Στις 13 Σεπτεμβρίου, η 22χρονη Μαχσά Αμινί συνελήφθη από την «αστυνομία ηθών» στην Τεχεράνη για «ανάρμοστη ενδυμασία», αφού κάποιες τούφες από τα μαλλιά της δεν καλύπτονταν από τη μαντίλα της.
Μετά τη σύλληψη της, η Αμινί δέχτηκε τόσο βίαιη επίθεση από τους αστυνομικούς που μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο όπου οι γιατροί την χαρακτήρισαν εγκεφαλικά νεκρή. 3 ημέρες αργότερα, στις 16 Σεπτεμβρίου έγινε γνωστός ο θάνατος της. Αν και οι Αρχές και η αστυνομία προσπάθησαν να ρίξουν τις αιτίες του θανάτου της σε προβλήματα καρδιάς και στο ότι η Αμινί ήταν φιλάσθενη, οι συγγενείς της και οι φίλοι της από την πρώτη στιγμή αποφάσισαν να μην σιωπήσουν, να ξεκαθαρίσουν πως η κοπέλα ήταν απόλυτα υγιής και να μετατρέψουν την κηδεία της σε διαμαρτυρία.
Τι σημαίνει να είσαι γυναίκα στο Ιράν
Η δολοφονία της Αμινί από την αστυνομία δεν ήταν η πρώτη, αφού η κρατική βία κατά των γυναικών αποτελεί καθημερινότητα στο Ιράν.
Έναν μήνα νωρίτερα, η αστυνομία είχε αρπάξει ένα νέο κορίτσι από τη μαμά του, επειδή το φόρεμά του είχε σηκωθεί αποκαλύπτοντας ένα μέρος των αστραγάλων του!
Συνολικά, οι γυναίκες στο Ιράν χαρακτηρίζονται ως «πολίτες β’ κατηγορίας», αλλά ακόμα και αυτός ο χαρακτηρισμός αποτελεί «ωραιοποίηση» σε σχέση με αυτό που βιώνουν.
Η μαντίλα πρέπει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ένδυσής τους, σε κάθε έξοδό τους από το σπίτι, με την αστυνομία ηθών να σταθμεύει σε κεντρικά σημεία και να ελέγχει εάν οι γυναίκες συμμορφώνονται με τους κανόνες.
Ο γάμος θεωρείται νόμιμος για κορίτσια άνω των 13 ετών αν και δεν είναι σπάνιο κορίτσια από την ηλικία των 10 ετών να παντρεύονται με δικαστική άδεια που λαμβάνουν οι πατέρες τους. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, μεταξύ Μαρτίου 2020 και Μαρτίου 2021, πραγματοποιήθηκαν 31.379 γάμοι κοριτσιών ηλικίας 10 έως 14 ετών, γεγονός που σημαίνει πως υπήρξε αύξηση 10,5% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Οι γυναίκες θεωρούνται «κτήμα» του πατέρα ή του συζύγου τους και δεν μπορούν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό χωρίς την άδεια τους, δεν επιτρέπεται να οδηγούν ποδήλατα (!), μπορούν να ζητήσουν διαζύγιο μόνο κάτω από ορισμένες συνθήκες και αν ξαναπαντρευτούν δεν έχουν την επιμέλεια των παιδιών τους.
Το Ιράν κατατάσσεται στην 143η θέση μεταξύ 146 χωρών που εξετάστηκαν σε πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ σχετικά με τις μισθολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων σε όλο τον κόσμο. Έχει τα υψηλότερα ποσοστά περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας στον κόσμο αφού, σύμφωνα με έρευνες, το 66% των γυναικών στη χώρα θα πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας, διπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσο όρο που είναι στο 33%.
Η ιστορία της 17χρονης Μόνα Χεϊντάρι (Mona Heydari) του περασμένου χειμώνα, είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα στο Ιράν σήμερα. Η κοπέλα, παντρεμένη από τα 12 της, θύμα ενδοοικογενειακής βίας, κατάφερε το περασμένο καλοκαίρι να ξεφύγει από τον σύζυγό της και να φτάσει στην Τουρκία. Ο πατέρας της έκανε καταγγελία στις Αρχές, οι οποίες του έδωσαν όσα στοιχεία χρειαζόταν για τη βρει και να την επιστρέψει σπίτι της. Εκεί ήταν που ο σύζυγός της, μαζί με τον αδερφό του την αποκεφάλισαν για να «αποκαταστήσουν την τιμή της οικογένειας». Στη συνέχεια βγήκαν στους δρόμους χαμογελώντας και κρατώντας το κεφάλι της κοπέλας.
Η συσσωρευμένη οργή και το καζάνι που ξεχείλισε
Αυτή η πραγματικότητα είχε δημιουργήσει προ πολλού τις συνθήκες για να ξεσπάσει η οργή απέναντι στη βία και τις διακρίσεις που δέχονται οι γυναίκες. Εξάλλου, όλα τα τελευταία χρόνια οι διαμαρτυρίες ενάντια στη μαντίλα και στην καταπάτηση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχαν αυξηθεί.
Συνολικότερα, η τελευταία δεκαετία στο Ιράν έχει σημαδευτεί από μαζικές διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις ενάντια στη φτώχεια, την ακρίβεια και το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Έτσι, η αστυνομική δολοφονία της Αμινί αποτέλεσε την αφορμή για να ξεσπάσει η οργή τόσο των γυναικών όσο και γενικότερα της κοινωνίας απέναντι στο θεοκρατικό καθεστώς που επιβιώνει πάνω στις πλάτες και την απελπισία των πολλών.
Η εξέγερση που ξεκίνησε μετά την δολοφονία της Αμινί έχει αγγίξει μαζικά στρώματα του πληθυσμού που διαμαρτύρονται όχι μόνο για την καταπίεση των γυναικών αλλά και για την καταστολή, τις συνθήκες ζωής, την έλλειψη ελευθεριών, το ξεζούμισμα των εργαζομένων, κτλ.
Γυναίκες και άντρες στον δρόμο του αγώνα
Από την πρώτη στιγμή που έγινε γνωστός ο θάνατος της Μαχσά Αμινί, διαδηλώτριες και διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν έξω από το νοσοκομείο όπου άφησε την τελευταία της πνοή και σε κεντρικούς δρόμους κοντά στο νοσοκομείο, φωνάζοντας συνθήματα όπως «Ορκίζομαι στο όνομα της Μαχσά, το Ιράν θα είναι ελεύθερο ξανά» και «Ο Χαμενεΐ (ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν) είναι δολοφόνος, η κυβέρνησή του είναι άκυρη».
Η κηδεία της Αμινί μετατράπηκε σε πολιτική διαμαρτυρία, με γυναίκες να βγάζουν τις μαντίλες τους και να φωνάζουν συνθήματα κατά της χιτζάμπ. Πολλές/οι διαδηλώτριες/οι δέχτηκαν επίθεση από την αστυνομία, με τουλάχιστον 13 να δέχονται πυροβολισμούς.
Το ιρανικό καθεστώς βρίσκεται σε δίλημμα: αν δεν χρησιμοποιήσει αστυνομική βία και καταστολή για να αποθαρρύνει και να καταπνίξει το κίνημα θα διακινδύνευε την γρήγορη γιγάντωσή του. Από την άλλη, η σκληρή καταστολή μπορεί να προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερη αντίδραση που να ξεφύγει από τον έλεγχο. Χαρακτηριστικό της αμηχανίας του καθεστώτος είναι ότι ο Χαμενεΐ δεν έχει κάνει μέχρι τώρα δηλώσεις σχετικά με την εξέγερση.
Τα τελευταία 24ωρα στο Ιράν οι «πολίτες β’ κατηγορίας», όπως έχουμε δει σε πολλές περιπτώσεις να συμβαίνει, έχουν βγει μπροστά στον αγώνα, με ηρωισμό και αυτοθυσία. Οι εικόνες με γυναίκες κάθε ηλικίας που βγαίνουν στους δρόμους και καίνε τις μαντίλες τους, που κόβουν τα μαλλιά τους (κάτι που θεωρείται παράνομο από κάποιες ισλαμικές αρχές), ενώνονται με άντρες διαδηλωτές σε μαζικές πορείες, έχουν συγκλονίσει εκατομμύρια ανθρώπους παγκόσμια.
Το καθεστώς αντεπιτίθεται
Οι συγκεντρώσεις και οι πορείες, αν και αναδεικνύουν πρωτίστως τη γυναικεία καταπίεση, παίρνουν χαρακτηριστικά συνολικής αμφισβήτησης του ιρανικού καθεστώτος, το οποίο πέρασε άμεσα στην αντεπίθεση. Αστυνομικές δυνάμεις χτυπούν τις διαδηλώσεις που έχουν εξαπλωθεί σε πολλές πόλεις της χώρας, συλλαμβάνουν διαδηλωτές και τους επιτίθενται με «αύρες» και χημικά. Ταυτόχρονα, έχουν ουσιαστικά «κλείσει το ίντερνετ», προκειμένου να εμποδίσουν την μετάδοση της πληροφορίας και τον συντονισμό των κινητοποιήσεων.
Την Παρασκευή 23 Σεπτέμβρη, μετά την προσευχή, φανατικοί οπαδοί του καθεστώτος βγήκαν στους δρόμους ενάντια στους διαδηλωτές, ανταποκρινόμενοι στο έμμεσο κάλεσμα του προέδρου της Ισλαμικής Δημοκρατίας, Εμπραχίμ Ραϊσί που ανέφερε ότι «υπάρχει ελευθερία έκφρασης στο Ιράν, αλλά οι πράξεις χάους είναι απαράδεκτες» και της στρατιωτικής ηγεσίας, η οποία προειδοποίησε ότι «θα αντιμετωπίσει τους εχθρούς του κράτους»
Από τις πρώτες ημέρες των διαδηλώσεων μέχρι σήμερα, περισσότεροι από 700 άνθρωποι έχουν συλληφθεί, ενώ οι νεκροί είναι πάνω από 50.
Στα πλαίσια αυτής της εξέγερσης, δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστη η υποκρισία των Δυτικών κυβερνήσεων. Όταν κυβερνήσεις σύμμαχοι των Δυτικών καταπατούν τα γυναικεία και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι απλά «Τετάρτη». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Σαουδική Αραβία. Όταν κυβερνήσεις που δεν προσδένονται στο άρμα της Δύσης καταπατούν δικαιώματα όλοι οι εκπρόσωποι της αστικής τάξης «βγαίνουν από τα ρούχα τους». Έτσι, βλέπουμε ένα ρεσιτάλ κροκοδείλιων δακρύων στα Δυτικά ΜΜΕ σχετικά με το Ιράν. Αν το Ιράν βέβαια είχε δεχτεί να συνάψει συμφωνία με τη Δύση για να αντικαταστήσει το ρωσικό πετρέλαιο είναι πιθανό ότι το θέμα θα είχε περάσει στα ψιλά. Προφανώς οι Δυτικές κυβερνήσεις θέλουν να αξιοποιήσουν την εξέγερση για να επιβάλλουν την δική τους ατζέντα ή το δικό τους ελεγχόμενο καθεστώς. Οι εξεγερμένες/οι του Ιράν πρέπει να ξέρουν ότι το μόνο που ενδιαφέρει τις άρχουσες τάξεις της Δύσης είναι τα συμφέροντα τους και όχι τα «δικαιώματα».
Διεθνής αλληλεγγύη
Ο ηρωισμός των γυναικών –και των αντρών– που αψηφούν ένα εξαιρετικά σκληρό θεοκρατικό καθεστώς, όπως αυτό του Ιράν, έχει γεννήσει τεράστια έμπνευση και αλληλεγγύη σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη. Οι διαδηλώτριες και οι διαδηλωτές στο Ιράν, συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις γνωρίζοντας πως θα έρθουν αντιμέτωποι με τη βάναυση καταστολή της αστυνομίας και παρόλα αυτά δεν έχουν καμφθεί, αντιθέτως συνεχίζουν να κατεβαίνουν μαζικά στους δρόμους.
Οι καταπιεσμένες γυναίκες, αυτές που στην ιρανική κοινωνία αντιμετωπίζονται σαν κτήμα των αντρών συγγενών τους, αποδεικνύουν περίτρανα τη δύναμή τους και τον ηγετικό ρόλο που μπορούν να παίζουν στα κινήματα. Δύναμη που συσσωρεύεται μαζί με την οργή μέσα από τα χρόνια καταπίεσης.
Ο εχθρός που βρίσκεται απέναντί τους, είναι εξαιρετικά ισχυρός και δεν θα υποχωρήσει εύκολα. Η διεθνής αλληλεγγύη είναι εξαιρετικής σημασίας στον δύσκολο αλλά παράλληλα τεράστιας έμπνευσης αγώνα των Ιρανών γυναικών και αντρών.
