Κείμενο βασισμένο σε άρθρα της Ετζεχάν Μπάλτα στο internationaliststandpoint.org
Τις τελευταίες ημέρες στην Τουρκία εκτυλίσσονται πρωτοφανή γεγονότα. Το κυβερνών ΑΚΡ του Ερντογάν προχώρησε σε μια ακραία κίνηση που θα μπορούσε να περιγραφεί ως συνταγματικό πραξικόπημα κατά της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Αρχικά, ακύρωσε το πανεπιστημιακό πτυχίο του δημάρχου Κωνσταντινούπολης και υποψηφίου για την προεδρία Εκρέμ Ιμάμογλου, το οποίο είναι απαραίτητο για να πάρει μέρος στις προεδρικές εκλογές. Στη συνέχεια συνέλαβε (μαζί με τον ίδιο) 106 συνεργάτες του με τις κατηγορίες της δωροδοκίας και της ενίσχυσης τρομοκρατικών οργανώσεων. Η τελευταία κατηγορία βασίζεται στην κατά τόπους εκλογική τακτική του κόμματος του Ιμάμογλου (CHP – Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα – Κεμαλιστές) με το το DEM (Κόμμα Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών – η μετεξέλιξη του φιλοκουρδικού HDP). Επιπλέον η κυβέρνηση απέλυσε το διοικητικό συμβούλιο του δικηγορικού συλλόγου της Κωνσταντινούπολης, απέκλεισε την πρόσβαση στα πανεπιστήμια και τις διαδηλώσεις και κατέθεσε αγωγή για την ακύρωση του πιο πρόσφατου συνεδρίου του CHP.
Στην Τουρκία, ακόμη και μόνο η κατηγορία για «υποβοήθηση της τρομοκρατίας» μπορεί να αποτελέσει λόγο για να διορίσει η κυβέρνηση έναν δήμαρχο – διαχειριστή προς αντικατάσταση του εκλεγμένου δημάρχου που κατηγορείται. Αυτό το ευέλικτο νομικό εργαλείο χρησιμοποιείται συχνά εναντίον δημάρχων του DEM. Στο διάστημα που μεσολάβησε από τις τελευταίες τοπικές εκλογές (σημ: περίπου ένας χρόνος) έχουν διοριστεί διαχειριστές σε 11 δήμους όπου εκλέχτηκαν υποψήφιοι DEM λόγω κατηγοριών που σχετίζονται με την τρομοκρατία.
Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά κατά τη διάρκεια αυτής της προεκλογικής περιόδου που η ίδια τακτική αναπτύσσεται ενάντια στο CHP. Για την κυβέρνηση του ΑΚΡ, η σύλληψη του Ιμάμογλου με την κατηγορία της τρομοκρατίας μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη δύο στόχων: να τον εμποδίσει να κατέβει στις επόμενες προεδρικές εκλογές (καθώς είναι ο πιο επικίνδυνος αντίπαλός του Ερντογάν) και να επιτρέψει τον διορισμό ενός διαχειριστή για τον δήμο της Κωνσταντινούπολης. Δεδομένου ότι η Κωνσταντινούπολη παράγει το 30,4% του πλούτου της Τουρκίας, ο έλεγχος της πόλης θα ήταν μια σημαντική νίκη για το ΑΚΡ.
Στις 23 Μαρτίου πραγματοποιήθηκαν οι προκριματικές εκλογές στο εσωτερικό του CHP για τον καθορισμό του υποψήφιου προέδρου του. Ο Ιμάμογλου ήταν ο μοναδικός υποψήφιος και από τα 1,75 εκ. εγγεγραμμένα μέλη του κόμματος, τον ψήφισαν τα 1,65 εκ. Ταυτόχρονα, 15 εκατομμύρια προσήλθαν για συμβολικούς λόγους και έριξαν «ψήφο συμπαράστασης», μετά από έκκληση της ηγεσίας του CHP. Είχε βέβαια προηγηθεί η σύλληψή του Ιμάμογλου.
Κινητοποιήσεις
Το ίδιο βράδυ, περίπου 1 εκατομμύριο άνθρωποι συγκεντρώθηκαν μπροστά από το Δημαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Μετά τη σύλληψη του Ιμάμογλου, ο ηγέτης του CHP Οσγκούρ Οζέλ αρνήθηκε να εγκαταλείψει το κτίριο, υποστηρίζοντας ότι ανά πάσα στιγμή θα μπορούσε να διοριστεί διαχειριστής – έτσι όλες οι διαμαρτυρίες επικεντρώθηκαν εκεί. Ταυτόχρονα, διαδηλώσεις μεγάλης κλίμακας πραγματοποιήθηκαν σε πόλεις σε ολόκληρη την Τουρκία, μετά από καλέσματα του CHP. Το πιο δημοφιλές σύνθημα στις κινητοποιήσεις, είναι το «κυβέρνηση, παραιτήσου!»
Ωστόσο, οι διαμαρτυρίες δεν αφορούν μόνο τις πολιτικές εξελίξεις. Από τη μία πλευρά, βλέπουμε τη συμμετοχή νέων φοιτητών που αισθάνονται ότι δεν έχουν μέλλον. Από την άλλη, οι υπερεθνικιστές -κάποιοι από αυτούς μέσα στο CHP- παίζουν διαφορετικό ρόλο. Ενώ η Κωνσταντινούπολη βιώνει μια επαναστατική ατμόσφαιρα, σε πόλεις όπως η Άγκυρα, η εθνικιστική και ρατσιστική ρητορική αξιοποιείται για να αποκλειστούν οι Κούρδοι από τις διαδηλώσεις. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι στις 24 Μαρτίου στην Άγκυρα, ένα στέλεχος του κόμματος DEM δήλωσε σε δημοσιογράφο: «Δεν φέραμε τη σημαία του κόμματός μας επειδή δεν αισθανόμαστε ασφαλείς εδώ».
Στην Κωνσταντινούπολη ωστόσο, αυτό που έκανε τις διαμαρτυρίες πραγματικά μαζικές ήταν η συμμετοχή χιλιάδων φοιτητών, οι οποίοι έσπασαν τον αστυνομικό κλοιό και κατάφεραν να φτάσουν στην πλατεία του Δημαρχείου. Αλλά και στην Άγκυρα, φοιτητές από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο Μέσης Ανατολής (METU) συγκρούστηκαν με την αστυνομία καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας (της 23ης Μάρτη) και τελικά έφτασαν στην πλατεία Κιζιλάι.
Οι φοιτητές λειτουργούν ανεξάρτητα από το CHP και συχνά παραμένουν στους δρόμους και συγκρούονται με την αστυνομία μετά το επίσημο τέλος των κινητοποιήσεων. Επιμένουν ότι δεν πρόκειται πλέον μόνο για τη σύλληψη του Ιμάμογλου, αλλά για έναν συνολικό αγώνα για ισότητα και ελευθερία. Στο μεταξύ η αστυνομία έχει προχωρήσει σε πάνω από 1.300 συλλήψεις νεολαίων και μελών της αντιπολίτευσης.
Για σήμερα, 26 Μαρτίου, έχει προγραμματιστεί η τελευταία συγκέντρωση (τουλάχιστον με βάση το σχέδιο του CHP να τερματίσει τις διαδηλώσεις). Το τι είδους βήματα θα κάνει το CHP μετά από αυτό παραμένει ασαφές, ωστόσο οι φοιτητές φαίνονται έτοιμοι να συνεχίσουν τα καλέσματά τους για διάφορων μορφών κινητοποιήσεις το επόμενο διάστημα.
Ιστορικό
Είναι ξεκάθαρο ότι η τελευταίες επιθέσεις του καθεστώτος στην αντιπολίτευση έχουν να κάνουν με τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές. Σύμφωνα με συνταγματική τροποποίηση που έγινε το 2012, ένας πρόεδρος στην Τουρκία μπορεί να εκλεγεί το πολύ για δύο θητείες και ο Ερντογάν έχει ήδη εκλεγεί δύο φορές. Για να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα, πρέπει είτε να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές, είτε να γίνει συνταγματική αναθεώρηση. Ωστόσο, το ΑΚΡ και τα συμμαχικά του κόμματα δεν διαθέτουν αρκετές κοινοβουλευτικές έδρες για να προβούν σε τροποποίηση του Συντάγματος. Όπως και να χει, είτε με υποψήφιο τον Ερντογάν είτε όχι, το ΑΚΡ προσπαθεί να σταματήσει τον Ιμάμογλου από το να κατέβει στις επόμενες εκλογές προκειμένου να έχει καλύτερες πιθανότητες να επανεκλεγεί.
Σημείο καμπής για αυτή την απόφαση αποτέλεσαν οι τοπικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 2024, όταν το CHP ξεπέρασε το ΑΚΡ σε συνολικές ψήφους με διαφορά άνω του 2%. Το CHP όχι μόνο εξασφάλισε την πλειοψηφία σε μεγάλους δήμους, αλλά κατάφερε και να εκλέξει κάποιους δημάρχους στις κουρδικές επαρχίες. Μια αξιοσημείωτη πτυχή αυτών των εκλογών ήταν η στρατηγική του CHP να προβεί σε συμφωνία με το DEM και να μην κατεβάσει υποψηφίους σε κάποιες περιοχές, με αντίστοιχες αποσύρσεις από την πλευρά του DEM σε άλλες περιοχές.
Στην Κωνσταντινούπολη, την οικονομική ατμομηχανή της Τουρκίας, όπου ζουν πάνω από 15 εκατομμύρια άνθρωποι, ο Εκρέμ Ιμάμογλου είναι δήμαρχος με τη στήριξη του CHP από το 2019, όταν νίκησε τον υποψήφιο του ΑΚΡ με διαφορά 13.000 ψήφων (οι εκλογές αυτές ακυρώθηκαν από το καθεστώς, ενώ λίγους μήνες αργότερα, στις επαναληπτικές εκλογές, αύξησε τη διαφορά σε 800.000 ψήφους). Στις εκλογές του 2024, η διαφορά του από τον υποψήφιο του ΑΚΡ έφτασε το 1 εκατομμύριο ψήφους.
Είναι μόνο ο Ιμάμογλου;
Την τελευταία περίοδο η Τουρκία βιώνει μια ραγδαία κλιμάκωση των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών εντάσεων. Η οικονομική κρίση, ο υψηλός πληθωρισμός και η αύξηση του κόστους ζωής επηρεάζουν βαθιά την καθημερινή ζωή μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού. Εκτός από τις οικονομικές αβεβαιότητες, οι μεταρρυθμίσεις που επιχειρεί να περάσει η κυβέρνηση επιδεινώνουν την πολιτική πόλωση, ενώ η εμπιστοσύνη στους θεσμούς μειώνεται.
Ταυτόχρονα, το ΑΚΡ συνεχίζει να προσπαθεί να συσπειρώσει τους υποστηρικτές του μέσω του αφηγήματος μιας «ισχυρής Τουρκίας», υποσχόμενο να μετριάσει σύντομα την οικονομική κρίση. Εν τω μεταξύ, η μεσαία τάξη της Τουρκίας συρρικνώνεται ραγδαία. Οι τιμές της στέγασης και των τροφίμων έχουν εκτοξευθεί, καθιστώντας τα βασικά είδη πρώτης ανάγκης όλο και πιο απρόσιτα ακόμη και για τα μεσαία εισοδήματα. Πάνω από το 70% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και η ανεργία των νέων έχει ξεπεράσει το 30%
Η φυλάκιση του Ιμάμογλου, που θεωρείται από πλατιά στρώματα ως ευθεία επίθεση στα δημοκρατικά και εκλογικά δικαιώματα, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Οι κινητοποιήσεις που γίνονται αυτές τις μέρες είναι ιστορικές. Το καθεστώς φαίνεται να άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου με αυτή του την κίνηση.
