνικές κάνουν ότι θέλουν
Οι πολυεθνικές φέρνουν όμως μαζί τους κι άλλα ωραία πράγματα. Όπως για παράδειγμα την παράνομη είσοδο σε ιδιωτικές εκτάσεις, όπου κυκλοφορούν με οχήματα χωρίς πινακίδες και μπαινοβγαίνουν σε περιοχές Νatura, βρίζουν κατοίκους που τους ζητούν το λόγο, στήνουν δημοσιεύματα για υποτιθέμενους ταραξίες που απειλούν την «ανάπτυξη» για να δυσφημίσουν αγωνιστές. Παράλληλα, έχουν το θράσος να κάνουν χορηγίες στο θέατρο Δωδώνης, να δωρίζουν εξοπλισμό σε σχολεία κτλ, για να «ξεπλύνουν τις αμαρτίες τους»….
Βέβαια όλα αυτά είναι πταίσματα μπροστά στη στήριξη που έχουν δώσει σε απολυταρχικά καθεστώτα ή τον ξεριζωμό ιθαγενών κοινοτήτων, ή τις δολοφονίες περιβαλλοντικών ακτιβιστών σε όλο τον κόσμο.
Το κίνημα
Μέσα σε ένα χρόνο, από λιγοστές φωνές διαμαρτυρίας έχουν πια δημιουργηθεί τοπικές επιτροπές και πρωτοβουλίες στις περισσότερες περιοχές που επηρεάζονται. Ίσως η Κρήτη να βρίσκεται λίγο πίσω ακόμα, αλλά εκεί οι συμβάσεις υπογράφηκαν πολύ πρόσφατα.
Συνολικά το κίνημα είναι στην πρώτη του φάση, αλλά συγκριτικά στην Ήπειρο είναι λίγο πιο προχωρημένο. Γιατί εδώ έτυχε να προηγηθούν οι σεισμικές έρευνες κι αυτό έβαζε πιο άμεσα καθήκοντα στις τοπικές κοινωνίες. Αυτό δε σημαίνει πως δεν υπάρχουν αντιφάσεις ή δυσκολίες. Για παράδειγμα, στα οικόπεδα της Ηπείρου υπάρχει παρθένα φύση και σχεδόν ακατοίκητα χωριά, όπου τα συνεργεία των πολυεθνικών βρίσκουν απέναντί τους μόνο αγριογούρουνα.
Υπάρχουν όμως επιτυχίες που πρέπει να σημειώσουμε και να χτίσουμε πάνω τους.
Όπως οι αποφάσεις τριών δήμων, στο Ζαγόρι, στην Άρτα και στα κεντρικά Τζουμέρκα, που απαγορεύουν την έρευνα για υδρογονάνθρακες και την εξόρυξη στις επικράτειές τους. Αυτές οι αποφάσεις βέβαια, όπως δείχνει η εμπειρία, μπορούν να περιφρουρηθούν μόνο κινηματικά, από τις τοπικές κοινωνίες.
Όπως οι πετυχημένες πορείες ενάντια στις εξορύξεις στα Γιάννενα πέρσι και φέτος, με αριθμούς ιδιαίτερα μεγάλους για τοπικές κινητοποιήσεις.
Όπως η επίσης πετυχημένη πρώτη πορεία για το θέμα τον περασμένο Φλεβάρη στην Αθήνα. Άλλωστε, ο αγώνας δεν αρκεί να δοθεί μόνο τοπικά, πρέπει να έρθει και στα μεγάλα αστικά κέντρα και να γίνει υπόθεση των εργαζομένων και των απλών ανθρώπων σε όλη τη χώρα. Τα τοπικά κινήματα μπορούν να έχουν επιτυχίες, αλλά ο καλύτερος σύμμαχος τους είμαστε εμείς, οι εργαζόμενοι, η νεολαία και τα λαϊκά στρώματα πανελλαδικά.
Το ερώτημα είναι πως αυτό το κίνημα θα συνεχίσει να έχει επιτυχίες; Μπορεί να επαναλάβει αυτό που κατάφερε το κίνημα στα Κανάρια Νησιά και την Ισπανία; Μπορεί να επιβάλλει την ακύρωση των συμβάσεων και να σταματήσει στη γέννηση της την περιπέτεια των εξορύξεων; Η απάντηση πρέπει να είναι ένα καθαρό ναι. Κάτω όμως από κάποιες προϋποθέσεις:
Δεν αρκούν μόνο τα νομικά μέτρα, όπως αυτά που ακολουθήθηκαν στη Χαλκιδική ενάντια στην εξόρυξη χρυσού ή στο Βόλο ενάντια στην καύση σκουπιδιών. Δεν αρκεί η συλλογή υπογραφών όπως κάνει η Greenpeace ή η WWF.
Αρχικά στις περιοχές που πλήττονται, το ζήτημα πρέπει να διαπεράσει τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τους εργασιακούς χώρους.
Χρειάζεται επίσης οι διάφορες πρωτοβουλίες να συντονιστούν μεταξύ τους, να οργανώσουν κοινές μέρες δράσης και να αντιπαλέψουν συλλογικά αυτό που έρχεται.
Το κίνημα μπορεί επίσης να απευθυνθεί στους τουρίστες και να χτίσει διεθνή αλληλεγγύη, όπως έγινε σε περιπτώσεις άλλων περιβαλλοντικών κινημάτων διεθνώς, όπως π.χ. αυτό του Standing Rock.
Ο στόχος πρέπει να είναι να κάνουμε τόσο πανάκριβες τις εξορύξεις τους, ώστε να απειλήσουμε τα κέρδη τους. Η μεγαλύτερη τους ζημιά πρέπει να είναι το ίδιο το κίνημα, με όλους τους τρόπους. Διώχνοντας τα συνεργεία των πολυεθνικών από χωράφια και δημόσιους χώρους, ασκώντας μαζική πίεση σε δήμους να πάρουν αρνητικές αποφάσεις, διοργανώνοντας μαζικές διαδηλώσεις σε πόλεις και χωριά, σε όλες τις περιοχές που επηρεάζονται από τις εξορύξεις. Αλλά και με τοπικές απεργίες, καταρχήν κατά κλάδο ή και με τοπικές γενικές απεργίες: Ψαράδες, εργαζόμενοι στον τουρισμό, αγρότες, κτηνοτρόφοι, και το σύνολο των ντόπιων εργαζομένων να σταθεί απέναντι απειλή των εξορύξεων.
Η συζήτηση για όλα τα παραπάνω πρέπει να ανοίξει. Και μαζί με αυτή, πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για το πέρασμα της παραγωγής ενέργειας και του σχεδιασμού της στα χέρια της κοινωνίας.
Δεν είμαστε καταδικασμένοι, ή χωρίς εναλλακτική. Ζούμε σε μια χώρα με ήλιο, ποτάμια, αέρα που μπορούν να παράξουν πράσινη ενέργεια προς όφελος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος και όχι των πολυεθνικών. Σήμερα, η τεχνολογία είναι σε θέση να μας απαλλάξει από την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Το ζήτημα είναι ποιοι θα παίρνουν τις αποφάσεις. Οι απολύτως ανεύθυνες και αρπακτικές πολυεθνικές και οι πολιτικοί τους υπάλληλοι; Ή εμείς;
