Του Νίκου Αναστασιάδη
Στο ζήτημα του Κοσσόβου η πλειοψηφία της αριστεράς καταφέρεται μεν ενάντια στον ιμπεριαλισμό, αλλά της διαφεύγει μια μικρή λεπτομέρεια: οι Κοσσοβάροι. Μπορούμε παντού να βρούμε καταγγελίες για τους εθνικισμούς των Βαλκανίων αλλά κάποιοι δεν έμαθαν ότι και η Σερβία είναι στα Βαλκάνια…
Για να σοβαρευτούμε, μεγάλα κομμάτια της αριστεράς στην Ελλάδα (ΚΚΕ, ΝΑΡ αλλά ακόμα και το ΣΕΚ και τμήματα του ΣΥΝ), ήδη από το ’99 αδυνατούσαν να εξηγήσουν με ταξικούς όρους την σύγκρουση στα Βαλκάνια. Οι θεωρίες συνομωσίας έδιναν και έπαιρναν, και μάλιστα αισθάνονται τώρα δικαιωμένοι.
Με βάση αυτές τις αναλύσεις, οι ιμπεριαλιστές θέλουν να διασπάσουν όλα τα κράτη στα Βαλκάνια για να μπορούν να τα ελέγχουν. Έτσι, σχεδόν όλοι τίθενται ενάντια στην ανεξαρτητοποίηση του Κοσσόβου, με το σκεπτικό ότι εξυπηρετεί τα συμφέροντα των Αμερικάνων.
Η θέση αυτή εμπεριέχει δύο λάθη. Πρώτον, ο ιμπεριαλισμός ακόμα και αν είναι τόσο παντοδύναμος όσο μας τον περιγράφουν, δεν μπορεί να ξεκινήσει μια εθνική σύγκρουση από το πουθενά. Αν δηλαδή δεν υπήρχε εθνικό πρόβλημα στο Κόσσοβο, αν οι Αλβανοί περνούσαν καλά στα πλαίσια του Σέρβικου κράτους, θα ήταν αδύνατο να τους πείσουν να εμπλακούν σε εθνικές συγκρούσεις και τελικά σε πόλεμο.
Παρεμπιπτόντως, ο αγώνας των Αλβανών Κοσσοβάρων για εθνικά δικαιώματα ξεκινάει από το ’60. Οι Αμερικανοί τους θυμήθηκαν το ’99. Βασικά, αυτό που διαφεύγει σε μεγάλο βαθμό από τις θεωρίες της συνωμοσίας είναι ότι η σύγκρουση αυτή ήταν αναμενόμενη εδώ και δεκαετίες, και βασικά οφείλεται στην καταπίεση των Κοσσοβάρων από την κυβέρνηση της Σερβίας και στη μεγάλη φτώχεια που μάστιζε την περιοχή παρά την ύπαρξη ορυκτού πλούτου.
Δεύτερον, πουθενά δεν αναφέρεται ότι ανεξάρτητα από τους σχεδιασμούς των εθνικιστών στην περιοχή, ένας λαός που καταπιέζεται και αγωνίζεται ενάντια στην καταπίεση του χρειάζεται την συμπαράσταση μας. Η αριστερά υποστηρίζει τους αγώνες των Παλαιστίνιων, των Ιρακινών, των Κούρδων παλιότερα, και γενικά των λαών που αγωνίζονται. Στην περίπτωση αυτή όμως τα δικαιώματα των Αλβανών Κοσσοβάρων δεν εμφανίζονται πουθενά στα αιτήματα της αριστεράς -αυτής που αναφέραμε πιο πάνω. Ούτε βλέπουμε καμία κριτική στον Σερβικό εθνικισμό. Στην πραγματικότητα, η συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής αριστεράς τσουβαλιάζει τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό και τους νεόκοπους μαφιόζους φιλοκαπιταλιστές ηγέτες του Κοσσόβου με τον απλό κοσσοβάρικο λαό για να καταλήξει να ταυτίζεται επί της ουσίας με τις θέσεις της σερβικής αστικής τάξης και των Σέρβων υπερεθνικιστών.
Για μια ανεξάρτητη ταξική θέση
Για μας η αντίθεση στις ΝΑΤΟϊκές επεμβάσεις στην περιοχή είναι δεδομένη. Η μόνη δύναμη που μπορεί να αντισταθεί στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό δεν είναι οι αστικές κυβερνήσεις της περιοχής αλλά ο κοινός αγώνας των λαών. Για να υπάρξει όμως κοινός αγώνας των λαών πρέπει να εκλείψουν τα εθνικιστικά μίση και η καχυποψία. Και ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι η πρόταση για κοινούς αγώνες να συνδυάζεται με την υπεράσπιση των δικαιωμάτων όλων των μειονοτήτων και εθνοτήτων, μέχρι και του δικαιώματος του κρατικού αποχωρισμού αν οι καταπιεσμένες εθνότητες το θελήσουν. Αν οι Κοσσοβάροι Αλβανοί θέλουν να έχουν το δικό τους ανεξάρτητο κράτος να μπορούν να το έχουν. Αν η σέρβικη μειονότητα του Κοσσόβου θέλει να ζήσει με τη Σερβία να μπορεί να το κάνει. Η υπεράσπιση αυτού του δικαιώματος δεν έχει να κάνει με την υποστήριξη του κατακερματισμού των κρατών. Θεωρούμε όμως ότι είναι ο μόνος τρόπος να κτιστούν δεσμοί εμπιστοσύνης μεταξύ των λαών ώστε να απαγκιστρωθούν από την εθνικιστική προπαγάνδα της καθεμιάς κυβέρνησης και να μπορέσει η συζήτηση να προχωρήσει στα πιο ουσιαστικά ζητήματα (ανεργία, φτώχεια κτλ.) που αφορούν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Τα αδιέξοδα του εθνικισμού
Δεν υπάρχει χώρα στα Βαλκάνια που να μην είχε προσπαθήσει να εισάγει τον όρο «μεγάλη» πριν το όνομά της σε κάποια φάση της ιστορίας. Οι εθνικισμοί που αναπτύχθηκαν σε όλες τις χώρες, οι πόλεμοι στους οποίους ενεπλάκησαν πολλές χώρες και οι συχνές αλλαγές συνόρων δημιούργησαν μια εκρηκτική κατάσταση στην περιοχή.
Ο καπιταλισμός βέβαια, ξέρουμε ότι υποθάλπει τον εθνικισμό και τον σωβινισμό για τα δικά του συμφέροντα. Και ο σταλινισμός όμως στην Τιτοϊκή του παραλλαγή, που επικράτησε στα Βαλκάνια μετά τον 2ο Π.Π., δεν κατάφερε να λύσει αυτά τα προβλήματα. Ίσα- ίσα, που σε πολλές περιπτώσεις τα εκμεταλλεύτηκε για να ενισχύσει την εξουσία του.
Έτσι, μετά το ‘89-‘90 και την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, όλοι οι εθνικισμοί που είχε δημιουργήσει ο καπιταλισμός και δεν είχε εξαλείψει ο σταλινισμός βγήκαν ξανά στην επιφάνεια.
Θα δώσει λύσεις;
Η ανακήρυξη ανεξάρτητου κράτους στο Κόσσοβο δεν προσφέρει τίποτα από αυτά που υπόσχεται στους Αλβανούς Κοσσοβάρους.
Το κράτος που θα φτιαχτεί δεν θα είναι ανεξάρτητο, μια και οι ιμπεριαλιστές θα κόβουν και θα ράβουν, ελέγχοντας ουσιαστικά την πολιτική και οικονομική ζωή στη χώρα.
Ήδη η δύναμη των 1.900 αστυνομικών και δικαστικών που θα σταλούν από ΗΠΑ-ΕΕ αποτελεί μια πρώτη ένδειξη του πόσο ανεξάρτητο θα είναι το νέο κράτος.
Τα τραγικά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει δεν θα λυθούν. Ακόμα και να γίνουν κάποιες επενδύσεις στην περιοχή δεν θα βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού καθώς θα χρησιμοποιηθεί σαν φτηνό εργατικό δυναμικό χωρίς δικαιώματα και απαιτήσεις. Η προοπτική των διεθνών δανείων, εκτός από το ότι δεν είναι αγύριστα, είναι πολύ αμφίβολη με δεδομένη την διεθνή οικονομική αστάθεια καθώς και τα ανοικτά μέτωπα των ΗΠΑ στο Ιράκ, το Αφγανιστάν κτλ. που απαιτούν εκτός των άλλων και τεράστια ποσά.
Τελικά, όταν θα σβήσουν οι προβολείς, θα αποκαλυφθεί ότι είναι πρακτικά αδύνατο για το Κόσσοβο να επιβιώσει από μόνο του, κάτι που θα ξαναφέρει προβλήματα στην επιφάνεια σε λίγο καιρό. Και εκεί θα αποκαλυφθεί ξεκάθαρα ότι οι Αλβανοί Κοσσοβάροι έχουν πιαστεί στην μέγγενη ανάμεσα σε δύο εθνικισμούς, του Σέρβικου και του Αλβανικού, με την καταστροφική παρέμβαση του ιμπεριαλισμού από πάνω…
Η αριστερά έχει ευθύνη να υποστηρίξει το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των Κοσσοβάρων -που σημαίνει το δικαίωμα τους να έχουν το δικό τους κράτος εφόσον αυτό επιθυμούν. Κι αυτό οφείλει να το κάνει όχι απλά για χάρη των Κοσσοβάρων, αλλά για χάρη της ειρήνης στην περιοχή των Βαλκανίων, του χτισίματος της ταξικής αλληλεγγύης των λαών, στην πάλη για τον σοσιαλισμό. Γιατί μόνο ο σοσιαλισμός στην περιοχή των Βαλκανίων μπορεί να δώσει πραγματική ελευθερία και ανεξαρτησία στις μάζες των φτωχών Κοσσοβάρων. Οι ΗΠΑ το μόνο που μπορούν να φτιάξουν είναι ένα πεινασμένο, εξαρτημένο προτεκτοράτο.
Τι προτείνουμε
Με ποιο τρόπο λοιπόν μπορούν οι λαοί να ξεπεράσουν αυτή την κατάσταση;
– Αναγνωρίζοντας κατ’ αρχήν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση για όλες τις εθνότητες, καθώς και όλα τα δικαιώματα τους (γλωσσικά, πολιτιστικά, κτλ).
– Προβάλλοντας κοινά αιτήματα και οργανώνοντας κοινούς αγώνες ανάμεσα στους γειτονικούς λαούς.
– Αντιστεκόμενοι στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, πολιτικές και στρατιωτικές, που μόνο περισσότερη δυστυχία έφεραν στην περιοχή.
– Οργανώνοντας αντίσταση στους εθνικιστές κάθε πλευράς που χύνουν το δηλητήριο του μίσους και οξύνουν τις σχέσεις μεταξύ των λαών.
– Αποκαλύπτοντας τον ρόλο των καπιταλιστών, απ’ όποια πλευρά των συνόρων και αν βρίσκονται, για τα βρώμικα εθνικιστικά παιχνίδια που παίζουν στις πλάτες μας προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα.
Στα πλαίσια του καπιταλισμού βέβαια, δεν πρόκειται να υπάρξει τελική λύση στα εθνικά προβλήματα. Αυτό το αποδεικνύει και μόνη της η εμπειρία τόσων χρόνων, όχι μόνο στην περιοχή, αλλά και στην Μέση Ανατολή, την Αφρική, ακόμα και σε ανεπτυγμένες χώρες όπως η Ιρλανδία και το Βέλγιο. Μόνο μια σοσιαλιστική συνομοσπονδία των λαών της Βαλκανικής, με απόλυτο σεβασμό στα εθνικά δικαιώματα όλων των εθνοτήτων, και με πραγματικά δημοκρατική διαχείριση της ζωής μας μπορεί να δώσει λύση στα προβλήματα.
Μια ιστορία εθνικισμών
1913: Με το τέλος των Βαλκανικών πολέμων, δημιουργείται η Αλβανία σαν κράτος, χωρίς όμως το Κόσσοβο μέσα στα σύνορά της.
1944: Με το τέλος του Β’ Π.Π. και τη νίκη του αντάρτικου του Τίτο στην περιοχή, το Κόσσοβο περιλαμβάνεται στην Ενιαία Γιουγκοσλαβία.
1948: Επικρατεί ένταση μεταξύ Αλβανίας και Γιουγκοσλαβίας. Ο Τίτο δημιουργεί ένα ασφυκτικό κλοιό γύρω από το Κόσσοβο για να εξυπηρετήσει τους δικούς του πολιτικούς στόχους. Δεν αναγνωρίστηκαν ως εθνότητα μέσα στην Γιουγκοσλαβία, αλλά ως εθνική μειονότητα. Οι πρώτες ύλες της περιοχής έφευγαν προς τις άλλες δημοκρατίες με τη δικαιολογία ότι είχαν πιο ανεπτυγμένη βιομηχανία. Το Κόσσοβο παρέμεινε εκτός ανάπτυξης και βυθίστηκε στη φτώχεια και την καταπίεση.
1966: Μέχρι το 1966, υπολογίζεται ότι έφυγαν 230.000 Αλβανοί από το Κόσσοβο. Από το 1966 και μετά η κατάσταση άλλαξε για τους Αλβανούς του Κόσσοβο. Η φάση «αυτοκριτικής» του Γιουγκοσλαβικού Κ.Κ. ευνόησε την υπόθεση του Κόσσοβου και αναγνωρίστηκαν κάποια δικαιώματά τους.
1968: Οι Αλβανοί με μαζικές διαδηλώσεις ζητάνε την αναγνώριση της γλώσσας τους, πανεπιστήμιο δικό τους, ανάπτυξη και θέσεις εργασίας.
1974: Με το νέο σύνταγμα η θέση των Αλβανών Κοσσοβάρων βελτιώνεται και αναγνωρίζεται η αυτονομία.
1981: Μετά το θάνατο του Τίτο, ξεκινά η πρώτη μεγάλη βίαιη σύγκρουση με επίκεντρο το αλβανικό πανεπιστήμιο της Πρίστινα.
1989: Ο Μιλόσεβιτς καταργεί με συνταγματικές μεταρρυθμίσεις την αυτονομία της επαρχίας που είχε δοθεί με το σύνταγμα του 1974.
1991: Στις 30 Σεπτεμβρίου με δημοψήφισμα οι Αλβανοί Κοσσοβάροι διακήρυξαν την ανεξαρτησία τους. Οι Σέρβοι κατήγγειλαν σαν παράνομη τη διαδικασία και σφράγισαν την αλβανική βουλή.
1997: Τον Νοέμβριο, με την ευκαιρία των σερβικών εκλογών, η κρίση κλιμακώθηκε επικίνδυνα. Οι συγκρούσεις με την αστυνομία έγιναν καθημερινές. Κάνει την εμφάνισή του ο UCK (Απελευθερωτικός Στρατός Κοσσόβου).
Τέλη 1997- Αρχές 1999: Σε όλη αυτή την περίοδο ο Σερβικός στρατός προχωράει σε εκκαθαρίσεις Αλβανών στο Κόσσοβο. Στα τέλη του ’98 οι πρόσφυγες φτάνουν τους 250.000. Από την άλλη, εντείνεται και η δράση του UCK.
1999: Η επέμβαση του ΝΑΤΟ άρχισε στις 24 Μαρτίου και τελείωσε μετά από 11 εβδομάδες και 23.614 βόμβες.
1999- 2007: Το Κόσσοβο τυπικά γίνεται αυτόνομη επαρχία, διοικούμενη από την KFOR, την στρατιωτική δύναμη του ΝΑΤΟ στο Κόσσοβο.
2008: Στις 17/2 το Κόσσοβο κηρύσσει μονομερώς την ανεξαρτησία του.
