Σοφία Χατζηφούντα, κάτοικος Κω
Την Παρασκευή 12/6 έγινε γνωστή η απόφαση του δικαστηρίου για την υπόθεση βιασμού στη Ρόδο, με τους ενόρκους να βρίσκουν ομόφωνα και τους δύο κατηγορούμενους ένοχους, ο ένας εκ των οποίων είναι ένας από τους δύο βιαστές και δολοφόνους της Ελένης Τοπαλούδη. Το δικαστήριο δεν αναγνώρισε κανένα ελαφρυντικό και τους καταδίκασε με την ανώτατη ποινή, δηλαδή σε 15 έτη κάθειρξη. Είχε προηγηθεί η πρόταση της εισαγγελέως για την καταδίκη και των δύο, η οποία μάλιστα σχολίασε πως σε όλη τη διάρκεια της δίκης αντιμετώπισαν το θύμα σαν να ήταν σκεύος, χωρίς να τη ρωτήσουν πώς ένιωθε η ίδια για το βιασμό της.
Η καταδικαστική απόφαση είναι εξαιρετικά σημαντική καταρχήν για την ίδια την καταγγέλλουσα που κατά τη διάρκεια της δίκης αναγκάστηκε να αναβιώσει τα όσα υπέστη στα χέρια των δύο βιαστών της, αλλά όχι μόνο για αυτήν. Η συντριπτική πλειοψηφία των βιασμών δεν καταγγέλλεται ποτέ, ενώ ακόμα και όσες υποθέσεις οδηγούνται στα δικαστήρια, πολύ συχνά καταλήγουν στην αθώωση των δραστών. Έτσι, κάθε καταδικαστική απόφαση βιαστών ενθαρρύνει και τα υπόλοιπα θύματα να μιλήσουν αλλά και αποθαρρύνει νέα εγκλήματα.
Εξάλλου αυτό αποδεικνύεται και από την παρούσα υπόθεση. Ο βιασμός της κοπέλας πραγματοποιήθηκε μόλις 3 μέρες μετά το βιασμό και τη δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη. Η πεποίθηση του ενός εκ των δολοφόνων της πως μπορεί να βιάσει και να σκοτώσει μία γυναίκα και να τη γλιτώσει, σίγουρα συντέλεσε στο να οδηγηθεί και σε νέο βιασμό. Έτσι, το γεγονός πως η κοπέλα κατήγγειλε τον βιασμό της και οδήγησε τους δράστες σε δίκη αποτελεί γενναία πράξη όχι μόνο για την ίδια, αλλά και για όλες τις γυναίκες.
Τέλος, η καταδικαστική απόφαση είναι σημαντική γιατί θα μειώσει τις πιθανότητες ο δολοφόνος και βιαστής της Ελένης, σε περίπτωση που ασκήσει έφεση, να μειώσει την ποινή για εκείνο το έγκλημά του.
Πέρα από την απόφαση, η δίκη αυτή –όπως και οι περισσότερες δίκες για βιασμό– ανέδειξε αρκετά ζητήματα για το τι υφίσταται ένα θύμα βιασμού όταν αποφασίσει να τον καταγγείλει, σε κάποια από τα οποία αξίζει να σταθούμε. (δείτε προηγούμενο ρεπορτάζ για τη δίκη εδώ)
Η προσωπική ζωή στο μικροσκόπιο
Ο βιασμός συχνά αναφέρεται σαν το έγκλημα που στιγματίζει περισσότερο το θύμα, παρά τον θύτη και αυτό αποτελεί τον βασικό λόγο που στην πλειοψηφία τους τα θύματα δεν καταγγέλλουν τον βιασμό τους. Τί γίνεται όμως με όσες πάρουν τελικά την απόφαση και προχωρήσουν στην καταγγελία; Όπως είδαμε και στη συγκεκριμένη περίπτωση, κατά τη διάρκεια της δίκης η καταγγέλλουσα θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη να απαντήσει σε πολλές και συχνά κακοποιητικές ερωτήσεις, ενώ η προσωπική της ζωή θα μπει στο μικροσκόπιο, αφού η ερωτική ζωή του θύματος, η προηγούμενη γνωριμία με τον θύτη κ.α., μπορούν να παρουσιαστούν σαν «ελαφρυντικά» του βιασμού.
Δεν είναι όμως μόνο η ζωή του θύματος που μπαίνει στο μικροσκόπιο. Οι μάρτυρες που θα κληθούν να καταθέσουν εκ μέρους του, θα πρέπει να είναι επίσης έτοιμοι να απαντήσουν σε προσωπικές ερωτήσεις ή να δεχτούν «επίθεση» από τους συνηγόρους των θυτών. Έτσι, η αδερφή της κοπέλας που κατέθεσε στο δικαστήριο «ανακρίθηκε» από τους συνηγόρους των κατηγορούμενων για πολλές ώρες και κλήθηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις τόσο για την προσωπική ζωή της αδερφής της, για τη δική της και της μητέρας τους. Επίσης, η φαρμακοποιός της κοπέλας στην οποία εκμυστηρεύτηκε το βιασμό της και ο ψυχίατρος του οποίου οι γνωματεύσεις ζητήθηκαν από το δικαστήριο, οι οποίοι κλήθηκαν να καταθέσουν, είδαν τους συνηγόρους των κατηγορούμενων να αμφισβητούν τα πτυχία τους και την επαγγελματική τους κατάρτιση, προσπαθώντας να τους παρουσιάσουν ως αναξιόπιστους μάρτυρες.
Τελικά, παρακολουθώντας από κοντά την πορεία αυτής της δίκης, έγινε για μια ακόμη φορά ξεκάθαρο το ότι η καταγγελία ενός βιασμού πρέπει να συνοδεύεται με τεράστιες ποσότητες θάρρους και κουράγιου τόσο από το θύμα όσο και από τον περίγυρό του.
Η δικαιοσύνη κοστίζει ακριβά
Το σύστημα Δικαιοσύνης μπορεί να γίνει ιδιαίτερα αποτρεπτικό για ένα θύμα βιασμού –και όχι μόνο– να καταγγείλει το περιστατικό. Το κόστος της δίκης αποτελεί έναν τέτοιο παράγοντα. Η κοπέλα που προέρχεται από φτωχό οικογενειακό περιβάλλον, ως καταγγέλλουσα κλήθηκε να πληρώσει υψηλό παράβολο για να πραγματοποιηθεί η δίκη, ενώ και η διαμονή της ίδιας και της οικογένειας της στην Κω αποτέλεσε ένα ακόμα μεγάλο οικονομικό βάρος αναγκάζοντας τους, τις τελευταίες μέρες της δίκης, να βρίσκονται πίσω στη Ρόδο, αφήνοντας μόνο τη δικηγόρο τους να τους εκπροσωπήσει στο δικαστήριο.
Τοπικές και όχι μόνο οργανώσεις που παρακολούθησαν τη δίκη, πήραν την πρωτοβουλία να συγκεντρώσουν χρήματα για να στηρίξουν την οικογένεια για τα έξοδα της δίκης, κάτι που αποτελεί παράδειγμα του ουσιαστικού ρόλου που μπορεί να παίξει η αλληλεγγύη, απαλύνοντας το μεγάλο φορτίο που κουβαλάει η οικογένεια τόσο οικονομικά όσο και ηθικά.
Την ίδια στιγμή, αποκαλύπτεται για μία ακόμα φορά πως η Δικαιοσύνη είναι ταξική, με την εργατική τάξη και τους πιο αδύναμους οικονομικά να φτάνουν στα όρια της οικονομικής εξάντλησης εάν θέλουν να απευθυνθούν σε αυτήν.
Από την άλλη, η οικονομική κατάσταση της οικογένειας χρησιμοποιήθηκε και από τους συνηγόρους των κατηγορούμενων, αφού την επικαλέστηκαν σαν «κίνητρο» της κοπέλας να τους καταγγείλει ώστε να διεκδικήσει στη συνέχεια οικονομική αποζημίωση. Επομένως, για άλλη μια φορά, γίνεται καθαρό το γεγονός πως σε μία δίκη για βιασμό, κάθε πτυχή της ζωής του θύματος μπορεί να μετατραπεί σε ένδειξη πως λέει ψέματα. Η οικονομική κατάσταση, το μορφωτικό επίπεδο και άλλα, μπορούν να «ντυθούν» με τα κατάλληλα επιχειρήματα για να παρουσιαστούν σαν αποδεικτικά στοιχεία πως το θύμα λέει ψέματα για τον βιασμό του.
Κανένα θύμα μόνο του
Αυτή η δίκη ανέδειξε επίσης πως το σύνθημα του γυναικείου κινήματος που καλεί σε στήριξη των θυμάτων βιασμού, ώστε κανένα να μη νιώσει μόνο του, είναι εξαιρετικά σημαντικό. Η ψυχολογική και ηθική στήριξη του θύματος και του περίγυρού του παίζουν καθοριστικό ρόλο για να αντέξει μία γυναίκα, θύμα βιασμού, τη σκληρή διαδικασία της δίκης. Πέρα από αυτό όμως, το γεγονός πως εκτός της αίθουσας υπήρχαν καθημερινά αλληλέγγυες/οι και εντός της αίθουσας δημοσιογράφος, βοήθησε στο να υπάρξει ενημέρωση για την εξέλιξη της δίκης και καθαρή εικόνα για το τι αναγκάζεται να περάσει μία γυναίκα θύμα βιασμού στις δικαστικές αίθουσες.
Ακούσαμε για παράδειγμα τον έναν από τους συνηγόρους των βιαστών να ρωτάει τον αδερφό του θύτη αν το θύμα «ήταν εύκολη» και έναν άλλο συνήγορο να κατηγορεί την οικογένεια πως «δεν προστάτευσε» το θύμα «γιατί την είχαν πολύ ελεύθερη» και άρα πως η οικογένεια είναι υπεύθυνη για όσα συνέβησαν!
Το να μπορούμε σήμερα να μεταφέρουμε την εμπειρία από αυτήν τη δίκη, απαντάει με τον πιο καθαρό τρόπο στις ερωτήσεις που τίθενται συχνά σε θύματα σεξιστικής βίας όπως «γιατί δε μίλησε», «γιατί δεν το κατήγγειλε νωρίτερα» κοκ. Και κάνει ακόμα πιο προφανές το πόσο απαραίτητος είναι ο αγώνας για μία δικαιοσύνη και μια άλλη κοινωνία που όχι μόνο δε θα στιγματίζει τα θύματα βιασμού περισσότερο από τους θύτες αλλά θα τα στηρίζει και θα τα προστατεύει όπως έκαναν οι αλληλέγγυες/οι σ’ αυτήν την υπόθεση.
