Το παρακάτω κείμενο είναι η εισήγηση της σ. Αγγελικής Συλλιγαρδάκη στη συζήτηση με θέμα: «Καταστολή από το δημοτικό: τα νέα μέτρα της κυβέρνησης με άλλοθι την ενδοσχολική βία», που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του 31ου κάμπινγκ Antinazizone – YRE στο Γύθειο, μεταξύ 26/7 και 4/8.
Ξεκινώντας να μεταφέρω τα λόγια του Υπουργού Παιδείας, κ. Πιερρακάκη σχετικά με τα μέτρα της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας:
«Συνολικά, οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης ανταποκρίνονται καλά για μια ολοκληρωμένη και αποτελεσματική δράση κατά του bullying στα σχολεία. Με τη συνδυασμένη χρήση ψηφιακών εργαλείων, ενίσχυσης της πρόληψης και αντίδρασης, καθώς και θέσπισης αυστηρών κανονισμών, η κυβέρνηση δείχνει αποφασισμένη να δημιουργήσει ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον, για την εκπαίδευση και ανάπτυξη των αυριανών υπεύθυνων πολιτών».
Ας δούμε επιγραμματικά τα δέκα «Νέα Μέτρα της Κυβέρνησης κατά της Ενδοσχολικής Βίας και του Εκφοβισμού».
- Εκκίνηση λειτουργίας της πλατφόρμας stop-bullying.gov.gr για την υποβολή καταγγελιών bullying στα σχολεία.
- Εφαρμογή νέου Κανονισμού Λειτουργίας των Σχολείων, με σαφείς κανόνες συμπεριφοράς και συνεπειών για κάθε παράπτωμα.
- Δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας «e-parents» για ψηφιοποίηση της καταγραφής απουσιών και άμεση ενημέρωση των γονέων.
- Επιστροφή της πενθήμερης αποβολής για τους μαθητές που ασκούν bullying.
- Αυστηροποίηση της δυνατότητας διαγραφής απουσιών στο τέλος της χρονιάς.
- Αλλαγή τμήματος ενός παιδιού από τον σύλλογο διδασκόντων.
- Διαδικασία επιβάρυνσης της οικογένειας για το κόστος επισκευών σε περίπτωση ζημιών στις υποδομές του σχολείου από μαθητή.
- Απαγόρευση χρήσης κινητών τηλεφώνων με δυνατότητα αποβολής έως πέντε ημέρες.
- Αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος σε περιπτώσεις ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων που δεν θα έπρεπε να αναπαράγονται στο διαδίκτυο.
- Υπογραφή γονέων στους κανονισμούς λειτουργίας του σχολείου.
Όλα τα παραπάνω μέτρα δεν έχουν τίποτε άλλο από τιμωρίες, αποκλεισμούς, παρακολούθηση, περαιτέρω στοχοποίηση και καταστολή. Και επειδή ηχεί καλά στα αυτιά μας η λέξη πρόληψη, χρησιμοποιείται στους προλόγους, αλλά μέχρι εκεί, δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Ακόμα και στο πως προβλήθηκε το θέμα στα ΜΜΕ, επικράτησε με τρόπο έντονο η αυστηροποίηση των ποινών κτλ. Να σχολιάσω μόνο ότι το 10ο μέτρο είναι και αντισυνταγματικό γιατί αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ένα παιδί να μην εγγραφεί στο σχολείο αν οι γονείς του δεν υπογράψουν τον κανονισμό λειτουργίας.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός μίλησε για την μη ανοχή του διαφορετικού:
«Η μη ανοχή του διαφορετικού δημιουργεί το πρόβλημα» και σημείωσε πως «η επιτυχία της προσπάθειας θα κριθεί από την αποτελεσματικότητα διαχείρισης των συμβάντων που θα καταγγελθούν».
Θέλησε να προτρέψει τόσο τους μαθητές, όσο και τους γονείς τους, όταν βλέπουν ένα περιστατικό «να μπαίνουν σε αυτή την πλατφόρμα και άλλα παιδιά, για να νιώθει ο θύτης ότι δεν είναι αποδεκτή η συμπεριφορά του».
Ξεκαθάρισε, δε, πως «δεν υπάρχει η λογική πώς θα τιμωρήσουμε τα παιδιά. (Κοινώς, δεν είναι αυτό που νομίζετε). Είναι μια λογική που σκοπό έχει να καταλάβουμε όλοι ότι υπάρχουν κανόνες. Αν δεν υπάρχουν κανόνες στο τέλος υπερισχύει ο ισχυρός και είναι αυτό που θέλουμε να αντιμετωπίσουμε».
Και η αλήθεια είναι ότι δε μας πείθει ο πρωθυπουργός ότι δεν υπερισχύει ο ισχυρός. Ας δούμε μερικά μόνο πρόσφατα παραδείγματα:
- Το έγκλημα στα Τέμπη και η συγκάλυψη.
- Το γεγονός ότι ο παιδοβιαστής Λιγνάδης κυκλοφορεί ελεύθερος.
- Το πλοίο στην Πύλο που βούλιαξε το Ελληνικό Λιμενικό.
- Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που φυλακίζονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
- Η υποβάθμιση των Δημόσιων Νοσοκομείων / δομών ψυχικής υγείας και απεξάρτησης.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Πρωθυπουργός και η κυβέρνησή του επιδιώκουν ακριβώς αυτό που λένε ότι δεν θέλουν να κάνουν. Να διασφαλίσουν, δηλαδή, ότι μόνο μερικοί έχουν δικαιώματα, μόνο μερικοί μπορούν να απολαμβάνουν, ώστε σε καμία περίπτωση να μην απειλείται η εξουσία τους.
Χωρίς να μεριμνούν, επομένως, για την κοινωνική δικαιοσύνη και την άρση των ανισοτήτων, δείχνουν και καταδεικνύουν τη βία των νέων, πετώντας πάνω τους βαρίδια που δεν τους αναλογούν.
Και πώς το κάνουν; Εκμεταλλεύονται ένα φαινόμενο που τρομάζει τον κόσμο, όπως η εγκληματικότητα, η βία και κατασκευάζουν μια αιτία, έναν κακό ή μια ομάδα κακών. Για παράδειγμα οι μετανάστες είναι αυτοί που κλέβουν, σκοτώνουν και άρα η λύση είναι να τιμωρούνται παραδειγματικά, να εκδιώκονται. Με την ενδοσχολική βία γίνεται κάτι αντίστοιχο νομίζω. Κάποιοι μαθητές είναι βίαιοι, απείθαρχοι και πρέπει να τιμωρούνται και αν δεν συμμορφώνονται, τότε αποβάλλονται. Η βιαιότητα των μαθητών αποδίδεται μάλλον στην κακή διαπαιδαγώγηση από το σπίτι και σε κάποιες περιπτώσεις στο ίδιο το γενετικό υλικό τους, το DNA τους δηλαδή. Αυτά τα φαινόμενα λοιπόν, αν υιοθετήσουμε το παραπάνω σκεπτικό, δεν επιδέχονται λύσης.
Το σκεπτικό αυτό δεν το βγάζουμε από το μυαλό μας. Ο ίδιος ο υφυπουργός ψυχικής υγείας, Βαρτζόπουλος, πρόσφατα ξεδίπλωσε ένα ανατριχιαστικό θεωρητικό κατασκεύασμα βασισμένο στον βιολογισμό. Αναγνωρίζει βιολογικά αίτια στην επιθετικότητα, στην κατανομή των ρόλων μεταξύ των φύλων – ο άνδρας είναι εκ φύσεως επιθετικός, η γυναίκα είναι προορισμένη να τίκτει. Κατά τον υφυπουργό, η γυναικοκτονία έχει μια βάση βιολογική, ενώ η εφηβική βία, κι αυτή με βιολογικά αίτια, πρέπει να ελεγχθεί και να διοχετευτεί προς τον εχθρό της πατρίδας, αλλά και τον εχθρό της κοινωνίας.
Πρέπει να συμπληρώσουμε ότι στη Γαλλία επί Σαρκοζί, όταν δηλαδή σημειώθηκε μεγάλη στροφή στην κοινωνική πολιτική της χώρας, υπήρξε προσπάθεια να περάσει ένας αντιδραστικός νόμος που προέβλεπε να εντοπιστούν όσο νωρίτερα γίνεται, δηλαδή τα τρία πρώτα χρόνια ζωής, τα παιδιά που έχουν επιθετικές τάσεις ώστε να γίνουν παρεμβάσεις και να προληφθεί έτσι η εγκληματικότητα. Ευτυχώς, οι αντιδράσεις ήταν τόσο έντονες που αυτή η πρόταση δεν έγινε νόμος του γαλλικού κράτους.
Οι «βίαιοι» μαθητές πρέπει να τιμωρηθούν έως και να αποβληθούν και οι συνένοχοι γονείς τους να πληρώσουν. Και δεν αποκλείεται καθόλου κάποιες οικογένειες να έχουν παθογένειες που έχουν καλλιεργήσει τις δυσκολίες των παιδιών τους, όπως και δεν λέω ότι δεν πρέπει να υπάρχουν κανόνες που πρέπει να τηρούνται η και να επιβάλλονται τιμωρίες όταν αυτοί δε γίνονται σεβαστοί. Αλλά, όταν μιλάμε για το σχολείο ως θεσμό, αυτό είναι που θα έπρεπε να παίξει έναν ρόλο διαπαιδαγώγησης και δημιουργίας συνθηκών που να ελαχιστοποιούν τις ανισότητες και να προσφέρουν ευκαιρίες και επανορθωτικές εμπειρίες για όσους δεν είχαν την τύχη να γεννηθούν σε σπιτικά εύπορα και οικογένειες σχετικά υγιείς. Αντίθετα, και το σχολείο ενισχύεται ως θεσμός βίας.
Η επιλογή της κυβέρνησης να επικαλείται την αντιμετώπιση της βίας μέσω αυταρχικών μέτρων και αποκλεισμών στοχεύει στη δημιουργία ενός σχολείου που αυξάνει τις διακρίσεις και μεγαλώνει τις αντιθέσεις και τους διαχωρισμούς. Και χαίρει μάλιστα και αποδοχής γιατί είναι πολλοί που λένε «επιτέλους να μπει μια τάξη, να τιμωρηθούν οι απείθαρχοι, να αναλάβουν οι γονείς να μαζέψουν τους αλήτες τους».
Αυτό που επίσης δεν λέει, αλλά υποψιαζόμαστε ότι εννοεί η κυβέρνηση, είναι ότι θα βαφτιστούν βίαιοι και οι νέοι που δεν θα υπακούν, που θα αντιστέκονται όταν παραβιάζονται τα δικαιώματά τους, που θα διεκδικούν καλύτερες συνθήκες ζωής, που θα απαιτούν δικαιοσύνη και θα αμφισβητούν, ή θα απειλούν την καθεστηκυία τάξη. Και με μέτρα σαν κι αυτά καλλιεργούν αυτό το έδαφος. Πόσες φορές δεν ρίχτηκε λάσπη σε κινήματα νέων, εργαζομένων για να δικαιολογήσουν την καταστολή τους;
Κι επειδή η εξουσία κάνει focus στη βία των μαθητών, εμείς επιλέγουμε να στρέψουμε το βλέμμα στη βία των κυβερνώντων προς την κοινωνία και τους νέους ειδικά μέσω της απαξίωσης του δημόσιου σχολείου και της δημόσιας εκπαίδευσης γενικά.
Ας δούμε πως το δημόσιο σχολείο έχει διαμορφωθεί και τον τρόπο που απαξιώνεται χρόνο με τον χρόνο.
- Τα κτιριακά προβλήματα στα σχολεία είναι πολλά και σοβαρά.
- Οι μαθητές ανά τάξη δεν έχουν μειωθεί, ούτε και είναι κάτι τέτοιο στα σχέδια της κυβέρνησης. Αντίθετα, κλείνουν τμήματα με κάθε ευκαιρία.
- Οι ελλείψεις σε μόνιμους εκπαιδευτικούς είναι σημαντικές και καλύπτονται κάθε χρόνο με αναπληρωτές και όχι πάντα έγκαιρα.
- Ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί μπαίνουν σε μερικά σχολεία για λίγους μήνες τον χρόνο, έχοντας στην ευθύνη τους 5 σχολεία και την επόμενη χρονιά ίσως έχουν 5 διαφορετικά. Δεν μπορεί έτσι να υπάρχει μια συνέχεια στην όποια προσπάθεια, παρά μόνο διαχείριση έκτακτων υποθέσεων.
- Οι υποστηρικτικές υπηρεσίες δεν επαρκούν και δεν είναι ενταγμένες, δεν είναι μέρος της κάθε σχολικής μονάδας. Οι λίστες αναμονής είναι τεράστιες και οι δομές υποστελεχωμένες. Συχνά, μάλιστα, αυτές λειτουργούν για να επιβεβαιώσουν τα προβλήματα των μαθητών και να μοιράσουν διαγνώσεις που περιγράφουν τη συμπτωματολογία, παρά να αναδείξουν την πηγή της δυσφορίας ή να προτείνουν τρόπους ουσιαστικής βοήθειας.
- Οι τέχνες και ο αθλητισμός υποβαθμίζονται, και υποβαθμίζεται έτσι η ανθρώπινη υπόσταση και η δημιουργικότητα.
- Το δημόσιο σχολείο συρρικνώνεται και εντατικοποιείται. Μέσω των αξιολογήσεων που έχουν σχεδιάσει, διαχωρίζονται τα σχολεία και κατατάσσονται σε καλά και κακά, ώστε να χρηματοδοτούνται αντιστοίχως. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανοίγουν οι δρόμοι για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και την κλιμακούμενη υποβάθμιση του δημόσιου Πανεπιστημίου.
- Το κλίμα που επικρατεί και ενθαρρύνεται είναι ο ανταγωνισμός, η συσσώρευση προσόντων, οι επιδόσεις και η ατομικίστικη λογική. Υπερισχύει η αντίληψη ότι δε χωράμε όλοι, άρα πρέπει να κοιτάξω να χωρέσω τουλάχιστον εγώ ή το παιδί μου (βλέπε πανελλήνιες εξετάσεις, πρότυπα και πειραματικά σχολεία, αριστείες κτλ).
Όλη αυτή η κατάσταση και η επιδεινούμενη συνθήκη στη δημόσια παιδεία είναι από μόνη της βία, και αποτελεί μια βασική αιτία για την ώθηση των νέων σε βίαιες αντιδράσεις. Να μην ξεχάσουμε όμως ότι η ίδια η κατάσταση των γονέων είναι επιβαρυμένη με την χρόνια οικονομική κρίση, εντατικοποίηση της εργασίας τους (και 6ημερη με τη βούλα πλέον), την ακρίβεια, την εξαθλίωση που συχνά τους καθιστούν αδύναμους να δημιουργήσουν ασφάλεια για τα παιδιά τους.
Τι θα μπορούσαμε όμως να κάνουμε, να προτείνουμε, να διεκδικήσουμε;
Σίγουρα κυβερνήσεις σαν αυτή του Μητσοτάκη δεν έχουν κανένα συμφέρον στην αντιμετώπιση της βίας ή των ανισοτήτων. Συμφέρον τους είναι να λένε ότι θέλουν να ωφελήσουν τον λαό, τους νέους και τα παιδιά, αλλά στην πράξη να στηρίζουν τους έχοντες και κατέχοντες που τους θρέφουν άλλωστε.
Έτσι αυτό που χρειάζεται δεν είναι να καλούμε γενικά και αόριστα την κυβέρνηση να κάνει αυτά που δεν θέλει, αλλά να την πιέζουμε συλλογικά, ενωτικά, μαζικά και ποικιλοτρόπως. Και φυσικά πρέπει να μπορούμε να συνεργαζόμαστε όσοι, με όποιον τρόπο εμπλεκόμαστε. Δε φτάνει να αναγνωρίζουμε την πηγή των προβλημάτων, τα συμφέροντα και τις κυβερνήσεις. Και θέλω να σταθώ εδώ για να έχουμε χειροπιαστές προτάσεις, αν μπορώ να το πω έτσι, που να μας τοποθετούν στο μέρος της λύσης, που δεν θα λέμε τι πρέπει να κάνουν οι άλλοι (αν είμαστε δάσκαλοι φταίνε οι γονείς, αν είμαστε γονείς φταίνε οι δάσκαλοι, ή σε κάθε περίπτωση φταίει το παιδί). Χρειαζόμαστε συλλόγους διδασκόντων, συλλόγους γονέων και συλλόγους μαθητών να αναδεικνύουν τέτοιες προοπτικές συλλογικές που μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες θα θέτουν αιτήματα για να ανατραπεί η εικόνα που περιγράφηκε σύντομα παραπάνω. Ξέρουμε, φυσικά, ότι για να ανατραπεί η εικόνα αυτή, χρειάζεται να ανατραπεί και η κυρίαρχη πολιτική.
Μπορούμε να παίρνουμε πρωτοβουλίες μέσα από συλλογικότητες που υπάρχουν ή που θα χτίσουμε, αλλά και μέσα από τον τρόπο που υπάρχουμε στην καθημερινότητά μας και στον τρόπο που σκεφτόμαστε για τους νέους και τα προβλήματά τους. Θα επικαλεστώ τον Stanislas Tomkiewicz (Πολωνός Εβραίος, ψυχίατρος, θύμα ο ίδιος της ναζιστικής θηριωδίας που εργάστηκε με αποτελεσματικότητα με παραβατικούς νέους) για να περιγράψω την παιδαγωγική που κατά τη γνώμη μου πρέπει να διαμορφώσουμε και να απαιτήσουμε. Η προσπάθεια πρέπει να γίνει στην κατεύθυνση της κατανόησης των νέων και να της εξήγησης του τι τους ωθεί να έχουν την μια ή την άλλη συμπεριφορά και δε μπορούμε να το απαντήσουμε σωστά αν δεν βάλουμε ως προϋπόθεση την παραδοχή ότι τα παιδιά και οι νέοι έχουν δικαίωμα σεβασμού και ελευθερίας.
Ο σχολικός θεσμός θα έβρισκε πιο εύκολα άλλες λύσεις, όχι αστυνομικές, αν επιδίωκε να αφουγκραστεί τους νέους και όσα τους κάνουν να υποφέρουν. Γιατί όταν οι νέοι υποφέρουν, συχνά επιτίθενται είτε στους ίδιους τους τους εαυτούς, είτε στους άλλους. Όταν βλέπουμε την πτώση της σχολικής επίδοσης των μαθητών ή την αλλαγή της συμπεριφοράς τους, για παράδειγμα, καλό θα ήταν να ψάξουμε να δούμε τι συνέβη στους μαθητές αυτούς, τι τους κλόνισε, τι τους πόνεσε. Και όχι να ταπεινώσουμε και να αποκλείσουμε τους μαθητές, αλλά να ανοίξουμε τουλάχιστον ένα διάλογο. Γιατί έτσι το σχολείο, οι δάσκαλοι, δίνουν με τη στάση τους το παράδειγμα ότι προσπαθούν να τους νιώσουν, να επικοινωνήσουν και τελικά να βοηθήσουν. Είναι ένα παράδειγμα που θα το αξιοποιήσουν κατόπιν στη ζωή τους, στις σχέσεις τους για να καταλάβουν και να νιώσουν τους άλλους με τη σειρά τους. Όταν το σχολείο λειτουργεί σαν μια μηχανή που αποκλείει πριν τεθεί στην υπηρεσία του παιδιού, το σχολείο τιμωρεί με τη σχολική αποτυχία τα παιδιά και ειδικά αυτά που είναι εύθραυστα (π.χ. από φτωχές οικογένειες και γειτονιές, κακοποιητικά περιβάλλοντα κτλ). Γιατί ξέρουμε πολύ καλά πια ότι όταν τα παιδιά ταπεινώνονται ή ενοχοποιούνται αυτό οδηγεί σε επιδείνωση του άγχους και τα κάνει πιο σκληρά. Έτσι τα ίδια με τη σειρά τους γίνονται αναίσθητα στον πόνο των άλλων και διαιωνίζουν τις σχέσεις ισχύος και περιφρόνησης (αυτό το συναντάμε και μέσα στην οικογένεια, έναν τρόπο διαπαιδαγώγησης μέσω της τιμωρίας, της υποταγής και της ενοχής. Συχνά, μάλιστα το παιδί φέρεται να φταίει για όλα τα δεινά μιας οικογένειας).
Για το σχολείο αναμφισβήτητα μεγάλο ρόλο μπορούν να παίξουν οι εκπαιδευτικοί. Όλοι οι εκπαιδευτικοί; Όχι όλοι, κάποιοι που έχουν αυτή τη σπίθα για αρχή. Και σίγουρα δε μπορούν να κάνουν θαύματα, αλλά μπορούν να ανοίξουν δρόμους παρά την όποια επίθεση δέχονται συστηματικά και οι ίδιοι. Υπάρχουν παιδαγωγοί που έχουν αφήσει έργο που ακόμα εμπνέει. Ξεχωρίζω τον Γιάνους Κόρτζακ, που υπήρξε ένας φλογερός κι ειλικρινής υπερασπιστής των παιδιών. Η παιδαγωγική προσέγγιση που ανέπτυξε είχε στο επίκεντρο το παιδί και την ολόπλευρη αγωγή του. Δεν έβλεπε τα παιδιά ως απανθρωποιημένα tabula rasa υποκείμενα, τα οποία δεν έχουν αξία και πρέπει να εκπαιδευτούν με όποιο τρόπο κι όπως θέλουν οι μεγάλοι. Διεκδικούσε τον σεβασμό των μεγάλων προς το δικαίωμα του παιδιού να είναι παιδί. Προς το δικαίωμα του παιδιού να βιώνει, όπως του αξίζει, τον παροντικό χρόνο της παιδικής του ηλικίας, ώστε να μπορέσει ν’ ανθίσει στη μεταγενέστερη ενήλικη ζωή, δίχως τα βαρίδια μιας μίζερης κι ακρωτηριασμένης παιδικής ηλικίας. Ο ίδιος διατεινόταν ότι όλη η παιδαγωγική επιδιώκει να διαμορφώσει βολικά παιδιά: φρόνιμα, υπάκουα, καλά, πρόθυμα. Δεν λαμβάνεται υπόψη ότι με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μέσα τους δεν είναι ελεύθερα και γι’ αυτόν τον λόγο δεν είναι ικανά να αντιμετωπίσουν τη ζωή.
Υπάρχουν εμπειρίες που μας αποδεικνύουν ότι υπάρχει τρόπος να σπάσει ο φαύλος κύκλος. Στην Πορτογαλία, μετά την επανάσταση των γαρυφάλλων, ομάδες εκπαιδευτικών, οι οποίοι ήταν πολύ κινητοποιημένοι, μπόρεσαν να βρουν τρόπους θετικής διαφοροποίησης προσφέροντας στους νέους εργασίες που μπορούσαν να επιτύχουν κι επέτρεψαν έτσι σε αναλφάβητα παιδιά να πιστέψουν στις ικανότητές τους και να ξαναβρούν τους δεσμούς τους με το σχολείο.
Ο ίδιος ο Κορτζάκ που ίδρυσε ορφανοτροφείο το 1912 για τα εβραιόπουλα της Πολωνίας, υποδέχτηκε παιδιά πολύ βίαια. Δοκίμασε πολλά για να κατευνάσει την επιθετικότητα και διαπίστωσε ότι ήταν πολύ αποτελεσματικό να βάζει τα παιδιά να σκέφτονται γιατί θέλουν να χτυπήσουν κάποιον και μάλιστα απαιτούσε να το γράφουν και να το ρίχνουν σε γραμματοκιβώτιο. Άρα με τη σκέψη και τη γραφή, η βίαιη παρόρμηση μειωνόταν κι ο θυμός καταλάγιαζε. Είχε ιδρύσει δικαστήριο το οποίο έκρινε τα παράπονα αυτά εναντίον των ενηλίκων κτλ.
Για να έρθουμε όμως και στα δικά μας παραδείγματα, υπήρχε σχολείο του κέντρου της Αθήνας, το 132ο με παιδιά που κατάγονται από πολλές διαφορετικές χώρες του κόσμου, που μιλούν διαφορετικές μητρικές γλώσσες, το οποίο έκανε γιορτή καλώντας τη γειτονιά και όλο τον κόσμο για να τον γνωρίσουν μέσα από τα φαγητά τους, τα τοπικά τους προϊόντα, έργα τέχνης ή τοπικές ενδυμασίες και το κλίμα που εξέπεμπε ήταν αυτό του πραγματικού σεβασμού και της ζεστασιάς. Η γιορτή έγινε με τη συνεργασία διευθυντή, εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων. Δεν ξέρω αν υπάρχει βία εκεί, αλλά αν ναι θα έπεφτα από τα σύννεφα. Ακούστε την πρόσκληση προς την κοινότητα:
«Αν σταθείς έξω από το 132ο ΔΣ Αθήνας κι ακούσεις όσα λένε τα παιδιά στην αυλή, μπορεί να σου φανεί ότι έχεις άγνωστες λέξεις. Σ’ αυτό το σχολείο η «καλημέρα» λέγεται σε πολλές γλώσσες κι αυτή είναι η πολύχρωμη καθημερινότητά μας! Επειδή ίσως είναι δύσκολο να φανταστείς αυτή την ποικιλία μόνο με μια σύντομη στάση, σε προσκαλούμε να έρθεις στη Γιορτή μας τη γεμάτη λέξεις, χρώματα, γεύσεις και μουσικές, από τόπους που συναντιούνται εδώ και λένε: Καλώς όρισες απ’ όπου κι αν έρχεσαι!».
Μια όμορφη πρωτοβουλία είχαμε πάρει πέρσι σε Δημοτικό Σχολείο Πετρούπολης όπου δραστηριοποιούμαι στον Σύλλογο Γονέων. Ως Σύλλογος Γονέων, προτείναμε στον Σύλλογο Διδασκόντων να συνδιοργανώσουμε μια γιορτή για τα δικαιώματα του παιδιού. Οι πρώτες αντιδράσεις των εκπαιδευτικών ήταν επιφυλακτικές, αλλά τελικά οι ίδιοι εκπαιδευτικοί μεγαλούργησαν και οι μαθητές έκαναν κτήμα τους με μουσική, θεατρικά και χορό τα άρθρα της συμβάσης των δικαιωμάτων τους που ανάμεσα σε αυτά ήταν η ελευθερία έκφρασης, ο σεβασμός και η μη βία. Οι γονείς ήταν εκεί, βοηθώντας την υλοποίηση περισσότερο από ποτέ και ενημερώνονταν επίσης από τα ίδια τους τα παιδιά για έννοιες που ίσως κάποιοι ποτέ τους δεν είχαν ακούσει.
Μια άλλη πρωτοβουλία που παρακολουθώ είναι η «πρώτα 12» που υπερασπίζεται το Δικαίωμα της Σύμβασης των δικαιωμάτων του παιδιού και αφορά στην ελευθερία έκφρασης των παιδιών. Αξίζει να δείτε τις δράσεις που σχεδιάζει και υλοποιεί στα σχολεία. Μεταξύ αυτών οργανώνει ουσιαστικές εκπαιδεύσεις για εκπαιδευτικούς, συζητήσεις με γονείς και βιωματικά εργαστήρια με μαθητές. Ξεχωρίζω όμως τον οδηγό για εκπαιδευτικούς, γονείς και παιδιά από το νηπιαγωγείο μέχρι το λύκειο για τη συνέλευση των παιδιών. Δείχνει τα πρώτα βήματα άσκησης στη δημοκρατία με τρόπο άμεσο και εφικτό για κάτι που προβλέπεται, αλλά έχει εξασθενίσει. Θέτει σε όλους την πρόκληση να οργανώνουν τις συνελεύσεις των παιδιών δείχνοντας τον τρόπο για να γίνονται αυτές δημοκρατικά.
Έχουμε κι εδώ πολύ κοντά μας στο κάμπινγκ μας το συμβούλιο των παιδιών, όπου μπορούν να αξιοποιήσουν για να συζητήσουν, να οργανώσουν τις δράσεις τους, να προτείνουν τις ιδέες τους, αλλά και να μοιραστούν αγωνίες και ανησυχίες ως πολίτες με δικαιώματα και υποχρεώσεις,
Είναι σίγουρα σημαντικό να αναδείξουμε τις αιτίες των προβλημάτων από όπου κι αν προέρχονται και είναι σημαντικό να σκεφτούμε που θέλουμε να πάμε, και γιατί μέτρα σαν αυτά δε βοηθούν τα παιδιά, ούτε την κοινωνία μας. Χρειάζεται όμως το ίδιο το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί να μην πουν «είναι βαρύ αυτό που συμβαίνει στους μαθητές, στις οικογένειες, στη γειτονιά, στην τάδε κοινότητα, στην κοινωνία και σηκώνω τα χέρια ψηλά». Και χρειάζεται να μην πουν οι γονείς ότι το σχολείο και οι τεμπέληδες δάσκαλοι δε βοηθούν τα παιδιά μας.
Οι γονείς πρέπει να κοιτούν πως και οι ίδιοι δεν θα προσδοκούν τα παιδιά τους να γίνονται υπάκουα με σκυφτό κεφάλι στις επιταγές των ίδιων και των άλλων. Αλλά και οι ίδιοι οι μαθητές, χωρίς να έχουν την ίδια ευθύνη και δυνατότητα, να μην πουν δε μπορώ να κάνω αλλιώς, το σχολείο είναι χάλια, οι γονείς μου τα ίδια και η σάπια κοινωνία που δεν έχει τίποτα να δώσει.
Και οφείλουμε να δρούμε καθημερινά δημιουργώντας μικρές συλλογικές ευκαιρίες, με μικρές χειροπιαστές πρωτοβουλίες αλλά και διεκδικώντας συλλογικά για μια καλύτερη εκπαίδευση και μια καλύτερη κοινωνία. Δεν θα γίνει μονομιάς και με καθολική συμμετοχή, αλλά να τολμάμε να κάνουμε βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση χωρίς να παριστάνουμε ότι δε μας αφορά και χωρίς να λέμε τίποτα δε μπορεί να αλλάξει!
Ελπίζω να έχετε και εσείς πολλές τέτοιες εμπειρίες να μοιραστείτε μαζί μας.
