Το φθινόπωρο του 2022, μετά τον θάνατο της 23χρονης Μάσα Αμίνι στα χέρια της «αστυνομίας ηθών» του Ιράν, ξέσπασε ένα μαζικό, μακρόχρονο κίνημα των γυναικών και της νεολαίας, που απαιτούσε ελευθερίες και δικαιώματα, τον τερματισμό της γυναικείας καταπίεσης και του αυταρχισμού του καθεστώτος, το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση για τους εργαζόμενους και τη νεολαία της χώρας. Παράλληλα αναπτύχθηκαν σημαντικοί εργατικοί αγώνες σε μια σειρά χώρους (εργάτες στη βιομηχανία μετάλλου, στην παραγωγή ζάχαρης, εκπαιδευτικοί, κα). Ήταν ίσως το σημαντικότερο κίνημα που έχει αναπτυχθεί τις τελευταίες δεκαετίες στο Ιράν.
Παρά τους εκατοντάδες νεκρούς στις διαδηλώσεις, παρά τις εκτελέσεις αγωνιστών του κινήματος, τις φυλακίσεις, αλλά και τις εξωφρενικές ποινές στις γυναίκες που αντιδρούσαν έμπρακτα στην επιβολή της μαντήλας, μια σημαντική μερίδα της κοινωνίας εξακολουθεί να αντιστέκεται και να παλεύει ενάντια στην καταπίεση, αν και το κίνημα φυσιολογικά βρίσκεται σε κάμψη μετά από τόσο καιρό. Από την πλευρά του, το καθεστώς συνεχίζει να «τιμωρεί» όσους και όσες αντιστέκονται, στην προσπάθειά του να τρομοκρατήσει την κοινωνία.
Τουμάζ Σαλέχι και Μαχμούντ Μεχραμπί
Στις 24/4 ο Τουμάζ Σαλέχι, ράπερ και εργάτης στη βιομηχανία μετάλλου, καταδικάστηκε σε θάνατο από το αντιδραστικό ισλαμικό φονταμενταλιστικό καθεστώς του Ιράν. Σύμφωνα με τον δικηγόρο του, Αμίρ Ραισιάν, το πρώτο Τμήμα του Επαναστατικού Δικαστηρίου του Ισφαχάν προέβη στην πρωτοφανή ενέργεια να αρνηθεί να εφαρμόσει την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου σχετικά με την υπόθεση του Τουμάζ Σαλέχι, που έχει εκδοθεί από το 2022. Μάλιστα, το δικαστήριο του Ισφαχάν χαρακτήρισε την προηγούμενη απόφαση «απλή οδηγία» και δίνοντας έμφαση στην ανεξαρτησία του από το Ανώτατο Δικαστήριο, καταδίκασε τον Τουμάζ Σαλέχι σε θάνατο με την κατηγορία της «διαφθοράς επί της γης».
Ο Τουμάζ Σαλέχι για πολλά χρόνια προκαλούσε «πονοκέφαλο» στο ιρανικό καθεστώς, αφού τα τραγούδια του καταγγέλλανε την απουσία πολιτικών και ατομικών δικαιωμάτων, τη θέση της γυναίκας στο Ιράν και συνολικά τον αυταρχισμό και τη βαρβαρότητα του θεοκρατικού καθεστώτος. Αρχικά συνελήφθη στις 30 Οκτώβρη του 2022 όπου για μεγάλο διάστημα υπέστη σωματικά και ψυχολογικά βασανιστήρια τέτοιας βαναυσότητας, που αναγκάστηκε να ομολογήσει εγκλήματα που δεν είχε διαπράξει. Σε πρώτη φάση καταδικάστηκε σε φυλάκιση έξι ετών, αλλά λίγο καιρό αργότερα αφέθηκε ελεύθερος. Μετά την απελευθέρωσή του, δημοσίευσε ένα βίντεο στο οποίο περιέγραφε τις συνθήκες κράτησης και τα βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκε. Έτσι σύντομα βρέθηκε ξανά φυλακισμένος και σήμερα η ζωή του βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο μετά τη νέα δικαστική απόφαση!
Σύμφωνα με τον δικηγόρο του, το περιθώριο άσκησης έφεσης στην ποινή (20 μέρες) συμπληρώθηκε στις 14/5. Αυτό σημαίνει ότι το επόμενο διάστημα είναι κρίσιμο για την έκβαση της υπόθεσης, που έχει προκαλέσει διεθνές ενδιαφέρον και κατακραυγή. Ο Τουμάζ όμως δεν είναι ο μόνος…
Ο Μαχμούντ Μεχραμπί συμμετείχε επίσης στο κίνημα που ξέσπασε μετά τη δολοφονία της Μ. Αμίνι. Έχει περάσει τους τελευταίους μήνες στη φυλακή και στις αρχές του Μάη καταδικάστηκε και αυτός σε θάνατο με την κατηγορία της «διαφθοράς επί της γης», αλλά και για «αντικυβερνητική προπαγάνδα» και για «προσβολή του ανώτατου ηγέτη» με μοναδικό «έγκλημα», σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που κάνουν κριτική στο καθεστώς.
Στην περίπτωση του Τουμάζ Σαλέχι, του Μαχμούντ Μεχραμπί, όπως και σε όλες τις αντίστοιχες περιπτώσεις, ο νομικός δρόμος δεν αρκεί για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος. Είναι απαραίτητη η διεθνής αλληλεγγύη, είναι απαραίτητο το αυταρχικό, θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν να νιώσει πίεση. Είναι σημαντικό τα δικαστήρια που κρίνουν τέτοιες υποθέσεις, να ξέρουν ότι αυτές είναι γνωστές πέρα από τα σύνορα της χώρας. Ότι αυτοί που κυνηγάει το καθεστώς, οι άνθρωποι των κινημάτων, όσοι και όσες αγωνίζονται για δημοκρατικά δικαιώματα, έχουν τη στήριξη ανθρώπων από όλο τον κόσμο που παλεύουν για τον ίδιο σκοπό.
Ακραία βία και αυταρχισμός
Στα τέλη Απρίλη, κυκλοφόρησε ρεπορτάζ του BBC σχετικά με την τύχη μιας άλλης γνωστής μορφής του κινήματος, της Νίκα Σακαράμι. Κατά την πρώτη φάση των κινητοποιήσεων, η κοπέλα φαίνεται σε ένα βίντεο να συμμετέχει σε διαδήλωση ανεμίζοντας το χιτζάμπ της στο οποίο έχει βάλει φωτιά. Λίγες μέρες αργότερα βρέθηκε νεκρή, πεταμένη σε κάποιον δρόμο. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, υπεύθυνοι για τον θάνατο της Νίκα Σακαράμι, είναι οι δυνάμεις καταστολής του καθεστώτος, που μέχρι πρόσφατα αρνούνταν κάθε συμμετοχή τους στο έγκλημα. Το ρεπορτάζ περιγράφει πως η κοπέλα συνελήφθη, βασανίστηκε, κακοποιήθηκε σεξουαλικά και δολοφονήθηκε μέσα στο φορτηγό της αστυνομίας με το οποίο την μετέφεραν σε κάποιο κέντρο κράτησης. Προκειμένου να αποφύγουν τις δυσάρεστες ερωτήσεις, προτίμησαν να πετάξουν το πτώμα της από το όχημα.
Στα μέσα του Μάη, ο βραβευμένος Ιρανός σκηνοθέτης Μοχάμαντ Ρασούλοφ καταδικάστηκε σε φυλάκιση οκτώ ετών για «συνωμοσία ενάντια στην εθνική ασφάλεια». Λίγες μέρες μετά την απόφαση, ο Ρασούλοφ, γνωστός για τις ταινίες ενάντια στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν, έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι κατάφερε να δραπετεύσει από τη χώρα, περνώντας τα σύνορα χάρη σε ανθρώπους που «ρίσκαραν τη ζωή τους» για να τον βοηθήσουν. Όλα τα τελευταία χρόνια, ο Ρασούλοφ κατάφερνε να γυρίζει ταινίες διαμαρτυρίας και κριτικής κρυφά από το καθεστώς του Ιράν και να τις «φυγαδεύει» στο εξωτερικό.
Οι άνθρωποι που αγωνίζονται για δημοκρατικά δικαιώματα και ελευθερία έκφρασης στο Ιράν, αλλά και για βελτίωση των μισθών, για το δικαίωμα στον συνδικαλισμό, για τη συνολική βελτίωση της ζωής τους, το κάνουν σε συνθήκες εξαιρετικά δύσκολες και επικίνδυνες. Παρά τον αυταρχισμό και την τρομοκρατία όμως, οι φωνές που διεκδικούν την ανατροπή του θεοκρατικού καθεστώτος εξακολουθούν να βρίσκουν τρόπους να ακούγονται. Από τη μεριά μας, από τη μεριά των κινημάτων, της Αριστεράς, των εργατικών και κοινωνικών οργανώσεων του υπόλοιποι κόσμου, η αλληλεγγύη και η στήριξη στο κίνημα στο Ιράν είναι απαραίτητη!
