Την Κυριακή 11 Ιούνη, ήταν η τελευταία μέρα της παράστασης με τίτλο «ημερολόγιον ντελίβερι» από την ομάδα «Άνθρωπος στη Θάλασσα» στον χώρο Alte Fablon στη Θεσσαλονίκη. Η παράσταση ήταν βασισμένη σε κείμενα του Σάκη Αποστολάκη, και περιέγραφαν με γλαφυρό τρόπο την εμπειρία του ως διανομέα. Ο Σ. Αποστολάκης ήταν για χρόνια εργαζόμενος στην Ελευθεροτυπία και όταν έμεινε για καιρό άνεργος στράφηκε στο ντελίβερι. Με αυτή την αφορμή ο σ. Ν. Αναστασιάδης μίλησε με τον Σ. Αποστολάκη για όλα αυτά.
- Σάκη καλησπέρα! Έγραψες μια σειρά από κείμενα, που στην συνέχεια έγιναν παράσταση, από την εμπειρία σου ως διανομέας. Στα κείμενα αυτά κάπου λες ότι το να δουλεύεις σε αυτή την δουλειά είναι «κοινωνιολογική μελέτη». Ποια είναι τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης;
Η «μελέτη» αυτή έβγαλε αποτελέσματα παρόμοια με αυτά των πρόσφατων εκλογών. Υπάρχει μικρό ποσοστό ανθρώπων που σκέφτονται λίγο παραπάνω τον εργαζόμενο, και μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που είτε αδιαφορούν, είτε σκέφτονται για τους εργαζόμενους στα επαγγέλματα «παροχής υπηρεσιών» (σερβιτόροι, υπάλληλοι σούπερ μάρκετ, διανομείς, κτλ) ότι υπάρχουν για να τους υπηρετούν. Πολλοί φέρονται είτε με αδιαφορία είτε με αγένεια. Κατά κάποιο τρόπο είναι και ένα γενικευμένο φαινόμενο. Το ίδιο βλέπουμε και στην οδική συμπεριφορά, κάτι το οποίο ως διανομείς αντιμετωπίζουμε καθημερινά. Υπάρχει μεγάλη αδιαφορία και απροσεξία στην οδήγηση. Πρόσφατα βγήκε μια έρευνα ότι πάνω από 80% των οδηγών χρησιμοποιεί το κινητό την ώρα της οδήγησης. Στρίβουν όπως να ‘ναι χωρίς να βγάζουν φλας. Τέτοιες συμπεριφορές τις βλέπουμε παντού.
Στην προηγούμενη μου δουλειά ως δημοσιογράφος δεν είχα τέτοιες εμπειρίες. Όποιος ερχόταν σε επαφή με δημοσιογράφο ενός γνωστού Μέσου ήταν προσεκτικός. Ο ίδιος άνθρωπος όμως, που στις δημόσιες του εμφανίσεις φοράει το «καλό του πρόσωπο», στο σπίτι το βγάζει και συμπεριφέρεται σε αυτόν που θα του φέρει να φάει με αγένεια – σαν να είναι εκεί για να τον υπηρετεί.
- Που οφείλεται πιστεύεις αυτή η συμπεριφορά, ποια είναι η ρίζα αυτού του φαινομένου;
Μάθαμε εδώ και χρόνια να κοιτάμε την πάρτη μας. Να αδιαφορούμε για τον δίπλα. Εκτιμώ ότι αυτή η κοινωνική συνθήκη εντάθηκε την δεκαετία του ‘80 και άρχισε να απλώνεται και να παγιώνεται – η λογική ότι κάποιος πρέπει να πατήσει επί πτωμάτων για να ανέλθει. Φυσικά και παλιότερα υπήρχαν τέτοια φαινόμενα – να αναφέρω χαρακτηριστικά τους δωσίλογους στην κατοχή. Από ένα σημείο όμως και μετά, η λογική αυτή κυριάρχησε, καθώς εξελισσόταν ραγδαία το επιχειρηματικό μοντέλο των σύγχρονων επιχειρήσεων, η λογική των επιχειρηματικών στελεχών, της «επαγγελματικής ανέλιξης», κτλ.
Εκπαιδευτήκαμε σε έναν τρόπο να κοιτάμε τον εαυτό μας και όχι τους γύρω μας. Να παλεύουμε για την «εξέλιξη» μας, ανεξάρτητα αν αυτή η εξέλιξη δημιουργεί πρόβλημα σε κάποιον άλλο.
- Πριν λίγο καιρό είχαμε την απεργία και το μαζικό αυθόρμητο μποϋκοτάζ στην e-food. Εκεί εμφανίστηκε και μια δυναμική διάθεση από τους εργαζόμενους αλλά και ένα κλίμα μεγάλης συμπαράστασης από τον κόσμο. Πιστεύεις ότι υπάρχει μια αλλαγή στην οπτική ενός μέρους της κοινωνίας για την σημασία της δουλειάς σας;
Υπάρχει, αλλά είναι ακόμα μειοψηφία αυτό το κομμάτι. Υπήρξε η ένδειξη αλληλεγγύης, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει και ένα άλλο μεγάλο κομμάτι που αδιαφόρησε. Ήταν αρκετοί που κατήργησαν την εφαρμογή και αξιολόγησαν αρνητικά την εταιρία, και αυτό έπαιξε το ρόλο του στις κινητοποιήσεις.
Δυστυχώς βέβαια, υπάρχει μια τάση να αντικατασταθεί η κινητοποίηση στο δρόμο με τις αντιδράσεις μέσω του ίντερνετ. Τα social media φυσικά είναι ένα εργαλείο, και σημασία έχει πως το χρησιμοποιείς. Πολλές φορές αποσύρθηκε ένας νόμος λόγω αντιδράσεων στο διαδίκτυο. Αλλά σε καμία περίπτωση αυτό δεν πρέπει να υποκαθιστά τις πορείες, κτλ, στις οποίες ειδικά εδώ στην Ελλάδα έχουμε μια παράδοση.
- Οι συνθήκες εργασίας στον κλάδο των μεταφορέων είναι πολύ σκληρές, ενώ τα μεροκάματα καθόλου επαρκή – και αυτό είναι πολύ εμφανές στα κείμενα σου. Τι πιστεύεις ότι μπορούν να κάνουν οι εργαζόμενοι που αυξάνονται διαρκώς σε αυτό τον τομέα;
Κατ’ αρχήν υπάρχει ένα θολό τοπίο στο ντελίβερι αυτή τη στιγμή. Οι μεγάλες εταιρίες ξεκίνησαν με διανομή τροφίμων. Τώρα μεταφέρουμε σχεδόν τα πάντα – πχ ζωοτροφές και απορρυπαντικά. Αυτό κανονικά χρειάζεται μια διαφορετική αντιμετώπιση. Δεν επιτρέπεται κανονικά στο ίδιο κουτί να βάζουμε χλωρίνη και πίτσα. Από την αστυνομία υπάρχει ανοχή, γιατί κανονικά θα έπρεπε να με γράψουν για κάτι τέτοιο. Υποτίθεται ότι στο Υπουργείο ψάχνουν να βρουν μια λύση για το θέμα.
Το άλλο ζήτημα είναι πως οι μεταφορείς δεν θεωρούμαστε επαγγελματίες. Δεν έχουμε δυνατότητα να δηλώσουμε το μηχανάκι μας ως επαγγελματικό όχημα, και άρα να έχουμε πιο χαμηλό ΦΠΑ και άλλα έξοδα, αλλά και να έχουμε και ελέγχους για την καταλληλόλητα του οχήματος. Αυτή τη στιγμή όλα αυτά τα έξοδα βαραίνουν τον ντελιβερά. Αυτό ισχύει ακόμα και για τους μισθωτούς του κλάδου, και εννοείται και για τους free-lancers. Υπάρχουν βέβαια κάποια μαγαζιά που έχουν δικά τους μηχανάκια, αλλά είναι λίγα. Τα περισσότερα μαγαζιά πια έχουν μπει στο σύστημα των δύο μεγάλων εταιριών ντελίβερι.
Στην εταιρία που δουλεύω παίρνουμε ένα ποσοστό 15% για τις φθορές, που μπορεί να επαρκεί αν έχεις μικρό μηχανάκι. Αλλά κάποιοι χρησιμοποιούν το προσωπικό τους όχημα που μπορεί να είναι μεγάλου κυβισμού. Αυτή φυσικά είναι μια κίνηση απελπισίας όταν δεν έχεις άλλη λύση. Στη δουλειά μας, στην καλύτερη κάνεις 100χλμ τη μέρα, πόσο ασφαλές είναι ένα όχημα που κάνει τόσα χιλιόμετρα αν δεν του γίνονται τακτικά σέρβις και έλεγχοι; Νομικά είναι πολύ φλου η κατάσταση και αυτό πρέπει να διεκδικήσουμε να αλλάξει. Ένα μικρό μέρος των διανομέων δεν θέλει να μπουν κανόνες. Συνήθως αυτοί είναι που το κάνουν σαν δεύτερη δουλειά και θέλουν να είναι όλα «μαύρα» για να μην τους τα τρώει η εφορία. Αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι λύση.
- Τώρα τελευταία προωθείται το μοντέλο του free-lancing στους διανομείς. Τι λες για αυτό;
Αυτό το καθεστώς δίνει τη δυνατότητα σε κάποιον να αυξήσει το εισόδημα του, δουλεύοντας όμως πολλές ώρες και αποδεχόμενος ότι θα πληρώνει ο ίδιος το μηχανάκι, την ασφάλιση του (ΤΕΒΕ) και όλα τα σχετικά. Αυτό προφανώς είναι κακό, και προωθεί ένα μοντέλο απασχόλησης που είναι ενάντια στον εργαζόμενο τελικά. Οι εταιρίες έχουν δώσει στον εργαζόμενο και το καρότο και το μαστίγιο, και αυτός για να προλάβει το καρότο αυτομαστιγώνεται. Υπάρχουν κάποιοι στο χώρο μας που θεωρούν ότι είναι καλό. Δεν συμφωνώ.
Καταλαβαίνω γιατί για κάποιους με τις σημερινές συνθήκες αυτό είναι βολικό. Πχ όταν έχεις παιδιά και δεν μπορείς να δεσμευτείς σε «σκληρό» ωράριο, ή όταν έχεις άλλη δουλειά, κτλ. Το φαινόμενο εξάλλου είναι παγκόσμιο. Η ουσία του είναι πως δίνει τη δυνατότητα σε μεγάλες εταιρίες να μην έχουν υποχρεώσεις. Και να κάνουν ότι θέλουν με τις πληρωμές. Στις πρόσφατες μειώσεις πληρωμών στη Wolt δεν υπήρξε καν ενημέρωση. Απλά οι διανομείς είδαν ότι είναι μικρότερη η πληρωμή τους σε κάθε διαδρομή. Όταν πήραν στην εταιρία τηλέφωνο να ρωτήσουν τι γίνεται η απάντηση ήταν ναι, μειώσαμε την πληρωμή, και όποιος θέλει μπορεί να συνεχίσει, αλλιώς υπάρχουν κι άλλοι.
- Στα κείμενα σου διακρίνει κανείς μια ταξική υπερηφάνεια. Φαίνεται να λυπάσαι που δεν υπάρχουν πια οι συνθήκες να κάνεις τη δουλειά του δημοσιογράφου, αλλά από την άλλη προκύπτει ότι κάποιες φορές η ανειδίκευτη εργασία αφήνει πιο ελεύθερη τη συνείδηση. Πως αντιμετωπίζεις την προκατάληψη ότι «κατάντησες ντελιβεράς»;
Το θέμα είναι ότι έψαχνα να βρω δουλειά στο αντικείμενο μου και δεν έβρισκα. Δεν είχα μάθει να είμαι υπάκουος σε γραμμές στη δημοσιογραφία. Οπότε δεν με προτιμούσαν. Αναγκάστηκα να στραφώ στο ντελίβερι. Υπάρχουν και εκεί υποτιμητικές συμπεριφορές, αλλά μπορείς να πας παρακάτω. Δεν έχεις να ασχολείσαι με ρουφιάνους, που είναι και ο λόγος που μισεί ο κόσμος την δημοσιογραφία. Οι πληρωμές και οι ώρες είναι συγκεκριμένες, έχεις σαββατοκύριακα. Δεν έχεις έγνοιες της δουλειάς. Δεν φοβάσαι μην σου φάει την δουλειά κανένας, ποια δουλειά να σου φάει, αφού και αυτός ντελιβεράς είναι. Η δουλειά μου ξεκινάει όταν ανοίξω το μηχανάκι, και σταματάει όταν το σβήσω.
Υπάρχει βέβαια η προκατάληψη για όσους κάνουν τέτοιες δουλειές. Δεν την αντιμετώπισα προσωπικά, αντιθέτως. Αλλά επειδή μεγαλώσαμε έτσι, και επειδή η δημοσιογραφία πρόσφερε «αναγνώριση», το είχα στο μυαλό μου, τύπου «μην με δει κάνα μάτι». Αλλά από ανθρώπους που είναι κοντά μου είχα θαυμασμό. Άρχισα να σέβομαι τη δουλειά που με ταΐζει. Και είναι μια δουλειά που δεν είναι εύκολη.
Κινδυνεύουμε καθημερινά – και δεν παίρνουμε βαρέα και ανθυγιεινά. Γιατί να πάρουμε άλλωστε; Μια βόλτα κάνουμε όλη μέρα με το μηχανάκι… Σίγουρα θα ήθελα να ξανακάνω τη δουλειά μου αλλά με τις συνθήκες που είχα – ελευθερία, αναγνώριση, τήρηση της δεοντολογίας. Δεν είμαι Πρετεντέρης, θέλω να κάνω την δουλειά μου με σοβαρότητα. Αλλά οι δημοσιογράφοι σήμερα κάνουν 3-4 δουλειές για να βγάλουν έναν αξιοπρεπή μισθό. Δουλεύουν απίστευτες ώρες και δεν ξέρουν καν αν θα πάρουν τα λεφτά που τους έχουν υποσχεθεί.
- Πες μας δυο λόγια για την παράσταση, πως προέκυψε και τι ανταπόκριση είχε;
Η ιστορία ξεκίνησε από τις ιστορίες που εξιστορούσα σε φίλους μετά τη δουλειά. Με προέτρεψαν να τα γράψω. Τους έλεγα έλα ρε παιδιά, αυτά συμβαίνουν χρόνια, δεν είναι κάτι καινούργιο. Αυτοί όμως επέμειναν ότι ο κόσμος δεν τα ξέρει και έτσι άρχισα να τις γράφω στο facebook.
Η σκηνοθέτις Κλαίρη Χριστοπούλου τα είδε και μου πρότεινε να τα κάνουμε παράσταση, και είχε μεγάλη επιτυχία. Υπήρχαν πολλοί που έλεγαν δεν πιστεύω ότι υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι, κάποια που μου ζήτησε να της πετάξω τα σκουπίδια κατεβαίνοντας ή ο άλλος που μου άνοιξε την πόρτα με το εσώρουχο… Αλλά αυτή είναι η καθημερινότητα μας. Έχω γράψει 43 επεισόδια, στην παράσταση χρησιμοποιήθηκαν τα 20, ενώ έχω και άλλα 32 που δεν έχω δημοσιεύσει ακόμα. Υπάρχει μια σκέψη και για έκδοση με βάση αυτά.
Δεν είχα σχέδιο για όλα αυτά. Ξεκίνησα να τα γράφω στην πλάκα, μετά ήρθε η παράσταση, η πολύ ζεστή υποδοχή του κόσμου, και τώρα ίσως και το βιβλίο, και θα δούμε παραπέρα. Το ντελίβερι μου «έφερε» ωραία πράγματα, είναι ωραίο το ταξίδι αυτό.
Η ομάδα Άνθρωπος στη Θάλασσα είχε πολύ ωραίες ιδέες σκηνοθετικά, και οι ερμηνείες ήταν πολύ δυνατές. Εμένα η σκέψη μου για τα κείμενα ήταν να γίνουν μέχρι stand up comedy, αλλά η ομάδα πραγματικά τα απογείωσε. Είχαν φοβερές ιδέες, όπως το να παίζεται η παράσταση ανάμεσα στον κόσμο, όπως και οι διανομείς κυκλοφορούν ανάμεσα μας. Οι ηθοποιοί κυριολεκτικά «την ιδρώνουν τη φανέλα». Όπως και εμείς που αναγκαστικά φοράμε ζεστά ρούχα γιατί είμαστε έξω, αλλά όταν ανεβαίνουμε σκάλες, κτλ ιδρώνουμε οπότε είμαστε συνεχώς σε αυτή την κατάσταση. Ταυτόχρονα η παράσταση έβγαζε και πολύ γέλιο, γιατί οι καταστάσεις που περιγράφει ήταν τραγελαφικές. Ελπίζουμε σε συνέχεια!
- Σάκη ευχαριστούμε πολύ για αυτή την συνέντευξη!
