Tου Παναγιώτη Σολωμού
Νέα Διεθνιστική Αριστερά – Κύπρος
Το ερώτημα αν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η χωρίς ρύπους ηλιακή ενέργεια για να αντικαταστήσει τις ρυπογόνες μορφές ενέργειας που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα, είναι ένα ερώτημα που τέθηκε τις τελευταίες δεκαετίες σαν αποτέλεσμα της συνειδητοποίησης των αρνητικών επιπτώσεων της χρήσης ορυκτών καύσιμων. Ανάμεσα τους, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αλλά και οι αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων.
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι ένα μεγάλο «ναι». Η ποσότητα της ηλιακής ενεργείας που δέχεται η γη είναι τεράστια και μπορεί θεωρητικά να καλύψει τις ανάγκες της ανθρώπινης δραστηριότητας κατά 1437 φόρες [1].
Δραστική μείωση του κόστους των φωτοβολταϊκών (φ/β)
Με την ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών πλαισίων (φ/β) τα τελευταία χρόνια, το κόστος των οποίων έχει πέσει από 77 δολάρια ανά WHAT PEAK (Wp) το 1977, σε 8 δολ. το 1990 και σε 0,36 δολ. το 2014 [2] το κόστος της ηλιακής ενέργειας για άμεση χρήση, μειώνεται συνεχώς και ανταγωνίζεται με αξιώσεις το κόστος της παραγωγής ενέργειας από συμβατικά καύσιμα.
Μάλιστα για χώρες με μεγάλη ηλιοφάνεια, όπως οι χώρες της νότιας Ευρώπης και της Αφρικής, το κόστος βρίσκεται ακόμη πιο χαμηλά[3].
Συγκεκριμένα για τη Γερμάνια το κόστος παράγωγης μέσω Φ/Β κυμαίνεται από 0,08 – 0,14 ευρώ ανά κιλοβατώρα (KWHr) σε σύγκριση με 0,04 – 0,12 ευρώ ανά KWHr για τους σταθμούς παραγωγής με συμβατικά καύσιμα (κάρβουνο-αέριο)[4]. Για χώρες όπως την Ελλάδα και την Κύπρο με τη διπλάσια σχεδόν ηλιοφάνεια σε σύγκριση με τη Γερμανία το κόστος παραγωγής μέσω Φ/Β μειώνεται σχεδόν ανάλογα, από 0,05 – 0,07 Ευρώ ανά (KWHr). Οι προβλέψεις μάλιστα είναι θετικές για ακόμη πιο χαμηλό κόστος καθώς τόσο το κόστος παραγωγής Φ/Β πλαισίων όσο και το κόστος εγκατάστασής τους μειώνονται.
Αυτή η εξέλιξη αποτελεί ανατροπή στη δυνατότητα χρήσης της ηλιακής ενέργειας: ουσιαστικά, αυτή τη στιγμή, το 25% με 30% της ηλεκτρικής ενέργειας, που είναι αυτό που καταναλώνεται τις ώρες ηλιοφάνειας, μπορεί να παραχθεί από τον ήλιο μέσω φ/β και με εξαιρετικά χαμηλό περιβαλλοντικό κόστος.
Η δυνατότητα για περισσότερη αξιοποίηση αυτής της ενέργειας σκοντάφτει στην αποθήκευσή της, γιατί από τη στιγμή που ξεκινά η διαδικασία αποθήκευσης για να χρησιμοποιηθεί για παράδειγμα το βράδυ, ή κατά τις συννεφιασμένες μέρες, τότε το κόστος της αυξάνεται.
Το κόστος αποθήκευσης
Η μείωση όμως στο κόστος παραγωγής ανοίγει προοπτικές και για τη μείωση στο κόστος αποθήκευσης μια και το ενδιαφέρον πλέον έχει στραφεί σε αυτόν τον τομέα. Εκατοντάδες εταιρείες και ερευνητικά κέντρα ασχολούνται με την ανάπτυξη συστημάτων μπαταριών και άλλων μορφών αποθήκευσης ή και τεχνιτών καυσίμων με τη χρήση της ηλιακής ενέργειας.
Τέτοια συστήματα είναι επιγραμματικά: η περαιτέρω ανάπτυξη των παραδοσιακών μπαταριών μολύβδου, η ανάπτυξη μπαταριών λιθίου που δεν έχουν τοξικά υλικά, οι μπαταρίες μετάλλου-αέρα (metal–air batteries) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στις μεταφορές και οι μπαταρίες ροής (flow batteries) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην υποστήριξη των ηλεκτρικών δικτύων ώστε να τους δίνουν τη δυνατότητα να λειτουργούν όταν δε θα υπάρχει ηλιοφάνεια, χωρίς να είναι εξαρτημένα από τις παραδοσιακές ηλεκτρογεννήτριες.
Ακόμα, υπάρχει η δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας σε μηχανική μορφή όπως είναι η άντληση μεγάλων ποσοτήτων νερού σε μεγάλα ύψη, το οποίο να κινεί υδροηλεκτρικές γεννήτριες όταν χρειάζεται, η αποθήκευση σε θερμικά συστήματα και η παραγωγή υδρογόνου ως εναλλακτικού καυσίμου.
Θυσία στο βωμό του κέρδους
Παρόλη όμως την ανάπτυξη της τεχνολογίας, μέσα στον καπιταλισμό υπάρχει ένα σημαντικό εμπόδιο, το οποίο είναι η εμπορική εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας. Η επένδυση στην ανάπτυξη της τεχνολογίας που γίνεται δεν έχει στόχο την ανάπτυξη της πιο απλής, πιο λειτουργικής και πιο οικολογικής τεχνολογίας, αλλά της τεχνολογίας που θα δίνει τα πιο πολλά κέρδη, θα καθιστά τον καταναλωτή εξαρτημένο από τα αναλώσιμα υλικά και την τεχνογνωσία και που θα έχει τη δυνατότητα της παραγωγής και εμπορίας μόνο σε μονοπώλια.
Χαρακτηριστική περίπτωση του πώς λειτουργεί η λογική του κέρδους είναι το λεγόμενο Smart Metering (έξυπνη μέτρηση) στην παροχή και παραγωγή ηλεκτρισμού, το οποίο άρχισε να λειτουργεί σε πειραματική βάση. Με βάση αυτό το σχέδιο, οι μετρητές αντικαθίστανται με άλλους οι οποίοι συνδέονται με τα κεντρικά γραφεία του παρόχου ηλεκτρικής ενέργειας, ο οποίος γνωρίζει ανά πάσα στιγμή την κατανάλωση. Η χρέωση της κατανάλωσης γίνεται ανάλογα με την ώρα της ημέρας, έτσι μια κιλοβατώρα (KWHr) σε περίοδο αιχμής όπως νωρίς το βράδυ θα χρεώνεται πολύ πιο ακριβά από την KWHr σε περίοδο χαμηλής ζήτησης όπως οι μεταμεσονύκτιες ώρες. Η τιμή της KWHr θα καθορίζεται ακόμα και από τις καιρικές συνθήκες. Με αυτόν τον τρόπο τα αρπαχτικά των χρηματιστηρίων βαφτίζουν την απατεωνιά «εξυπνάδα» και λογαριάζουν να κερδοσκοπούν, αγοράζοντας και πουλώντας την KWHr όπως κάνουν με το βαρέλι του αργού πετρελαίου.
Η ηλιακή ενέργεια είναι φυσικός, κοινωνικός πλούτος
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και παράγωγης των φ/β μπορεί να βάλει τις βάσεις για να ξεκινήσει άμεσα η ενεργειακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και τις αρνητικές περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις.
Η Κύπρος και η Ελλάδα παράγουν σήμερα το 7% των αναγκών τους σε ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές (ΑΠΕ). Με την ανάπτυξη των τεχνολογιών αποθήκευσης, κάτι που μπορεί να γίνει αρχίζοντας από τα αμέσως επόμενα χρόνια, θα μπορούμε να μιλούμε για πραγματική απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα.
Σήμερα η οικονομική ολιγαρχία στοχεύει στην ανακατανομή του πλούτου υπέρ της, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις τόσο στον άνθρωπο όσο και στο περιβάλλον. Βλέποντας ότι η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων είναι θέμα χρόνου έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για έλεγχο και εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας.
Η Αριστερά, τα εργατικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά κινήματα, έχουν καθήκον να παλέψουν ενάντια σε αυτές τις πολιτικές αντιπροτείνοντας μια σχεδιασμένη, σοσιαλιστική οικονομία, η οποία είναι η μόνη που μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία αντικατάστασης των ορυκτών καυσίμων, βάζοντας ως στόχο την ελαχιστοποίηση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την ανθρώπινη δραστηριότητα, τη μετατροπή της ενέργειας σε κοινωνικό αγαθό αντί για μέσο πλουτισμού για τους λίγους όπως γίνεται σήμερα και διακηρύσσοντας ότι η ηλιακή ενέργεια αλλά και οι υπόλοιποι πλουτοπαραγωγικοί πόροι ανήκουν σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Μια τέτοια πολιτική θα σήμαινε την εγκατάσταση φ/β σε κάθε στέγη όπου είναι δυνατόν, την παροχή οικονομικών διευκολύνσεων στους ιδιοκτήτες όπου χρειάζεται και την εγκατάσταση των μεγάλων φ/β πάρκων κάτω από την ιδιοκτησία της δημόσιας εταιρείας ηλεκτρισμού η και κοινωνικών φορέων όπως οι δήμοι.
