Της Ηλέκτρας Κλείτσα
Το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων έχει αρχίσει τους τελευταίους μήνες να παίρνει μεγάλες διαστάσεις, τόσο για τις τοπικές κοινωνίες περιοχών στις οποίες υπάρχουν ήδη, ή σχεδιάζεται να χωροθετηθούν εγκαταστάσεις διαχείρισης, όσο και για την κυβέρνηση, η οποία πλέον δηλώνει ανοιχτά ότι οι επενδύσεις στα σκουπίδια αποτελούν «ζήτημα εθνικής σημασίας».
Η βασική λοιπόν επιλογή – επένδυση που σχεδιάζει η κυβέρνηση σε σχέση με αυτό το «εθνικής σημασίας» θέμα, είναι η προώθηση της «νέας» και «φιλικής προς το περιβάλλον» τεχνολογίας της «βιολογικής ξήρανσης», και της συνακόλουθης «θερμικής επεξεργασίας», όροι που στην πραγματικότητα χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν την καύση των απορριμμάτων. Μια μέθοδος που ούτε νέα ούτε «οικολογική» είναι – αντίθετα κρύβει τεράστιους κινδύνους για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.
Τι σημαίνει καύση
Η καύση απορριμμάτων απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα επικίνδυνους ρύπους, όπως διοξίνες, φουράνια, αιωρούμενα μικροσωματίδια που περιέχουν βαρέα μέταλλα, κ.α. Παράλληλα δημιουργεί τεράστιες ποσότητες τέφρας με μεγάλες συγκεντρώσεις εξαιρετικά τοξικών βαρέων μετάλλων, η οποία είναι σχεδόν αδύνατο να τύχει ασφαλούς διαχείρισης. Το μοναδικό «πλεονέκτημα» της συγκεκριμένης μεθόδου δεν αφορά εμάς, τους πολίτες και την κοινωνία, αφορά … τους εργολάβους: μπορεί να εξασφαλίσει τεράστια κέρδη για τις εταιρίες που θα αναλάβουν το «δύσκολο έργο» της διαχείρισης των απορριμμάτων, «απαλλάσσοντας» την ταλαίπωρη κοινωνία από αυτό το βάρος.
Από το Βόλο στη Θεσσαλονίκη…
Η αρχή έγινε στο Βόλο, με την εταιρία ENGAL, που σχεδιάζει τη δημιουργία εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βασική καύσιμη ύλη σκουπίδια εισαγωγής από την Ιταλία!
Η επόμενη σκηνή του έργου παίζεται ήδη στο νομό Θεσσαλονίκης, όπου σχεδιάζεται να δημιουργηθούν δύο νέες μονάδες «θερμικής επεξεργασίας» απορριμμάτων, η πρώτη στο ΧΥΤΑ Μαυροράχης στο Λαγκαδά, και η δεύτερη στον Άγιο Αντώνιο, του δήμου Βασιλικών.
Στην πρώτη περίπτωση, του Λαγκαδά (για την οποία συνεχίζεται η διαβούλευση, ενώ η δημοπράτηση της μονάδας αναμένεται μέσα στο επόμενο δίμηνο), τοπικές περιβαλλοντικές κινήσεις, αλλά και η τοπική αυτοδιοίκηση δηλώνουν ότι σε περίπτωση που το έργο προχωρήσει «ο Λαγκαδάς θα γίνει Κερατέα». Ταυτόχρονα, ο Φορέας Διαχείρισης Λιμνών Κορώνειας και Βόλβης έχει εκδώσει αρνητική γνωμοδότηση.
Στη δεύτερη περίπτωση (των Βασιλικών) τα πράγματα έχουν προχωρήσει περισσότερο, αφού έχουν ήδη εγκριθεί οι περιβαλλοντικοί όροι για το έργο «Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Επεξεργασίας και Διάθεσης Απορριμμάτων Νοτιοανατολικής Ενότητας Νομού Θεσσαλονίκης». Μια έστω και πρόχειρη ματιά στην Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) – των υπουργείων Εσωτερικών, Περιβάλλοντος, Υγείας και Πολιτισμού – είναι αρκετή για να πείσει και τον πιο δύσπιστο ότι στην πραγματικότητα δεν μιλάμε για μια σύγχρονη και ασφαλή μέθοδο διαχείρισης απορριμμάτων, αλλά για ένα νέο περιβαλλοντικό έγκλημα. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…
Τι ετοιμάζουν στα Βασιλικά;
Το εργοστάσιο που ετοιμάζουν στο δήμο Βασιλικών θα έχει “μέγιστη δυναμικότητα 350.000 τόνων” και θα δέχεται “αστικά απορρίμματα, καθώς και τα προσομοιάζοντα σε αυτά” από δέκα δήμους και το 40% των απορριμμάτων του δήμου Θεσσαλονίκης.
Θα εμπορεύεται μέταλλα (σιδηρούχα και αλουμίνιο) και ενέργεια. Δηλαδή πρακτικά θα κρατάει προς πώληση τα μέταλλα και όλα τα υπόλοιπα (η τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος τους) θα καίγονται για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Και ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις αντίστοιχων εργοστασίων (τουλάχιστον δημόσια) γίνεται λόγος για καύση βιομάζας, στη συγκεκριμένη περίπτωση η ΚΥΑ (Κοινή Υπουργική Απόφαση) αναφέρεται σε “ξηρό δευτερογενές καύσιμο, πλούσιο σε βιοαποδομήσιμα / ανανεώσιμα υλικά”. Στην ουσία δηλαδή, θα καίει πλαστικά, χαρτί, ύφασμα γυαλί κ.α., αλλά το μείγμα θα είναι «πλούσιο» σε βιομάζα!
Επιπλέον, τι ακριβώς σημαίνει η φράση «αστικά απορρίμματα, καθώς και τα προσομοιάζοντα σε αυτά»; Τι μπορεί να μοιάζει με αστικά σκουπίδια και άρα να καταλήγει (ως καύσιμη ύλη;) στη μονάδα που σχεδιάζεται; Ανάμεσα στα υπόλοιπα, το εργοστάσιο θα δέχεται σύμφωνα με την ΚΥΑ «δημοτικά απόβλητα» αλλά και «απόβλητα από εμπορικές δραστηριότητες, βιομηχανίες και ιδρύματα».
Έχουμε επομένως μια Κοινή Υπουργική Απόφαση, με την υπογραφή της υπουργού Περιβάλλοντος, που θεωρεί τα αστικά σκουπίδια «παρόμοια» με τα βιομηχανικά απόβλητα.
Ανάμεσα στα παραπάνω αναφέρονται συγκεκριμένα: φάρμακα, μπαταρίες και συσσωρευτές, απόβλητα από τον καθαρισμό λυμάτων, απόβλητα από την παραγωγή και την κατεργασία πολτού, χαρτιού και χαρτονιών, κ.α.
Αυτά, είτε θα θάβονται, είτε ακόμα χειρότερα, θα καίγονται για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, (η ΚΥΑ δεν το διασαφηνίζει). Σε κάθε περίπτωση, δεν μιλάμε απλά για ένα επιπλέον περιβαλλοντικό έγκλημα, αλλά για τη νομιμοποίηση μιας πρακτικής, που έτσι κι αλλιώς εδώ και χρόνια αποτελεί ένα βρώμικο κοινό μυστικό: την ταύτιση (και επομένως την κοινή «διαχείριση») επικίνδυνων, τοξικών, βιομηχανικών και άλλων αποβλήτων με τα αστικά απορρίμματα.
Αέριοι ρύποι
Η ίδια η ΚΥΑ, σε σχέση με τα αέρια απόβλητα της μονάδας, αναφέρεται σε μια σειρά παλιότερων αποφάσεων που καθορίζουν τις οριακές τιμές για βαρέα μέταλλα όπως το αρσενικό, το κάδμιο, ο υδράργυρος, το νικέλιο, ο μόλυβδος, αλλά και άλλοι ρύποι όπως το βενζόλιο, το διοξείδιο του θείου, το διοξείδιο του αζώτου, οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες.
Η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων ξεκινάει με την παραδοχή ότι όλοι οι παραπάνω εξαιρετικά επικίνδυνοι ρύποι (για τους περισσότερους από τους οποίους, όπως για τα βαρέα μέταλλα, πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι απλά δεν υπάρχει κανένα ασφαλές όριο έκθεσης), θα επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα της περιοχής γύρω από τη μονάδα καύσης απορριμμάτων. Και συνεχίζει με… την ευχή “Κατά τις διαδικασίες δημοπράτησης … του έργου να γίνουν όλες οι απαραίτητες ενέργειες … έτσι ώστε να εξασφαλίζεται … η δυνατότητα αντιμετώπισης και αποκατάστασης δυσάρεστων περιβαλλοντικά καταστάσεων που οφείλονται σε ενέργειες ή παραλείψεις του Αναδόχου”.
“ΧΥΤΥ” και τέφρα
Η μονάδα καύσης προβλέπεται να διαθέτει επιπλέον έναν «Χώρο Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων» που θα αποτελείται από έναν «χώρο ταφής μη επικινδύνων αποβλήτων» και από έναν «χώρο ταφής αδρανοποιημένης τέφρας». Η τέφρα είναι τα στέρεα υπολείμματα της καύσης και προβλέπεται να τοποθετούνται στον παραπάνω χώρο ταφής μετά από μια στοιχειώδη επεξεργασία αφαίρεσης υπολειμμάτων μετάλλου με μαγνήτες. Η τέφρα αυτή είναι ιδιαίτερα τοξική, με μεγάλες συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων και η ασφαλής της διαχείριση είναι έτσι κι αλλιώς μια εξαιρετικά δύσκολη, έως αδύνατη υπόθεση. Η ΚΥΑ ωστόσο, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να «αξιοποιηθεί» ένα μέρος της στην οδοποιία. Σε όσα μέρη του κόσμου συνέβη κάτι αντίστοιχο, στις περιοχές γύρω από τους δρόμους που στρώθηκαν με τέφρα από την καύση απορριμμάτων, διαπιστώθηκε εκτεταμένη ρύπανση του εδάφους και των υδάτινων αποθεμάτων με βαρέα μέταλλα και διοξίνες.
Όσο για το πιο ελαφρύ κομμάτι της, την λεγόμενη «ιπτάμενη τέφρα», είναι ακόμη πιο επικίνδυνη, αφού τα τοξικά στοιχεία που περιέχει βρίσκονται σε τόσο μικρή μορφή, που είναι αδύνατο να δεσμευτούν από τα συστήματα αντιρρύπανσης (τα φίλτρα των εργοστασίων).
Επενδύοντας στην περιβαλλοντική καταστροφή
Πέρα από το Βόλο και τη Θεσσαλονίκη, αντίστοιχες μονάδες καύσης απορριμμάτων σχεδιάζεται να δημιουργηθούν και στην Αττική (στη Φυλή και την Κερατέα). Ιδιαίτερα στην τελευταία περίπτωση, μετά από τον πολύμηνο αγώνα των κατοίκων ενάντια στην κατασκευή ΧΥΤΑ, ο ίδιος ο δήμαρχος της περιοχής, (που μέχρι πρόσφατα αγωνιζόταν υποτίθεται μαζί με τους κατοίκους) σε συνεργασία με το ΥΠΕΚΑ προσπαθεί να φέρει από την πίσω πόρτα την καύση. Και αυτές οι περιοχές είναι από ότι φαίνεται μόνο η αρχή ενός συνολικού σχεδίου “εθνικής σημασίας επενδύσεων”.
Ο μόνος δρόμος που έχουν μπροστά τους οι τοπικές κοινωνίες, το περιβαλλοντικό κίνημα και συνολικά η κοινωνία είναι η απόρριψη τόσο των ΧΥΤΑ, όσο και της καύσης, και ο συντονισμός και οι κοινοί αγώνες πάνω στη βάση μιας συνολικής εναλλακτικής πρότασης* για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Μιας πρότασης που θα βασίζεται στην ανάγκη της προστασίας του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής και όχι στα κέρδη για τους σκουπιδοεργολάβους.
____________________
