Του Αλέξανδρου Πραντούνα
500.000 εργαζόμενοι στον κρατικό τομέα της κουβανικής οικονομίας θα απομακρυνθούν από τις θέσεις τους τον Απρίλιο του 2011. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις των κουβανικών αρχών οι εργαζόμενοι αυτοί δεν απολύονται, αλλά «τους δίνεται η ευκαιρία να μετακινηθούν σε άλλους τομείς», όπως για παράδειγμα να γίνουν αυτοαπασχολούμενοι ή να ασχοληθούν με τις αγροτικές καλλιέργειες, με το κράτος να σκοπεύει να χρηματοδοτήσει τους απολυμένους για να μισθώσουν και να καλλιεργήσουν χωράφια, δημιουργώντας μικρούς συνεταιρισμούς.
Παρά την ωραιοποίηση της κατάστασης που επιχειρεί η κουβανική γραφειοκρατία και οι υπερασπιστές της σε διεθνές επίπεδο, που αυτή την φορά βέβαια δεν είναι μόνο οι «συνήθεις ύποπτοι» αλλά και μια σειρά αστοί δημοσιογράφοι, που δεν θα μπορούσαν παρά να επαινέσουν την επιστροφή της Κούβας στον «ρεαλισμό», στην πραγματικότητα μιλάμε για απολύσεις, αφού δεν υπάρχει καμία απολύτως εγγύηση για την επόμενη μέρα. Ο Ραούλ Κάστρο μάλιστα ξεκαθάρισε πως δεν πρόκειται να εφαρμοστεί ξανά η πολιτική της «Ειδικής Περιόδου» (σημ: την δεκαετία του ’90, όταν η Κούβα μετά την κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ είχε μπει σε σοβαρή οικονομική κρίση), κατά την οποία η εργασία και ο μισθός ήταν ανεξαιρέτως εγγυημένα από το κράτος. Και αυτό βέβαια, γιατί σύμφωνα με τον Ρ. Κάστρο «Θα πρέπει να ξεχάσουμε για πάντα την άποψη που θέλει την Κούβα να είναι η μόνη χώρα στον κόσμο, όπου κάποιος μπορεί να ζει χωρίς να εργάζεται». Αυτού του είδους η «σοσιαλιστική» ρητορική, μάλλον δεν πρέπει να μας προϊδεάζει και για πολύ θετικές εξελίξεις όσον αφορά την τύχη των απολυμένων.
Όλα τα μέχρι τώρα επιτεύγματα της κουβανικής οικονομίας, στην παιδεία, την υγεία κοκ οφείλονται στην σχεδιασμένη οικονομία – που αποδεικνύει την ανωτερότητα της από τον καπιταλισμό ακόμα και σε συνθήκες ακραίας γραφειοκρατικής στρέβλωσης – και όχι βέβαια στα (ανύπαρκτα) οικονομικά ταλέντα του Κάστρο και της κλίκας γύρω από αυτόν που διοικεί την χώρα. Η γραφειοκρατία έγινε από ένα σημείο και μετά, απόλυτο εμπόδιο στην περαιτέρω ανάπτυξη της χώρας. Και επειδή βέβαια δεν θα μπορούσε η ίδια διοικούσα ομάδα να βγάλει συμπεράσματα από αυτό και να στραφεί στους εργαζόμενους ωθώντας τους να πάρουν στα χέρια τους την διαχείριση της παραγωγής, δεν της απέμεινε τίποτα άλλο από το να αρχίσει τις «μεταρρυθμίσεις», δηλαδή την σταδιακή υποταγή στην λογική της «αγοράς».
Η επόμενη μέρα
Οι πολιτικές του καθεστώτος του Κάστρο δεν μπορούν παρά να τους οδηγήσουν στο τέλος του δρόμου στην κατάλυση της σχεδιασμένης οικονομίας και στην επαναφορά του καπιταλισμού. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με μια συγκροτημένη κίνηση μιας ομάδας μέσα από τα σπλάχνα της γραφειοκρατίας, όπως συνέβη στην ΕΣΣΔ, μπορεί όμως να είναι μια πιο αργή διαδικασία στο στυλ της Κίνας, όπου θα επικρατήσει η οικονομία της αγοράς χωρίς να αμφισβητηθεί η κυριαρχία του «κομμουνιστικού» κόμματος. Είναι πολύ αμφίβολο αν, ακόμα και οι ιμπεριαλιστές, θα είχαν ιδιαίτερο πρόβλημα με κάτι τέτοιο. Θα μπορούσαν άλλωστε να ισχυριστούν πως ακόμα και οι πάλαι ποτέ θιασώτες της σοσιαλιστικής οικονομίας αναγνώρισαν την «ανωτερότητα» του καπιταλισμού.
Μια τέτοια εξέλιξη, θα ήταν καταρχήν καταστροφική για τους κουβανούς εργαζόμενους.
20 χρόνια μετά την κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ οι συνθήκες που επικρατούν στις χώρες αυτές δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για αμφιβολίες: ακραία φτώχεια, αλκοολισμός, ναρκωτικά, δυνάμωμα των φασιστικών ιδεών, διάλυση του κοινωνικού ιστού.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, θα είναι άλλη μια ιδεολογική νίκη για τους χρηματιστές, τους τραπεζίτες και τους βιομήχανους ανά τον κόσμο. Όσο για τους Αμερικάνους ιμπεριαλιστές, θα νιώσουν σίγουρα πολύ ανακουφισμένοι που το «αγκάθι» που τους ταπείνωνε ακριβώς έξω από την αυλή τους για κάτι παραπάνω από 5 δεκαετίες θα ανήκει πια στο παρελθόν.
Το στοιχείο που λείπει από την εξίσωση
Ο μόνος δρόμος πλέον για να αποφευχθεί μια τέτοια καταστροφική εξέλιξη είναι να μπει στο προσκήνιο, ο παράγοντας που τώρα λείπει από την εξίσωση. Κι αυτός δεν είναι άλλος από τους κουβανούς εργαζόμενους. Μόνο αν ανιδιοτελείς, ταξικοί μαχητές μπουν μπροστά για το χτίσιμο ενός κινήματος που θα παλέψει αρχικά ενάντια στις απολύσεις και τελικά για την ανατροπή της γραφειοκρατίας και την εγκαθίδρυση μιας πραγματικής εργατικής εξουσίας στηριγμένης σε εργατικά, λαϊκά και νεολαιίστικα συμβούλια υπάρχει ελπίδα για θετικές εξελίξεις. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει.
