Ένας νέος ιός φαίνεται να χτυπάει τις κυβερνήσεις και τους λάτρεις του μεγάλου κεφαλαίου παγκόσμια. Είναι ο «ιός» των εθνικοποιήσεων και της ανάδειξης της σημασίας του δημοσίου τομέα. Διαβάζουμε στο αμερικάνικο επιχειρηματικό περιοδικό Forbes:
«Για τους οικονομολόγους της ελεύθερης αγοράς, η εθνικοποίηση ήταν μια “βρώμικη λέξη”. Αλλά, υπάρχει και η άλλη πλευρά. Ζωτικές υπηρεσίες και εταιρείες μπορεί να πρέπει να είναι κάτω από την ομπρέλα της δημόσιας ιδιοκτησίας προκειμένου να εξασφαλιστούν όχι μόνο οι θέσεις εργασίας αλλά και η συνέχιση της παροχής αυτών των υπηρεσιών».
Έτσι λοιπόν, από εκεί που μέχρι πριν λίγο καιρό θεωρούνταν βλασφημία να μιλάει κανείς για το πέρασμα των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων στην ιδιοκτησία του κράτους, από εκεί που το δημόσιο θεωρούνταν σχεδόν το «απόλυτο κακό» στην οικονομία, το τοπίο αυτή τη στιγμή έχει αλλάξει.
Τι γίνεται;
Ας δούμε τι συμβαίνει:
- Η κυβέρνηση της Ιταλίας αποφάσισε την εθνικοποίηση της Alitalia
- Η κυβέρνηση της Ισπανίας ανακοίνωσε την εθνικοποίηση των ιδιωτικών νοσοκομείων
- Πριν λίγες μέρες οι τίτλοι των ιστοσελίδων γέμισαν με νέα πως η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον στην Βρετανία θα επαν-εθνικοποιήσει τους σιδηρόδρομους. Σε ένα άρθρο στον Independent στις 17/3, ο αρθρογράφος Sean O’Grady γράφει:
«Είναι περίεργο να το λέει κανείς, ειδικά μετά από όσα ακούσαμε από τον Μπόρις Τζόνσον κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας σχετικά με το πόσο κακός είναι ο σοσιαλισμός, αλλά ο βρετανός πρωθυπουργός είναι πιθανό να προχωρήσει στο μεγαλύτερο πρόγραμμα εθνικοποιήσεων από τότε που ο Λένιν ανέτρεψε τους Ρομανώφ».
- Στη Γαλλία η κυβέρνηση συζητάει την εθνικοποίηση σειράς εταιρειών. Όπως δήλωσε ο Μ. Λεμέρ, υπουργός οικονομικών του Μακρόν:
«Δεν θα διστάσω να χρησιμοποιήσω όλα τα διαθέσιμα μέσα για να προστατεύσω μεγάλες γαλλικές εταιρείες… Αυτό μπορεί να γίνει με ανακεφαλαιοποίηση, μπορεί να γίνει με την απόκτηση ποσοστού, μπορώ ακόμα και να χρησιμοποιήσω τον όρο εθνικοποίηση, εάν χρειαστεί».
- Ενώ σε ένα άρθρο γνώμης των (νεοφιλελεύθερων!) Financial Times διαβάζουμε:
«Ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις- ουσιαστικά η αντιστροφή των πολιτικών που εφαρμοζόταν τις τελευταίες 4 δεκαετίες- χρειάζεται να μπουν στο τραπέζι. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αποδεχτούν έναν πιο ενεργό ρόλο στην οικονομία. Πρέπει να δουν τις δημόσιες υπηρεσίες σαν επένδυση και όχι σαν χασούρα, και να βρουν τρόπους να κάνουν την αγορά εργασίας λιγότερο απορυθμισμένη. Η αναδιανομή του πλούτου θα είναι στην ατζέντα. Τα προνόμια των ηλικιωμένων και των πλουσίων θα αμφισβητηθούν. Πολιτικές που μέχρι σήμερα θεωρούνταν εκκεντρικές, όπως το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και η φορολόγηση του πλούτου, θα πρέπει επίσης να συζητηθούν».
Οι ιδιώτες… το σκάνε
Με μια πρώτη ματιά φαίνεται να ήρθαν τα πάνω κάτω. Νεοφιλελεύθεροι έχουν καταπιεί την γλώσσα τους και έχουν κάνει στροφή 180ο! Ο ιός των εθνικοποιήσεων και της «λατρείας» του δημοσίου χτυπάει αδιακρίτως! Ποια είναι όμως τα υποκείμενα νοσήματα που έχουν οδηγήσει σε αυτή την κατάσταση;
Αυτό που έκανε η πανδημία του κορονοϊού είναι να αποκαλύψει (για άλλη μια φορά) ότι ο ιδιωτικός τομέας, όταν καλείται να υπηρετήσει κοινωνικές ανάγκες, απλά δεν λειτουργεί! Το πρώτο και πιο προφανές πεδίο που κάτι τέτοιο φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού αυτή την περίοδο είναι φυσικά η υγεία. Η χρόνια υποχρηματοδότηση και οι διαρκείς περικοπές στα δημόσια συστήματα υγείας έχουν οδηγήσει όλες τις χώρες να έχουν αυτή τη στιγμή έλλειψη κρεβατιών ΜΕΘ, πολύ λιγότερο προσωπικό απ’ όσο χρειάζεται, τραγικές ελλείψεις σε εξοπλισμό (πχ μάσκες και αναπνευστήρες) κτλ. Η υπόσκαψη των δημοσίων συστημάτων υγείας όλες τις τελευταίες δεκαετίες έγινε με το επιχείρημα ότι «ο ιδιωτικός τομέας μπορεί καλύτερα» έστω κι αν χρειάζεται να πληρώσεις «κάτι παραπάνω»…. Με την εμφάνιση όμως της πανδημίας, οι ιδιώτες σήκωσαν τα χέρια ψηλά.
Ίσως η πιο χαρακτηριστική περίπτωση που οι ιδιώτες κυριαρχούν στον τομέα της υγείας είναι η ΗΠΑ. Με το που χτύπησε ο κορονοϊός την πιο πλούσια χώρα του πλανήτη, έγινε φανερό πόσο αποτυχημένο είναι το ιδιωτικό σύστημα υγείας. Και δεν υπάρχουν πιο επίσημα χείλη για να διατυπώσουν αυτή τη διαπίστωση από τον Anthony S Fauci, τον διευθυντή του Εθνικού Ινστιτούτου για τις Αλλεργίες και τις Μολυσματικές Ασθένειες (διορίστηκε από την κυβέρνηση Τραμπ), ο οποίος δήλωσε ότι
«το σύστημα υγείας μας δεν μπορεί, δεν έχει την δυνατότητα να ανταποκριθεί στις ανάγκες αυτή τη στιγμή… Έχει αποτύχει, πρέπει να το παραδεχτούμε».
Τι άλλο να πούμε εμείς;
Όλα αυτά βέβαια είναι θέματα προτεραιοτήτων. Από το πακέτο έκτακτων μέτρων στήριξης 2,2 τρις δολαρίων που ανακοίνωσε ο Τραμπ στις 27/3, μόνο 130 δις πηγαίνουν στην ενίσχυση του συστήματος υγείας, ενώ «στην υγειά» των επιχειρήσεων δίνονται δανεικά (και μάλλον αγύριστα) 500 δις! Για να μην μιλήσουμε για την στήριξη που δίνει καθημερινά η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (η FED) στις «αγορές», στήριξη που είναι «χωρίς όριο» (δηλαδή δεν έχει μπει «ταβάνι» στο ποσό των χρημάτων που θα ξοδευτούν!) και έχει ήδη χαρακτηριστεί ως «εθνικοποίηση» της αγοράς ομολόγων!
Αποτυχία του ιδιωτικού τομέα
Θα μας πουν ίσως οι απολογητές του κεφαλαίου «για μισό λεπτό, εδώ πρόκειται για ένα φαινόμενο εξαιρετικά σπάνιο και μη αναμενόμενο, πως περιμένετε να τα βγάλει πέρα ο ιδιωτικός τομέας»; Να μας επιτρέψουν να θεωρήσουμε αυτό το επιχείρημα προσχηματικό. Το ιδιωτικό κεφάλαιο τα θέλει όλα δικά του. Να βγάζει κέρδη πάνω στην δουλειά και εκμετάλλευση των εργαζομένων όπου και όπως μπορεί, και να μην επενδύει για να προετοιμάζεται για μια έκτακτη κατάσταση, αλλά και να μην πληρώνει το κόστος όταν αυτό προκύπτει (όχι μόνο τώρα, γενικά).
Έτσι, τζογάρανε ασύστολα οι τραπεζίτες και τα golden boys στα χρηματιστήρια πριν την κρίση του 2008, αλλά όταν έχασαν όλα τα λεφτά τους, ήθελαν να πληρώσει το δημόσιο για να τους «ξελασπώσει».
Και ακόμα. Όντως κάποιες καταστάσεις είναι έκτακτες και δύσκολο να προβλεφθούν. Και όντως υπάρχει ένα κόστος που πρέπει να πληρωθεί για να είμαστε ως κοινωνία έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τέτοιες κρίσεις. Πχ πρέπει να πληρώνουμε δασοφύλακες και πυροσβέστες, και ας περνάνε καλοκαίρια που δεν θα τους χρειαζόμαστε, για να είναι εκεί όταν ξεσπάνε πυρκαγιές τύπου Μάτι ώστε να μην έχουμε θύματα. Και αυτό όμως είναι θέμα προτεραιοτήτων.
Και οι πόλεμοι ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ είναι γεγονότα εντελώς απίθανο να συμβούν, τουλάχιστο στην ιστορική εποχή που ζούμε . Πληρώνουμε όμως δισεκατομμύρια ευρώ για εξοπλισμούς που μένουν και σαπίζουν σε αποθήκες τους στρατού… Γιατί δεν μπορούμε να έχουμε αποθήκες γεμάτες με ιατρικό εξοπλισμό λοιπόν;
Εθνικοποιήσεις: τι εννοεί ο καθένας;
Όλα τα παραπάνω είναι εύκολα σε αυτή τη φάση να τα δει κανείς. Η φανερή αποτυχία του ιδιωτικού τομέα να ανταπεξέλθει σε μια κρίση όχι μόνο στον κλάδο της υγείας, αλλά και γενικά (πχ αεροπορικές εταιρείες, μεταφορές, τουριστική βιομηχανία, κτλ) είναι λοιπόν το υποκείμενο νόσημα που έχει οδηγήσει στην εξάπλωση του «ιού» των εθνικοποιήσεων.
Όπως πολύ συχνά όμως συμβαίνει, υπάρχει κάποιος διάβολος που κρύβεται στις «λεπτομέρειες».
Alitalia
Στο νομοσχέδιο με τίτλο «Cura Italia» η κυβέρνηση της Ιταλίας εθνικοποιεί την Alitalia (μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια να την πουλήσει) βάζοντας στο ταμείο της 600 εκ ευρώ προκειμένου να ανταπεξέλθει στις πιέσεις της περιόδου. Μέχρι εδώ όλα καλά θα πει κανείς. Το πρόβλημα όμως είναι τι θα την κάνει το δημόσιο την Alitalia. Μήπως θα γίνει μια εταιρεία με ποιοτικές υπηρεσίες, χαμηλές τιμές και ανθρώπινες συνθήκες εργασίας, όπως θα έπρεπε;
Η κυβέρνηση δεν έχει αποκαλύψει τα σχέδια της αλλά όπως λέει η Corriere della sera υπάρχει συζήτηση για δημιουργία «κακής εταιρείας» (BadCo), στην οποία θα φορτωθούν τα χρέη (με σκοπό προφανώς να μείνει αυτή στο δημόσιο και να πουληθεί η «καλή» εταιρεία ξανά σε ιδιώτες). Με βάση άλλα δημοσιεύματα η κυβέρνηση έχει στόχο να μειώσει τον στόλο από 93 στα 25-30 αεροπλάνα και το προσωπικό από 12.000 που είναι σήμερα στις 3.000!
Βρετανικοί σιδηρόδρομοι
Στην Βρετανία, που η ιδιωτικοποίηση των σιδηροδρόμων έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στο επιβατικό κοινό, το δημόσιο ταμείο και τους εργαζόμενους (όσοι έχουν χρόνο τώρα με την καραντίνα μπορούν να δουν την ταινία του Ken Loach για αυτό το θέμα «The navigators», που αυτή την περίοδο μπορεί να τη δει κανείς δωρεάν στο κανάλι του σκηνοθέτη στο YouTube) η κυβέρνηση αναγκάστηκε να παρέμβει με αφορμή την κρίση του κορονοϊού.
Έτσι, αναλαμβάνει πλέον ξανά το δημόσιο την λειτουργία των τραίνων, καθώς οι ιδιώτες (που λειτουργούν με καθεστώς franchise!) δήλωσαν αδυναμία. Αντί όμως η κυβέρνηση να τους πετάξει με τις κλωτσιές έξω, αφού παρατάνε μια κομβική υπηρεσία για την κοινωνία σε μια περίοδο που είναι απαραίτητη, αυτό που έκανε είναι να αναλάβει το κόστος της λειτουργίας, και μάλιστα να πληρώνει και ένα ποσοστό από τα έσοδα στους ιδιώτες, σαν αποζημίωση…
Παρόμοιες ιστορίες κρύβονται κατά κανόνα πίσω από κάθε «εθνικοποίηση» που κάνουν οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις αυτές τις μέρες.
Χρειάζονται εθνικοποιήσεις με εργατικό και κοινωνικό έλεγχο και διαχείριση!
Η κρίση που προκάλεσε ο νέος κορονοϊός αποκάλυψε την αποτυχία του ιδιωτικού τομέα στα μάτια εκατομμυρίων ανθρώπων. Το δόγμα «δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική» καταρρέει παταγωδώς. Τα τρισεκατομμύρια που δίνουν όλες οι κυβερνήσεις για να σώσουν το σύστημα τους δείχνουν ότι τελικά λεφτά όντως υπάρχουν.
Είναι ώριμη η στιγμή να απαιτήσουμε να περάσουν οι μεγάλες επιχειρήσεις σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας στα χέρια της κοινωνίας. Όχι για να σωθούν οι αποτυχημένοι ιδιώτες που τώρα τρέχουν στην αγκαλιά του «μισητού» κράτους, ούτε για να γιγαντωθεί ένας γραφειοκρατικός δημόσιος τομέας που λειτουργεί πάλι προς το συμφέρον των ιδιωτών (όπως συμβαίνει σήμερα στα καπιταλιστικά κράτη).
Διεκδικούμε:
- Την άμεση εθνικοποίηση όλων των ιδιωτικών νοσοκομείων, των φαρμακοβιομηχανιών και όλου του κλάδου της υγείας προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κρίση του κορονοϊού, χωρίς αποζημίωση του ιδιωτικού κεφαλαίου. Ένταξη όλων των υποδομών και του προσωπικού σε ένα ενιαίο σύστημα υγείας σε κάθε χώρα.
- Το πέρασμα στα χέρια της κοινωνίας όλων των στρατηγικών τομέων της οικονομίας (τράπεζες, μεταφορές, τηλεπικοινωνίες, βιομηχανική παραγωγή, υποδομές), καθώς οι ιδιοκτήτες τους αποδεικνύονται ανίκανοι να ανταποκριθούν στην κρίση. Δεν μπορεί η ζωή και η καθημερινότητα της εργαζόμενης πλειοψηφίας της κοινωνίας να εξαρτάται από τις ορέξεις και τα κέρδη του κάθε υπερπλούσιου. Οι εργαζόμενοι έτσι και αλλιώς παράγουν τον πλούτο, αυτοί πρέπει και να τον ελέγχουν, σε αυτούς ανήκει!
- Τη λειτουργία όλων των εθνικοποιημένων επιχειρήσεων με την άμεση συμμετοχή των εργαζομένων και της κοινωνίας στον έλεγχο και την διαχείριση. Οι εργαζόμενοι γνωρίζουν πολύ καλύτερα τις ανάγκες της παραγωγής από τα μεγαλοστελέχη. Συμμετοχή της κοινωνίας στην διοίκηση αυτών των επιχειρήσεων μέσω των αντίστοιχων κοινωνικών και επαγγελματικών φορέων, καθώς και επιτροπών γειτονιάς. Με αυτό τον τρόπο θα αντιμετωπιστεί και η γραφειοκρατία, η κακοδιαχείριση και η σπατάλη που επικρατούν στον σημερινό δημόσιο τομέα.
- Την κατάργηση του ανταγωνισμού και της αναρχίας της «ελεύθερης αγοράς». Ακόμα και σήμερα, μέσα σε όλη αυτή την πρωτοφανή κρίση, υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ εταιρειών και κρατών για το ποιος θα παράξει πρώτος το εμβόλιο! Αντί να υπάρξει συνεργασία για να επιτευχθεί ο στόχος πιο γρήγορα! Αυτός ο παραλογισμός πρέπει να τελειώσει!
- Τον «επανεξοπλισμό» (retooling) της παραγωγής ώστε κατ’ αρχήν να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Ήδη τα εργοστάσια της Ford και της General Motors προγραμματίζεται να κάνουν προσαρμογές ώστε παράγουν αναπνευστικά μηχανήματα, και επιχειρήσεις ένδυσης όπως η Fruit of the loom και η Zara για να παράξουν μάσκες, η Nivea και η Christian Dior γυρνάνε την παραγωγή τους σε αποστειρωτικά και αντισηπτικά υλικά. Όλοι αυτοί βέβαια κάνουν αυτές τις κινήσεις γιατί προσδοκούν κέρδος από αυτές. Κάτι τέτοιο είναι απαράδεκτο! Η αναπροσαρμογή της παραγωγής πρέπει να γίνει με βάση τις κοινωνικές ανάγκες και όχι τις τσέπες των ιδιωτών.
- Όλα τα παραπάνω φυσικά δεν πρόκειται να τα κάνουν κυβερνήσεις που είναι δεμένες με χίλια νήματα με τα ιδιωτικά κεφάλαια. Γι’ αυτό χρειάζεται να συνδέσουμε τον αγώνα για να βγει η κοινωνία όρθια από τον πανδημία, με τον αγώνα για πραγματικές εθνικοποιήσεις στην υπηρεσία της κοινωνίας. Δηλαδή με τον αγώνα για την ανατροπή αυτού του σάπιου συστήματος!
