Στο πρόσφατο Διαρκές Συνέδριό του ο ΣΥΝ κατέληξε σε ένα κείμενο 384 σελίδων που αποτελεί τη «συμβολή του ΣΥΝ στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ» καθώς αυτή την περίοδο ο ΣΥΡΙΖΑ συζητάει το δικό του πρόγραμμα ενόψει της πανελλαδικής του συνάντησης τον Απρίλη.
Όλος αυτός ο προγραμματικός οργασμός στο φόντο της πιο μεγάλης οικονομικής κρίσης που γνώρισε ο πλανήτης μετά το 29, των επιπτώσεών της στην Ελλάδα και των πρόσφατων Δεκεμβριανών είναι λογικό να προκαλεί συζητήσεις, αντιπαραθέσεις και διεργασίες.
Στο βασικό ερώτημα του τι είδους πρόγραμμα χρειαζόμαστε στο προοίμιο του κειμένου του ΣΥΝ (κεφ. 1 -σελ. 19) αναφέρεται ότι:
«στρατηγικός στόχος του ΣΥΡΙΖΑ είναι ο σοσιαλισμός, ο σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία, ο σοσιαλισμός στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στον κόσμο, ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα» και στη σελ 20 ότι: «στις σημερινές συνθήκες μάλιστα, η επικαιρότητα του στόχου αυτού, η επικαιρότητα του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία, αναδεικνύεται πλατιά, κινητοποιώντας δυνάμεις σε διαρκώς ευρύτερη κλίμακα λίγο πολύ παντού στον πλανήτη».
Στο κείμενό του στο συνέδριο το Κοκκινοπράσινο Δίκτυο (14.2.09) αναφέρει: «η ισχυρή αναφορά στην οικονομία των αναγκών που επιδιώκουμε, στον κομμουνισμό με άλλα λόγια» και προτρέπει: «να κάνουμε πολιτική ως κομμουνιστές και όχι ως «δημοκράτες της προόδου» (ο.π).
Με βάση τα παραπάνω προκύπτει το ερώτημα αν το πρόγραμμα που προτείνει ο ΣΥΝ στον ΣΥΡΙΖΑ εξυπηρετεί το στρατηγικό στόχο του σοσιαλισμού.
Μια πρώτη απάντηση δίνει ο ίδιος ο Γ. Δραγασάκης που ήταν ο επικεφαλής της επιτροπής προγράμματος του ΣΥΝ στην τελική του ομιλία στο συνέδριο του ΣΥΝ:
«Πρώτο θέμα. Αληθεύει ότι το κείμενο υποστηρίζει την άποψη ότι ο καπιταλισμός δε μεταρρυθμίζεται;
Δεν αληθεύει σύντροφοι. Πρόγραμμα ώριμων αλλαγών και μεταρρυθμίσεων προτείνουμε. Θα το προτείναμε αν πιστεύαμε ότι ο καπιταλισμός δε μεταρρυθμίζεται; Πρώτον ο καπιταλισμός εξελίσσεται με βάση και τις δικές του δυναμικές. Δεύτερον μεταρρυθμίζεται ως αποτέλεσμα των κοινωνικών και των πολιτικών αγώνων. Και στο πλαίσιο ακριβώς αυτό εμείς αναπτύσσουμε μια ολόκληρη προσπάθεια παρέμβασης στις εξελίξεις.» (ΑΥΓΗ 17.2.09)
Και συμπληρώνει:
«Ποιο θέμα αφήνει συνειδητά ανοικτό το κείμενο; Και αν εκεί δεν υπάρχει συμφωνία να το δούμε. Το κείμενο αφήνει ανοικτό το εξής ερώτημα: Μπορεί να υπάρξει και η κατάργηση του καπιταλισμού, μόνο με μεταρρυθμίσεις; Υπό ποιους όρους; Υπό ποιες προϋποθέσεις; Το κείμενο αυτό, το θεωρεί ανοικτό θέμα. Το ορίζουμε ως περιοχή περαιτέρω διαλόγου, έρευνας και αναζήτησης και μάλιστα δηλώνεται ρητά μέσα στο κείμενο.» (ο.π.)
Αυτές οι τοποθετήσεις ξεκαθαρίζουν 2 πράγματα.
Πρώτον ότι ο ΣΥΝ προτείνει ένα πρόγραμμα «αλλαγών και μεταρρυθμίσεων» στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος και όχι ένα σοσιαλιστικό πρόγραμμα.
Και δεύτερο ότι για τον ΣΥΝ, ύστερα από μια μακρά παρουσία και πορεία στην αριστερά και στον τόπο, αποτελεί ακόμα ένα ανοικτό ζήτημα το αν ο καπιταλισμός καταργείται μόνο με μεταρρυθμίσεις, δηλαδή μπορεί να είναι και έτσι.
Μεικτή οικονομία -η βασική πρόταση του ΣΥΝ
Λογική συνέχεια και συνέπεια αυτών των αντιλήψεων είναι και οι βασικές κατευθύνσεις και προτάσεις του προγραμματικού κειμένου του ΣΥΝ.
Σταχυολογούμε τις κατά τη γνώμη μας πιο σημαντικές:
«Με αυτόν τον τρόπο, συνδέουμε την πορεία ανάπτυξης της χώρας με τη συγκρότηση ενός δημόσιου τομέα που δεν θα είναι ούτε ιδιωτικός ούτε κρατικός και ο οποίος δεν θα αποσκοπεί στο κέρδος. Ο τομέας αυτός θα οργανώνεται υπό μορφές οικονομικής δραστηριότητας υβριδικές ή μεταβατικές -συνεταιρισμοί, ενώσεις, ταμεία αλληλοβοήθειας, αυτοδιαχειριζόμενες οικονομικές μονάδες, κοινοπραξίες, εταιρείες λαϊκής βάσης, επιχειρήσεις ειδικού κοινωνικού σκοπού κλπ -που μπορεί μεν να λειτουργούν υπό τους καταναγκασμούς του καπιταλιστικού πλαισίου, αλλά με όρους, τρόπους και σκοπούς που θα το υπερβαίνουν… Το πλέγμα των παραγωγικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών σχέσεων που θα διαμορφώνεται μέσα σε τέτοιες διαδικασίες ενδογενούς ανάπτυξης θα λειτουργεί ταυτόχρονα ως ισχυρό πλαίσιο που θα ευνοεί τόσο την ανάπτυξη της μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας, συχνά τοπικής κλίμακας, όσο και την υποδοχή μεγάλων επιχειρήσεων του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα, υπό όρους που δεν θα απειλούν το περιβάλλον ούτε θα αποδιαρθρώνουν τον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό αλλά αντίθετα, θα είναι σε θέση να ενδυναμώνουν σημαντικά τον τελευταίο» (σελ 54)
« Έχουμε πλήρη συνείδηση ότι η νέα οικονομία των αναγκών που προτείνουμε θέτει ένα πλήθος ερωτημάτων στα οποία δεν είμαστε έτοιμοι να απαντήσουμε ολοκληρωμένα… Ο δημοκρατικός δρόμος για το σοσιαλισμό που προτείνουμε αποσκοπεί στο να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε να αναδυθούν και να αναπτυχθούν οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις που θα αντιμάχονται συγκεκριμένα και ήδη από σήμερα τις καπιταλιστικές, με επίδικα αντικείμενα τους σκοπούς και τις σχέσεις παραγωγής, τις κοινωνικές αξίες, τους στόχους και τα κριτήρια ανάπτυξης, την ίδια τη ζωή και την ποιότητά της. Ο δημοκρατικός δρόμος για το σοσιαλισμό που προτείνουμε δημιουργεί τους όρους για μια νέα οικονομική και κοινωνική δυναμική, δυναμική που ανοίγει πεδία και παρέχει δυνατότητες για να αναδειχθούν, πλάι και ενάντια στις αμιγώς καπιταλιστικές επιχειρήσεις, νέου τύπου οικονομικές μονάδες και τα νέα κοινωνικά υποκείμενα που τους αντιστοιχούν… » (σελ 60)
«Η πολιτική της ριζικής ανασυγκρότησης της παραγωγικής βάσης οφείλει να εκσυγχρονίσει, υπό το σαφή έλεγχο περιβαλλοντικών κριτηρίων, τις παραγωγικές διαδικασίες στη βιομηχανία, στη βιοτεχνία, στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και στις κατασκευές..» (σελ 107)
«Για να στηριχθεί επομένως η κοινωνία, να κινηθεί η οικονομία και κυρίως για να διαμορφωθεί μια νέα οικονομία κοινωνικών αναγκών και συλλογικών αγαθών, είναι αναγκαία η ενεργοποίηση όλων των μορφών οικονομικής δράσης, δημόσιων, συλλογικών και ιδιωτικών. Είναι επομένως, αναγκαίο να σπάσει το μονοπώλιο της μίας και μοναδικής μορφής επιχειρηματικότητας, να δημιουργηθούν συνθήκες που θα ευνοούν τον πλουραλισμό οικονομικών υποκειμένων και μορφών οικονομικής οργάνωσης, αφού μόνο έτσι μπορεί να απαντηθεί ο πλουραλισμός των αναγκών που υπάρχουν στην κοινωνία και την οικονομία και να αναπτυχθούν σχέσεις ανταγωνισμού αλλά και συνεργασίας μεταξύ τους. Αιχμή του δόρατος μιας τέτοιας στρατηγικής για το ΣΥΡΙΖΑ είναι η διαμόρφωση ενός νέου μοντέλου δημόσιας επιχείρησης υπό κοινωνικό έλεγχο, η αναγέννηση του συνεταιριστικού κινήματος όχι μόνο στον αγροτικό χώρο αλλά σε όλη την οικονομία και η θεμελίωσή του σε νέες βάσεις, η ενθάρρυνση μορφών συλλογικής οικονομικής δράσης και η διαμόρφωση ενός νέου θεσμικού πλαισίου για την ανάπτυξη της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας, με σεβασμό στο περιβάλλον και την αξιοπρέπεια των εργαζομένων.» (σελ 190)
«θέσπιση νέων πολιτικών πλαισίων στη λειτουργία των αγορών και στη σχέση επιχειρήσεων και κοινωνίας» (σελ 271)
Όλα τα παραπάνω στην ουσία περιγράφουν ένα σχήμα μεικτής οικονομίας όπου θα συνυπάρχει ο δημόσιος με τον ιδιωτικό τομέα και θα πραγματοποιηθεί υποτίθεται μια ριζική αναδιανομή του πλούτου. Στην πραγματικότητα βέβαια η μεικτή οικονομία δεν είναι καθόλου μεικτή όσον αφορά στο ποιος κάνει κουμάντο στην οικονομία και αυτός δεν είναι άλλος από το κεφάλαιο.
Οι κλασικοί στα γραπτά τους αφιέρωσαν τόνους μελάνι για να εξηγήσουν ότι το καθοριστικό στην οικονομία και κατ επέκταση στην πολιτική εξουσία είναι το ποια τάξη ελέγχει τα μέσα παραγωγής και το κράτος.
Η ίδια η ιστορική εμπειρία του καπιταλισμού εμφανίζει περιόδους -όπως π.χ στην μεταπολεμική Δ. Ευρώπη στα χρόνια της ανάκαμψης -όπου οι πολιτικές Σοσιαλδημοκρατικών κυρίως αλλά και Συντηρητικών / Χριστιανοδημοκρατικών κομμάτων, υιοθέτησαν μοντέλα μεικτής οικονομίας όπου το κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν η ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, ο ισχυρός δημόσιος τομέας κοκ.
Στην Ελλάδα, το ΠΑΣΟΚ στα τέλη 70 αρχές 80, υιοθετώντας τη λογική του υποτιθέμενου «τρίτου δρόμου για το σοσιαλισμό» ακολούθησε λογικές μεικτής οικονομίας με αποτέλεσμα να αναιρέσει όλες τις αρχικές του σοσιαλιστικές διακηρύξεις και να καταλήξει στη μετατροπή του σε κόμμα του κεφαλαίου.
Απ’ όλη αυτή την εμπειρία της διεθνούς Σοσιαλδημοκρατίας, η ηγεσία του ΣΥΝ δεν έβγαλε συμπεράσματα;
Οφείλουμε να ξεκινήσουμε από μια βασική διαπίστωση: το κεφάλαιο δεν πρόκειται ποτέ να συμφιλιωθεί με μορφές οικονομικής δραστηριότητας που θα το ανταγωνίζονται και θα το υποσκάπτουν. Μπορεί κάτω από κάποιες συνθήκες να αναγκαστεί σε κάποιες παραχωρήσεις. Αυτές όμως θα είναι προσωρινές μέχρι να νοιώσει ξανά αρκετά δυνατό να πάρει πίσω ότι «του ανήκει». Οι πολιτικές του κεφαλαίου μπορεί να ηττηθούν σε σταθερή βάση, μόνο αν ανατραπεί η εξουσία του, που είναι ο έλεγχος της οικονομίας. Αυτή η αντίληψη λείπει ολοκληρωτικά από το πρόγραμμα του ΣΥΝ.
Όταν το πρόγραμμα του ΣΥΝ επιχειρεί να δώσει συγκεκριμένα παραδείγματα του μοντέλου που επεξεργάζεται, αναφέρει τις ναυτικές εταιρείες λαϊκής βάσης της Κρήτης στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας τους. Όμως το ίδιο το παράδειγμα είναι αποκαλυπτικό. Η κατάληξη αυτών των εταιρειών -που άλλωστε ποτέ δεν ήταν πραγματικά λαϊκής βάσης- ήταν τα σημερινά μεγαθήρια των Μινωικών και της ΑΝΕΚ, με τα τεράστια κέρδη, τα σκάνδαλα τύπου Σάμινα, την μονοπώληση των γραμμών της Κρήτης, τα πανάκριβα εισιτήρια κτλ.
Ακόμα όμως και ο δημόσιος τομέας που οραματίζεται ο ΣΥΝ και που υποστηρίζει ότι δεν θα έχει σχέση με τον δημόσιο τομέα που γνωρίσαμε μέχρι σήμερα, στην πράξη θα διοικείται από διορισμένες από το κράτος διοικήσεις και από μάνατζερ. Λέει συγκεκριμένα το πρόγραμμα:
«Η επιλογή των διοικήσεων πρέπει να γίνεται στη βάση συγκεκριμένων επιχειρηματικών σχεδίων και στόχων… Ο διορισμός των διοικήσεων επικυρώνεται από την αρμόδια επιτροπή της Βουλής με πλειοψηφία των 2/3.» (σελ 193).
«Αναγκαία είναι η ανάδειξη ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού μάνατζμεντ, το οποίο πρέπει να χαρακτηρίζεται από πίστη στην αναγκαιότητα και τις δυνατότητες της δημόσιας επιχειρηματικότητας και επιστημονική επάρκεια, επαγγελματική ακεραιότητα, ανεξαρτησία γνώμης και δυνατότητα επικοινωνίας με τους εργαζόμενους και τους πολίτες.» (ο.π.)
Ουσιαστικά αυτά τα σημεία προτείνουν μια καλύτερη λειτουργία του δημόσιου τομέα σε καπιταλιστικά πλαίσια και καθόλου δεν συνιστούν σοσιαλιστική πολιτική. Το πρόγραμμα συνολικά είναι γεμάτο από τεχνοκρατικές προτάσεις που πολλές από αυτές έχουν ήδη διατυπωθεί από τη Σοσιαλδημοκρατία. Για παράδειγμα η πράσινη οικονομία και ο οικολογικός μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας για τον οποίο αφιερώνει ένα κεφάλαιο το κείμενο του ΣΥΝ ελάχιστα απέχουν από τις πρόσφατες δηλώσεις του Γ. Παπανδρέου για την πράσινη οικονομία (ημερήσιος τύπος 6.3.09). Η ιδέα πχ των περιβαλλοντικών ελέγχων στη βιομηχανία και οι φορολογικές ελαφρύνσεις των επιχειρήσεων που σέβονται το περιβάλλον καταλήγουν ευχολόγια όταν δεν εξηγείται το βασικό: ποιος θα επιβάλλει στον καπιταλιστή να σεβαστεί το περιβάλλον; Γιατί αν ήταν να το κάνει από μόνος του θα το είχε ήδη κάνει ακόμα και με βάση τους σημερινούς νόμους. Ποιος θα επιβάλλει στη ΔΕΗ να μη δίνει φτηνό ρεύμα στη βιομηχανία και ακριβό στους πολίτες; Ποιος θα επιβάλλει στην ΠΕΣΙΝΕ και τη ΛΑΡΚΟ να μην είναι ρυπογόνες και να μη καταστρέφουν περιοχές ολόκληρες (Αντίκυρα, Λάρυμνα);
Αυτή η λογική διαπερνάει συνολικά το κείμενο όπου απουσιάζουν εντελώς οι έννοιες της συλλογικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, της εθνικοποίησης (ή κοινωνικοποίησης) κάτω από εργατικό έλεγχο και διαχείριση, της ανατροπής της εξουσίας του κεφαλαίου.
Ακόμα όμως και όταν μπαίνει η λογική της εθνικοποίησης αυτό γίνεται με τη λογική της αποζημίωσης και μάλιστα με βάση τις τιμές της αγοράς.
Αναφέρει ο Γ. Δραγασάκης (ΑΥΓΗ 17.2.09) «Όταν προτείναμε την εθνικοποίηση της Εθνικής Τράπεζας -που την προτείνουμε και τώρα- έχουμε δει ότι με 3 δις ή και λιγότερα μπορεί να εξασφαλισθεί ο δημόσιος έλεγχός της» .
Αν γίνει και κάτι ανάλογο π.χ με τον ΟΤΕ που προτείνεται η ανάκτησή του χωρίς καμία αναφορά στη θέση «χωρίς αποζημίωση των μεγαλομετόχων» που βάζουν τα 15 σημεία του ΣΥΡΙΖΑ, τότε όλο το εγχείρημα της εθνικοποίησης τινάζεται στον αέρα εν τη γενέσει του καθώς θα χρειαστούν αρκετοί προϋπολογισμοί μόνο για να γίνουν 1-2 εθνικοποιήσεις. Επιπλέον η θέση παραβλέπει τον σκανδαλώδη τρόπο με τον οποίο έγιναν και γίνονται οι ιδιωτικοποιήσεις. Το πιο σημαντικό: αγνοείται παντελώς η σημασία της σύγκρουσης με το κεφάλαιο. Δεν υπάρχει καμία περίπτωση η DEUTCHE TELECOM ή η MIG του Βγενόπουλου να δεχτούν να δώσουν πίσω τον ΟΤΕ ή την Ολυμπιακή με το χαμόγελο στα χείλη.
Μακριά απ’ το πρόγραμμα των 15 ΣΗΜΕΙΩΝ του ΣΥΡΙΖΑ
Σε πολλά σημεία το πρόγραμμα του ΣΥΝ ακόμα και σε επιμέρους αιτήματα βρίσκεται όχι μόνο πίσω αλλά και σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από το πρόγραμμα 15 σημείων που πολύ πρόσφατα εξήγγειλε ο ΣΥΡΙΖΑ (με την συμφωνία του ΣΥΝ).
Μερικά παραδείγματα:
-Στο ζήτημα των μισθών το κείμενο του ΣΥΝ αναφέρει:
«Κανένας μισθός και καμία σύνταξη δεν μπορεί να είναι κάτω από το όριο της φτώχειας» (σημ. το ίδιο το κείμενο του ΣΥΝ στην σελ 266 υπολογίζει το ατομικό όριο της φτώχειας για το 2008 στα 4800 ευρώ το χρόνο, δηλαδή 400 ευρώ το μήνα!!) (σελ 268).
Τα 15 σημεία του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρουν:
«άμεση εξίσωση των κατώτερων αποδοχών με τον μέσο όρο της ΕΕ-15, που έχουν καθιερώσει κατώτερες αποδοχές και με προοπτική τα 1300 ευρώ το μήνα. ’μεση καταβολή μηνιαίων διορθωτικών αυξήσεων μισθού 300 ευρώ το 2009 και εφεξής, ως ελάχιστο μέτρο άμυνας του εργατικού εισοδήματος απέναντι στην κρίση» (σελ 15)
-Για τις τράπεζες και τον ιδιωτικό τομέα τα 15 σημεία μιλούν για:
«Εθνικοποίηση, χωρίς αποζημίωση, κάθε Τράπεζας, που αδυνατεί να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις και τους καταθέτες -καταθέτριές της και χρειάζεται κρατική στήριξη.. Διαχειριστικός έλεγχος με τη συμμετοχή των εργαζομένων σε όσες επιχειρήσεις απολύουν, φοροδιαφεύγουν ή καταχρώνται κρατικές επιδοτήσεις.» (σελ 11)
«Κατάργηση κάθε είδους οικονομικής δραστηριότητας ή συναλλαγής μέσω "off shore" εταιριών» .(σελ 16)
«Επιστροφή στο Κράτος της μεγάλης ακίνητης εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας και απόδοσή της σε ακτήμονες και σε δημόσια χρήση» (σελ 28)
Αυτά τα σημεία λείπουν εντελώς από το πρόγραμμα του ΣΥΝ
-Για την φορολογία τα 15 σημεία (σελ 16) προτείνουν:
«Κατάργηση όλων των φορολογικών προνομίων του εφοπλιστικού κεφαλαίου, των μεγάλων εισοδημάτων και της Εκκλησίας.»
Για το ίδιο θέμα το πρόγραμμα του ΣΥΝ αναφέρει:
« το σύνολο των φοροαπαλλαγών, των φορολογικών κινήτρων και των ειδικών φορολογικών καθεστώτων (π.χ εκκλησιαστική περιουσία, εφοπλιστές, βουλευτές) πρέπει να επανεξεταστούν ως προς την σκοπιμότητά τους από μηδενική βάση» (σελ 289)
-Για τα σώματα ασφαλείας τα 15 σημεία προτείνουν:
«Αφοπλισμός των αστυνομικών μονάδων στη διάρκεια κινηματικών, συνδικαλιστικών και πολιτικών εκδηλώσεων»
«Κατάργηση των ειδικών μονάδων (ΜΑΤ, ΕΚΑΜ) και των ειδικών σωμάτων (Ειδικοί φρουροί).» (σελ 12)
Οι θέσεις αυτές λείπουν από το πρόγραμμα του ΣΥΝ ενώ για το θέμα των ειδικών μονάδων προτείνεται η κατάργηση του θεσμού του ειδικού φρουρού και της συνοριοφυλακής και η ένταξή τους στην ΕΛ.ΑΣ (σελ 313)
-Για το θέμα του Κράτους
Στα ζητήματα που αφορούν το κράτος, τους μηχανισμούς καταστολής και τους θεσμούς το πρόγραμμα του ΣΥΝ όχι μόνο δεν βάζει υποψία ζητήματος ανατροπής της υφιστάμενης κρατικής εξουσίας και αντικατάστασής της από πραγματικούς θεσμούς δημοκρατικής εξουσίας των εργαζομένων και του λαού, αλλά αντίθετα κάνει αγωνιώδεις προσπάθειες σε απίστευτη λεπτομέρεια για την καλύτερη λειτουργία του καπιταλιστικού κράτους.
Αναφέρουμε ενδεικτικά:
«να καταργηθεί ο αποκλειστικός έλεγχος της αστυνομίας από την κυβέρνηση και να ανατεθεί στη διακομματική επιτροπή της βουλής για τα Σώματα Ασφαλείας» (σελ.312). Να σημειωθεί ότι αυτή η πρόταση διατυπώθηκε δημόσια και από τον Α. Αλαβάνο και έχει ήδη γίνει επίσημα δεκτή από το ΠΑΣΟΚ.
« ένα νέο επιτελικό και ουσιαστικό ρόλο των κεντρικών υπουργείων» (σελ 320)
«την ανάθεση σε Ανεξάρτητη Αρχή της αρμοδιότητας ελέγχου των συμβάσεων του Δημοσίου, ενώ η επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής θα έχει τη δυνατότητα άσκησης του προβλεπόμενου κοινοβουλευτικού ελέγχου στην εν λόγω ΑΔΑ.» (σελ. 303)
«η καταψήφιση του προϋπολογισμού να μη σημαίνει πτώση της κυβέρνησης αλλά η Βουλή να μπορεί να συμμετέχει στην διαμόρφωσή του» (σελ 300)
Ένα πολύ βασικό σημείο του κειμένου αναφέρει:
«Εμείς πιστεύουμε ότι στο δρόμο για έναν δημοκρατικό σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας πρέπει να διεκδικούμε και να δημιουργούμε τέτοιες δομές και διαδικασίες στις οποίες οι πολίτες θα συμμετέχουν ισότιμα και θα συναποφασίζουν δημοκρατικά (και δεσμευτικά για την εκάστοτε εξουσία) για τις πολιτικές επιλογές που τους αφορούν: στη γειτονιά, στον δήμο, την κοινότητα, στους χώρους εργασίας και παραγωγής, στο σχολείο, σε αναπτυξιακούς θεσμούς κοκ» (σελ. 305)
Αν προσπαθήσουμε να φανταστούμε την εφαρμογή της παραπάνω πρότασης στην πράξη θα δούμε ότι με βάση τα σημερινά πλαίσια δεν μπορεί να εφαρμοστεί ούτε στα πιο απλά ζητήματα είτε πρόκειται για τις νεραντζιές που κόπηκαν στην οδό Κανάρη, είτε για το Πάρκο Κύπρου και Πατησίων κτλ. Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να εφαρμοστεί στα κομβικά ζητήματα της οικονομίας, της παιδείας κτλ.
Γιατί το ζήτημα δεν είναι να αρχίσουν να υπάρχουν «πιο δημοκρατικοί θεσμοί» μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού. Όσο «δημοκρατικοί» και αν είναι αυτοί στην επιφάνεια, είναι δυνατό η άρχουσα τάξη, η οποία ελέγχει το κράτος, την παιδεία, την εκκλησία τη δικαιοσύνη, τα ΜΜΕ και τόσα άλλα μέσα για την εξουσία της, να αφήσει τον κόσμο, δημοκρατικά, να αποφασίσει πολιτικές που συγκρούονται με τα δικά της συμφέροντα και τα ανατρέπουν;
Τέτοιες δημοκρατικές κατακτήσεις μπορούν να υπάρξουν για κάποια συγκεκριμένα διαστήματα κάτω από την πίεση μεγάλων ταξικών – κοινωνικών κινημάτων. Αλλά για να εδραιωθούν απαιτείται ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου. Απαιτείται ένα σοσιαλιστικό κράτος το οποίο ακριβώς θα στηρίζεται σε τέτοιους δημοκρατικούς θεσμούς, που είναι οι θεσμοί της λαϊκής εξουσίας (π.χ κύτταρο η συνέλευση, εκλογή συμβουλίων κατά χώρο με εκλεγμένους και ανακλητούς από τις συνελεύσεις αντιπροσώπους κτλ).
Ακόμα και αν εφαρμοστούν όλες οι προτάσεις καλύτερης λειτουργίας της Βουλής που προτείνει ο ΣΥΝ αυτό δεν θα την κάνει μια βουλή της κοινωνίας και των εργαζομένων αλλά θα παραμείνει μια πιο δημοκρατική και νομότυπη έκφραση της εξουσίας του κεφαλαίου σε βάρος των εργαζομένων.
Για τον κόσμο και την Ευρώπη
Σταχυολογούμε:
«Από το κατά πόσο η "άλλη Αμερική", που κινητοποιήθηκε δυναμικά σε αυτές τις εκλογές, θα συνεχίσει και θα εντείνει την παρέμβασή της, θα εξαρτηθεί η τήρηση θετικών προεκλογικών εξαγγελιών του νέου Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, χωρίς ωστόσο να αναμένεται αλλαγή κατεύθυνσης στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Κυρίως όμως, χρειάζεται η ενίσχυση ενός ριζοσπαστικού, αριστερού εναλλακτικού πόλου στην αμερικάνικη κοινωνία… » (σελ. 330)
«Διεκδικούμε την επικράτηση μιας πολυδιάστατης, μη στρατιωτικής αντίληψης για την ασφάλεια, πολιτική, οικονομική, οικολογική, ανθρώπινη. Μια τέτοια αντίληψη μπορεί να υπηρετηθεί από έναν εκδημοκρατισμένο και ενισχυμένο ΟΗΕ και απαιτεί τη δημιουργία ενός παγκόσμιου συστήματος καθολικής ασφάλειας… » (σελ. 331)
«Ένα σύστημα πολυδιάστατης ασφάλειας, το οποίο μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από την ενίσχυση και την αναβάθμιση του ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη)» (σελ. 335) (Σημείωση: για να αντιληφθούμε τα χαρακτηριστικά του ΟΑΣΕ αρκεί να θυμηθούμε ότι τωρινή πρόεδρός του είναι η ελληνίδα Υπ. Εξωτερικών, Ντόρα Μπακογιάννη)
«Διεύρυνση του Συμβουλίου Ασφαλείας (του ΟΗΕ) στη βάση της ισόρροπης κατανομής..» (σελ 336)
« …οι παρεμβάσεις της Ελλάδας και της ΕΕ στους διεθνείς οργανισμούς (π.χ. ΠΟΕ) θα πρέπει να είναι σε αντιστοιχία με τις απαιτήσεις μιας δημοκρατικής ρύθμισης των διεθνών οικονομικών σχέσεων, ελέγχου της δράσης των πολυεθνικών, προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης, ισότιμης οικονομικής συνεργασίας μεταξύ χωρών και στήριξης της ανάπτυξης των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών» (σελ. 260)
« … για τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ (Κοινή Αγροτική Πολιτική) και την αλλαγή προσανατολισμού του ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου)» (σελ 261)
«Υπαγωγή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δηλαδή του κεντρικού οργάνου για το σχεδιασμό της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής, στον πολιτικό και δημοκρατικό έλεγχο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δηλαδή των Ευρωπαίων πολιτών» (σελ 334)
«Επανίδρυση με την ισότιμη συμμετοχή όλων των χωρών και ριζική αλλαγή των πολιτικών του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Υπαγωγή τους στον έλεγχο του ΟΗΕ» (σελ 336)
Και εδώ οι θέσεις του ΣΥΝ απέχουν από τη λογική της πάλης για μια σοσιαλιστική Ευρώπη, για σοσιαλιστικές ΗΠΑ, εθνικοποίησης του τραπεζικού συστήματος, ανατροπής της καπιταλιστικής ΚΑΠ, κατάργησης του ΠΟΕ, του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Όλη η προσπάθεια αποσκοπεί στον σχετικό εκδημοκρατισμό, στην καλύτερη λειτουργία και τις αυταπάτες για το ρόλο που μπορεί να παίξει ο ΟΗΕ.
Πολλά από τα παραπάνω σημεία είναι πίσω ακόμα και από τις αναλύσεις αστών ή σοσιαλδημοκρατών οικονομολόγων (Κρούγκμαν, Στίγκλιτς, Ρουμπίνι, κα) που μιλούν για κατάργηση διεθνών οργανισμών, συνολική εθνικοποίηση τραπεζών κοκ
’λλες πάλι θέσεις -όπως αυτή για τις ΗΠΑ- αφήνουν ανοικτό το ζήτημα για το ποια οικονομική πολιτική θα ακολουθήσει ο Ομπάμα προτείνοντας στο κίνημα να τον πιέσει για να εφαρμόσει τις προεκλογικές του εξαγγελίες -με τις οποίες να υποθέσουμε ο ΣΥΝ συμφωνεί;
Για τον εργατικό έλεγχο
Αφού τελειώνει το κείμενο και ξεκινούν τα παραρτήματα το πρώτο κομμάτι καταπιάνεται με τον εργατικό έλεγχο και τον εκδημοκρατισμό των χώρων εργασίας, αναφέροντας ότι:
«Ο κοινωνικός έλεγχος των μέσων παραγωγής του υλικού και συμβολικού πλούτου αποτελεί τη πεμπτουσία της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Αυτό για την Αριστερά νοείται ως κεντρική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας των βασικών μέσων παραγωγής από τα πάνω αλλά και ως δημοκρατική διαδικασία οργάνωσης και ελέγχου της παραγωγής από τα κάτω» (σελ 339)
Πολύ σωστά. Πως όμως αυτές οι σωστές θέσεις συνδυάζονται με όλο το προηγούμενο κείμενο 336 σελίδων του ΣΥΝ και το οποίο αφενός δεν τις αναφέρει πουθενά και αφετέρου τα μέτρα που προτείνει κάθε άλλο παρά υπηρετούν αυτή τη λογική;
«Οφείλουμε να διευρύνουμε τη συνδικαλιστική δημοκρατία με νέες μορφές δημοκρατίας υιοθετώντας μορφές άμεσης δημοκρατίας και μορφές αυτοδιαχείρισης… Να διεκδικήσουμε την καθιέρωση του θεσμού των εργατικών συνελεύσεων σε κάθε χώρο δουλειάς… να προωθήσουμε τη δημιουργία θεσμών εργατικού ελέγχου σε επίπεδο επιχείρησης ή μεγάλης μονάδας εργασίας με την καθιέρωση των εργατικών συμβουλίων κατά επιχείρηση και τόπο εργασίας, αιρετών και ανακλητών από όλους τους εργαζόμενους, συνδικαλισμένους και μη. Τα εργατικά συμβούλια πρέπει να έχουν αποφασιστικές αρμοδιότητες με δικαίωμα άσκησης βέτο σε προβλήματα που σχετίζονται με συνθήκες εργασίας… Ο θεσμός των εργατικών συμβουλίων αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την ενεργοποίηση των εργαζομένων, για τον εκδημοκρατισμό των επιχειρήσεων, για την κοινωνική και οικονομική δημοκρατία, για την αυτοδιαχειριστική προοπτική» (σελ 346)
Αυτή η περιγραφή του εργατικού ελέγχου είναι στα βασικά της σημεία σωστή, αλλά, αν δεν συνοδεύεται από την εξήγηση πως τέτοιοι (δημοκρατικοί) θεσμοί είναι αδύνατο να υπάρξουν για οποιοδήποτε σημαντικό χρονικό διάστημα μέσα στον καπιταλισμό, τότε γίνονται απλά «ευχής έργο». Αν τέτοιες κατακτήσεις δεν είναι απλά προοίμιο της ανατροπής του καπιταλισμού, της κοινωνικής ιδιοκτησίας των επιχειρήσεων και του σοσιαλιστικού σχεδιασμού της οικονομίας, τότε δεν πρόκειται να οδηγήσουν πουθενά.
Σύνοψη
Ο ΣΥΝ κατέθεσε ένα ογκώδες πόνημα το οποίο δεν μπόρεσαν να διαβάσουν ούτε καν τα μέλη του. Προσπάθησε σε αυτό να εξισορροπήσει τις εσωκομματικές του αντιθέσεις ανάμεσα στους Ανανεωτικούς, το Αριστερό Ρεύμα, το Κοκκινοπράσινο Δίκτυο, την Αριστερή Ανασύνθεση. Αυτό είναι άλλωστε φανερό από τη σύνθεση της Επιτροπής Προγράμματος αλλά και από το γεγονός ότι το τελικό κείμενο ψηφίστηκε από το σύνολο της αριστερής βάσης αλλά κι από μερίδα των Ανανεωτικών. Αυτό το γεγονός από μόνο του θα αρκούσε για να διαφανούν τα όριά του. Και αυτό βάζει γενικότερα εμπόδια στην παραπέρα αριστερή στροφή του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ που είναι απαραίτητος όρος για την μαζικοποίησή τους και την μετατροπή τους από σχηματισμούς του 8 -10 % σε φορείς ανατροπής του δικομματισμού και του πολιτικού σκηνικού συνολικά.
Η κριτική που καταθέτουμε σαν Ξ δεν έχει στόχο την στείρα αντιπαράθεση στη βάση του δίπολου «μεταρρύθμιση ή επανάσταση» αλλά τη συμβολή στην υιοθέτηση των πραγματικά μαρξιστικών ιδεών από το στελεχιακό δυναμικό των αριστερών τάσεων του ΣΥΝ και του κόσμου του ώστε να γίνει δυνατή η μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα πραγματικό μαζικό φορέα σοσιαλιστικών ιδεών.
Ο Γ. Δραγασάκης στην τελική του ομιλία στο συνέδριο ανέφερε ένα ενδιαφέρον σημείο:
«Αν θέλουμε λοιπόν να είμαστε συγκεκριμένοι, η διαφορά δε βρίσκεται στο αν είμαστε υπέρ ή κατά των μεταρρυθμίσεων αλλά στο πώς ακριβώς τίθεται σήμερα το θέμα, που παλιά λέγαμε, κοινωνική επανάσταση. Και όταν κάνουμε το τακτικό Συνέδριο, εγώ θα εισηγηθώ, να μην αρνηθούμε την ανάγκη της αλλά να εξετάσουμε με ποιες πιθανές μορφές το θέμα αυτό τίθεται σήμερα. Αυτό όμως θα το συζητήσουμε στο τακτικό Συνέδριο, δεν είναι θέση του κειμένου αυτό που σας λέω τώρα εδώ.» (ΑΥΓΗ 17.2.09)
Πολύ ωραία. Επαναλαμβάνουμε πως εμάς δεν μας ενδιαφέρει μια στείρα αντιπαράθεση στη βάση «μεταρρύθμιση ή επανάσταση». Μας ενδιαφέρει πραγματικά να συζητάει ο ΣΥΝ το θέμα «κοινωνική επανάσταση». Μακριά βέβαια από τις φωνασκίες της μεγάλης πλειοψηφίας της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς που ούτε ξέρουν ούτε πρόκειται ποτέ να καταλάβουν τι σημαίνει «κοινωνική επανάσταση». Μια τέτοια συζήτηση μέσα στον ΣΥΝ αφορά όλη την κοινωνία, κι όχι τον μικρόκοσμο της λεγόμενης «επαναστατικής αριστεράς». Γι’ αυτό θεωρούμε πως αν γίνει θα είναι σημαντική. Και το «Ξ» με ευχαρίστηση θα συμβάλει αν κληθεί.
