Οι σφαγές και οι βομβαρδισμοί που λαμβάνουν χώρα στη Συρία και το Ιράκ όλο το τελευταίο διάστημα, με απολογισμό χιλιάδες νεκρούς, συνεχίζονται καθημερινά με αποκορύφωμα τις θηριωδίες των «μαχητών» του Ισλαμικού Κράτους (Ισλαμικό Κράτος σε Ιράκ και Συρία – ISIS).
Πριν λίγες μέρες έκαναν το γύρο του κόσμου βίντεο και φωτογραφίες που η ίδια η ISIS δημοσίευσε, στα οποία διαπομπεύει και εκτελεί 250 άντρες του Σύριου πρωθυπουργού Μπασάρ αλ Άσαντ. Η συριακή κυβέρνηση κάλεσε πρόσφατα ανοιχτά τη Δύση σε συνεργασία ενάντια στην ISIS, η οποία ελέγχει ήδη το ένα τρίτο των εδαφών της χώρας.
Στο ίδιο πνεύμα συνεχίζονται οι σφαγές και οι βομβαρδισμοί όλους τους τελευταίους μήνες κατά την επέλαση της ISIS στο Ιράκ, στο οποίο ελέγχει ήδη τις κεντρικές και βόρειες περιοχές.
Μια ωρολογιακή βόμβα
Η διαμάχη που υπάρχει στην περιοχή μεταξύ Σουνιτών, Σιιτών και Κούρδων κρατάει εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Όμως, η επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ πριν μια δεκαετία, καθώς και οι καταπιεστικές πολιτικές των κυβερνήσεων που βρίσκονται στα χέρια των Σιιτών τα τελευταία χρόνια, διεύρυναν το χάσμα και όξυναν τις αντιθέσεις μεταξύ τους.
Η ISIS, που επανδρώνεται από Σουνίτες ένοπλους, δημιουργήθηκε λίγα χρόνια πριν την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003 και αποτελεί διάδοχο οργάνωση της Αλ Κάιντα στην περιοχή.
Η οργάνωση επικεντρώθηκε από την αρχή σε επιθέσεις εναντίον των Αμερικάνων και της σιιτικής κυβέρνησης που ανέλαβε την εξουσία στη χώρα μετά την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν.
Η τελευταία σπίθα που άναψε τη φωτιά στην περιοχή ήρθε στα τέλη του περασμένου Δεκέμβρη, όταν ο πρώην πρωθυπουργός του Ιράκ, Νούρι αλ Μαλίκι, διέταξε τις δυνάμεις ασφαλείας να διαλύσουν μια εκδήλωση διαμαρτυρίας εναντίον του στο Ραμάντι, το οποίο αποκάλεσε θερμοκοιτίδα της Αλ Κάιντα. Λίγο καιρό αργότερα, στις αρχές Γενάρη, χιλιάδες οπλισμένοι ισλαμιστές της ISIS ξεσηκώθηκαν στην ευρύτερη επαρχία Ανμπάρ και κατέλαβαν 3 πόλεις, μεταξύ των οποίων και το Ραμάντι.
80.000 «μαχητές»
Αυτή τη στιγμή η ISIS αριθμεί περίπου 80.000 μαχητές (μόλις πριν από τρία χρόνια δεν ξεπερνούσε τους 1.000) και ελέγχει πλέον μεγάλο μέρος των εδαφών σε Συρία και Ιράκ.
Όπως και σε μια σειρά άλλες χώρες που ταλανίζονται από εμφύλιες διαμάχες, έτσι κι εδώ, οι παράγοντες που παίζουν ρόλο στις εξελίξεις δεν είναι μόνο πολιτικοί και στρατιωτικοί, αλλά και οικονομικοί.
Οι γραμμές της ISIS είναι γεμάτες από φτωχούς, απελπισμένους νέους, που συνήθως στερούνται ακόμη και τα στοιχειώδη μέσα διαβίωσης. Αποξενωμένοι, φτωχοί και εξαγριωμένοι από το καταπιεστικό καθεστώς της σιιτικής κυβέρνησης (πολιτική που οι ίδιοι εκλαμβάνουν ως «διώξεις ενάντια στους Σουνίτες») και χωρίς καμία προοπτική ή ελπίδα στον ορίζοντα, βλέπουν την στρατολόγηση στην ISIS σαν τη μόνη ελπίδα για να βγουν από την απελπισία και να αντεπιτεθούν με κάποιο τρόπο.
Το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel δημοσίευσε μαρτυρία μισθοφόρου της ISIS ο οποίος κερδίζει 400 δολάρια το μήνα (μισθός πολύ ικανοποιητικός για τα δεδομένα της περιοχής, δεδομένου ότι ένας ανειδίκευτος εργάτης στο Ιράκ κερδίζει λιγότερα από 4,5 δολάρια την ημέρα).
Οργάνωση ή επιχείρηση;
Αυτή τη στιγμή η ISIS είναι η πλουσιότερη τρομοκρατική οργάνωση στον κόσμο με αποθεματικό που υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 2 δις δολάρια (συγκριτικά, η Χεζμπολάχ υπολογίζεται ότι έχει 500 εκατ. δολάρια και οι Ταλιμπάν 560 εκατ).
Ο οικονομικός αυτός κολοσσός έχει στηριχτεί καταρχάς στις χρηματοδοτήσεις από τις πετρελαϊκές ελίτ της περιοχής. Με τη χρηματοδότηση που παρέχουν στην ISIS (και αντίστοιχες ομάδες) τμήματα της ελίτ του Περσικού κόλπου ελπίζουν ότι την εξαγοράζουν και ότι έτσι θα αποφύγουν την πιθανότητα η οργή των στρατευμένων νέων της να στραφεί εναντίον τους. Γιατί, παρότι θεωρούν την ISIS μια σουνιτική δύναμη, χρήσιμη για να αντιμετωπίσουν τη σιιτική επιρροή (κύρια δηλαδή την επιρροή του Ιράν) την ίδια στιγμή τη φοβούνται κιόλας. Όχι για τις βιαιοπραγίες και τις σφαγές που διαπράττει –με αυτά είναι άκρως εξοικειωμένοι άλλωστε– αλλά για την πιθανότητα να αποτελέσει κίνδυνο για τους ίδιους στην περιοχή. Όπως και ο Μπιν Λάντεν, έτσι και η ISIS έχει στο παρελθόν αποκαλέσει την ντόπια καθεστηκυία τάξη «προδότες» και έχει κάνει λόγο για την ανάγκη ανατροπής της.
Ταυτόχρονα, οι λεηλασίες και το λαθρεμπόριο πετρελαίου έχουν φέρει στα ταμεία της ISIS εκατομμύρια δολάρια. Μετά την κατάκτηση της Μοσούλης, οι δυνάμεις της ISIS κατάσχεσαν από το τοπικό παράρτημα της κεντρικής τράπεζας περίπου 425 εκατομμύρια δολάρια. Άλλα 36 περίπου εκατομμύρια δολάρια υπολογίζεται ότι απέκτησαν από την πώληση αρχαιολογικών αντικειμένων που λεηλάτησαν σε διάφορες περιοχές της Συρίας.
Επιπλέον, στις πετρελαϊκές περιοχές που ελέγχει η ISIS, η οργάνωση κατάφερε να αναπτύξει μια σταθερή –δεδομένων των συνθηκών– οικονομική συμφωνία που εγγυάται την τροφοδοσία πετρελαίου από την ανατολική Συρία και το Ιράκ. Ειδικά στη Συρία υπάρχει ανεπίσημη συμφωνία με το ντόπιο καθεστώς που ελέγχει τα λιμάνια: η ISIS να του παρέχει το πετρέλαιο, αυτό να το πουλάει και να μοιράζονται τα κέρδη.
Πέρα από όλα τα παραπάνω, η ISIS εκδίδει και ετήσιες «επιχειρηματικές» εκθέσεις σε σχέση με τις δραστηριότητές της, τα λεγόμενα «business reports». Το τελευταίο που εξέδωσαν για το έτος Νοέμβρης 2012 – Νοέμβρης 2013 είναι ένα έντυπο 400 σελίδων, που μοιάζει με αντίστοιχο έντυπο οποιασδήποτε μεγάλης επιχείρησης. Σε αυτό έκαναν πλήρη παρουσίαση των δυνάμεών τους (για τις επιθέσεις που έχουν εξαπολύσει, τα αποθέματα των όπλων τους, κλπ) και το διένειμαν σε διάφορους επενδυτές, βασικά επιχειρηματίες από πετρελαϊκές χώρες του Περσικού κόλπου. Οι εκθέσεις αυτές αποτελούν προφανώς ένα είδος διαφήμισης της ISIS για προσέλκυση νέων χρηματοδοτήσεων.
Άλλα συμφέροντα στην περιοχή
Την ίδια στιγμή οι εξελίξεις επηρεάζονται και από το κουρδικό ζήτημα. Ενάντια στην ISIS μάχονται και οι Πεσμεργκά, οι δυνάμεις της αυτόνομης περιοχής του Κουρδιστάν. Οι Πεσμεργκά συνδέονται με κόμματα της περιοχής τους, όπως το PYD που έχει τη βάση του στις κουρδικές περιοχές της Συρίας και διατηρεί σχέσεις με το PKK.
Παρά τον σχετικά φτωχό οπλισμό τους, οι Πεσμεργκά το τελευταίο διάστημα κατάφεραν να ανακαταλάβουν μια σειρά από χωριά, κάποια από τα οποία είναι στρατηγικής σημασίας, και να σταματήσουν σφαγές που ετοίμαζε η ISIS. Από την άλλη, μήλο της έριδας εξακολουθεί να είναι το Κιρκούτ, η πλούσια πετρελαϊκή πόλη στα βόρεια της χώρας, η οποία αποτελεί, ιστορικά, αντικείμενο διαμάχης μεταξύ Κούρδων και Αράβων.
Ταυτόχρονα δεν πρέπει να παραβλέπουμε το ρόλο που παίζουν στις εξελίξεις τα συμφέροντα της Δύσης και του Ιράν στην περιοχή. Σιιτικές καθεστωτικές δυνάμεις από το Ιράν μάχονται στα εδάφη του Ιράκ και εναντίον των Σουνιτών όχι μόνο για πολιτικούς, αλλά και για οικονομικούς λόγους. Ενδεικτικά οι Ιρανοί «Φρουροί της Επανάστασης» που αποτελεί βασικό κομμάτι του Ιρανικού στρατού και σημαντικό αντίπαλο της ISIS, έχει υπό την ιδιοκτησία της κάποιες από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στο Ιράκ.
Κρίσιμη όσο ποτέ η κατάσταση στην περιοχή
Η μακροχρόνια διαμάχη στην περιοχή έχει περάσει πια σε ένα νέο επίπεδο μετά την εμφάνιση της ISIS.
Κεντρικό γεγονός όμως αποτελεί ότι η βασική δύναμη που παίζει ρόλο στο Ιράκ και τη Συρία αυτή την περίοδο λειτουργεί ως μία καπιταλιστική επιχείρηση συνδυασμένη με μεσαιωνικά, βάρβαρα πολιτικά χαρακτηριστικά, εξαλείφοντας οποιοδήποτε ίχνος δημοκρατίας θα μπορούσε να υπάρχει στην κοινωνία. Αυτό απλά θα εντείνει τους ήδη υπάρχοντες εθνικούς ανταγωνισμούς καθώς και τις διαμάχες ανάμεσα στις θρησκευτικές και φυλετικές ομάδων της περιοχής.
Η οικονομική λειτουργία της ISIS είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον ντόπιο καπιταλισμό (ως ένα βαθμό αποτελεί βασικό κρίκο του). Επιπλέον, παρά τον αντικυβερνητικό της λόγο, η ISIS αποτελεί την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος: μια άλλη εκδοχή των καταπιεστικών καθεστώτων, μια νέα εκδοχή του δεξιού, αντιδραστικού Ισλαμισμού.
Όσο κυριαρχεί ο καπιταλισμός και ο ιμπεριαλισμός, η περιοχή δεν μπορεί να ξεφύγει από τον κυκεώνα των πολέμων και των εθνικών και θρησκευτικών διαμαχών που την ταλανίζουν. Τα πράγματα μόνο χειρότερα θα μπορούν να γίνουν.
Αν οι εργατικές μάζες των διαφόρων εθνών, θρησκειών και εθνοτήτων δεν καταφέρουν να οργανωθούν και να αντεπιτεθούν μαζί στους ντόπιους και ξένους καταπιεστές, οι σφαγές θα συνεχιστούν, ενώ τα υπάρχοντα σύνορα θα σβηστούν και θα χαραχτούν ξανά, για άλλη μια φορά με το αίμα των μαζώ
