Κώστας Νικολάου
Διδάκτωρ Περιβαλλοντολόγος, τ. Επισκέπτης Καθηγητής ΑΠΘ
Η κλιματική κρίση δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από την κυρίαρχη πολιτική κερδοσκοπικής εκμετάλλευσης κάθε περιβαλλοντικού προβλήματος υπέρ των εταιρικών συμφερόντων και κατά των συμφερόντων των πολιτών και του περιβάλλοντος.
Με δεδομένη την ανάγκη συγκεκριμένων βιομηχανιών να μειώσουν τις εκπομπές CO2 (διοξειδίου του άνθρακα) στο πλαίσιο αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, αλλά και για να αποφύγουν οι βιομηχανίες το κόστος της αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων*, παρουσιάζεται -από ορισμένους επιχειρηματικούς και πολιτικούς κύκλους- ως πανάκεια, η τεχνολογία δέσμευσης και αποθήκευσης βιομηχανικών εκπομπών CO2.
Ένα τέτοιο έργο αποθήκευσης βιομηχανικών εκπομπών CO2 σχεδιάζεται να υλοποιηθεί στον πυθμένα της θαλάσσιας περιοχής της Θάσου και συγκεκριμένα στις εγκαταστάσεις εξόρυξης υδρογονανθράκων του Πρίνου.
Η αποθήκευση στις εγκαταστάσεις του Πρίνου θα έχει αρχική δυναμικότητα 1 εκατ. τόνων CO2 ετησίως και επέκταση στα 3 εκατ. σε δεύτερη φάση. Στην πρώτη φάση του έργου, το CO2 θα μεταφέρεται με φορτηγά στην εγκατάσταση σε συμπιεσμένη μορφή, ενώ στην επόμενη φάση προβλέπεται και η μεταφορά του με πλοία σε υγροποιημένη μορφή.
Οι εκπομπές CO2 που θα αποθηκεύονται στον Πρίνο δεν θα είναι μόνο από βιομηχανίες εγκατεστημένες στην Ελλάδα, αλλά από διάφορες χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Επιχειρείται λοιπόν να δημιουργηθεί μια χωματερή αέριων ρύπων στον πυθμένα του θαλάσσιου χώρου της Θάσου, όπου σε περίπτωση ατυχήματος διαρροής θα έχει άμεσες επιπτώσεις στο περιβάλλον (θάλασσα και αέρα) της περιοχής, την οικονομία, την υγεία και την ίδια τη ζωή των κατοίκων.
Μια παλιά και αποτυχημένη τεχνολογία με πολλές … διαρροές
Η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα είναι μια τεχνολογία 50 ετών με αμφισβητήσιμα αποτελέσματα. Οι ποικίλες εφαρμογές της προτείνονται για την απανθρακοποίηση** των εγκαταστάσεων ορυκτών καυσίμων, τσιμεντοβιομηχανιών, εργοστασίων καύσης απορριμμάτων και άλλων τομέων που ισχυρίζονται ότι έχουν δυσκολίες μείωσης των εκπομπών τους.
Σε παγκόσμια κλίμακα, τα περισσότερα παραδείγματα έχουν αποτύχει στη διατήρηση αερίων υπόγεια. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η διαρροή αερίου στην Καλιφόρνια Aliso Canyon το 2015, η χειρότερη ανθρωπογενής καταστροφή με αέρια θερμοκηπίου στην ιστορία των ΗΠΑ, όταν διέρρευσαν στην ατμόσφαιρα 97.000 τόνοι μεθανίου.
Θα υπάρχει πάντα ο κίνδυνος τέτοιων καταστροφών για οποιοδήποτε έργο δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Η ειδική έκθεση δέσμευσης και αποθήκευσης CO2 της IPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή των Ηνωμένων Εθνών) αναφέρει ότι η αποθήκευση CO2 δεν είναι απαραίτητα μόνιμη. Η φυσική διαρροή από τις δεξαμενές αποθήκευσης είναι δυνατή μέσω σταδιακής και μακροπρόθεσμης απελευθέρωσης ή ξαφνικής απελευθέρωσης CO2 που προκαλείται από κάποια διακοπή της δεξαμενής.
Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η υπόγεια και υποθαλάσσια αποθήκευση CO2 είναι μια βιώσιμη λύση μακροπρόθεσμα. Τόσο η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου, όσο και οι κρατικές εταιρείες δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τις διαρροές αερίων του θερμοκηπίου αποθηκευμένων είτε υπόγεια είτε σε υπεράκτια πηγάδια και κατά συνέπεια δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ούτε την ασφαλή αποθήκευση CO2. Μια μελέτη (Helmholtz Center for Ocean Research) έδειξε ότι το 65 % των εξεταζόμενων γεωτρήσεων σε δεξαμενές πετρελαίου και φυσικού αερίου βρέθηκαν να έχουν διαρροές μεθανίου από τις οποίες διαφεύγουν σημαντικές ποσότητες αερίου. Αντίστοιχα, ο κίνδυνος διαρροής CO2 είναι υψηλός.
Είναι πολύ πιθανό το αποθηκευμένο CO2, ειδικά όταν εγχέεται σε εξαντλημένες δεξαμενές πετρελαίου ή φυσικού αερίου, να διαρρεύσει, παρόμοια με το μεθάνιο που διαφεύγει από παλιά πηγάδια, σπαταλώντας όλους τους πόρους που έπρεπε να χρησιμοποιηθούν για την αποθήκευση του CO2. Εάν μια δεξαμενή αστοχήσει κατά την έγχυση CO2, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην απελευθέρωση μεγάλης ποσότητας CO2. Σε τελευταία ανάλυση δεν υπάρχουν αξιόπιστες αποδείξεις ότι το CO2 που αποθηκεύεται υπόγεια ή υποθαλάσσια παραμένει εκεί μακροπρόθεσμα.
Το παγιδευμένο υπόγειο CO2 χρειάζεται παρακολούθηση για αιώνες. Οι διαρροές και οι ανεξέλεγκτες εκπομπές μακροπρόθεσμα αποτελούν σοβαρούς κινδύνους. Κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί τεχνικά ότι το αποθηκευμένο CO2 θα παραμείνει υπόγειο και δεν θα διαρρεύσει στην ατμόσφαιρα.
Η δήθεν μεταβατική λύση
Οι επιχειρηματικοί και πολιτικοί κύκλοι που υποστηρίζουν και προωθούν αυτή τη λύση ισχυρίζονται ότι η αποθήκευση CO2 είναι μια μεταβατική λύση για μερικές δεκαετίες μέχρι να ολοκληρωθεί η μετάβαση με παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ στο πλαίσιο αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης.
Δεν είναι καθόλου μεταβατική!
Ενδεικτικά αναφέρουμε τις τσιμεντοβιομηχανίες, επειδή θεωρείται ένας δύσκολος τομέας που δεν μπορεί να μειώσει τις εκπομπές CO2. Αυτές καίνε αστικά στερεά απορρίμματα από επιλογή, διότι είναι δωρεάν πρώτη ύλη και έτσι επιτυγχάνουν μεγιστοποίηση των κερδών τους. Θα συνεχίσουν μόνιμα να καίνε απορρίμματα και θα αυξάνουν συνεχώς τις εκπομπές CO2. Συνεπώς, η ζήτηση για αποθήκευση CO2 δεν είναι μεταβατική λύση για τις τσιμεντοβιομηχανίες. Είναι μόνιμη επιλογή.
Το ίδιο συμβαίνει και με τον κυβερνητικό σχεδιασμό για τα απορρίμματα, που είναι οι εγκαταστάσεις καύσης σκουπιδιών σε όλη την Ελλάδα. Μόνιμα θα αυξάνουν τις εκπομπές CO2 και μόνιμα θα επιζητούν την αποθήκευσή του.
Τεχνολογία με ιδιωτικά κέρδη από κρατικές επιδοτήσεις
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ΗΠΑ, η Νορβηγία, ο Καναδάς και η Ολλανδία ξοδεύουν δισεκατομμύρια δημόσιου χρήματος και ευθύνονται για το 95% των δημόσιων χρηματοδοτήσεων σε μη αποδεδειγμένες τεχνολογίες για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης όπως αυτή της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Κι αυτό, παρόλο που αυτά τα έργα αποτυγχάνουν συστηματικά, παρουσιάζουν υπερβάσεις κόστους ή δεν αποδίδουν όπως είχε εκτιμηθεί σχεδιαστικά και οδηγούν ουσιαστικά στο να καθυστερήσουν περαιτέρω τη μετάβαση μακριά από τα ορυκτά καύσιμα.
Οι ίδιες οι βιομηχανίες επενδύουν ελάχιστα στην τεχνολογία αυτή. Όλο το εγχείρημα εξαρτάται από κρατικές επιδοτήσεις. Τα δημόσια κονδύλια για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής ενισχύουν τελικά τις ίδιες βιομηχανίες που την προκαλούν.
Οι κυβερνήσεις διοχετεύουν δισεκατομμύρια από τους φορολογούμενους σε τεχνολογίες που επανειλημμένα αποτυγχάνουν, επιτρέποντας στις εταιρείες ορυκτών καυσίμων να συνεχίζουν την ίδια τακτική.
Η επικινδυνότητα του αποθηκευμένου CO2 όταν διαρρεύσει
Υποστηρίζεται ότι το CO2 υπάρχει παντού τριγύρω μας και άρα είναι ακίνδυνο. Σωστό μεν, αλλά αυτό ισχύει επειδή υπάρχει σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις. Με την αποθήκευση όμως, οι συγκεντρώσεις θα είναι τεράστιες και βεβαίως πολύ επικίνδυνες σε περίπτωση διαρροής.
Ενδεικτικά και για να είναι σαφές το μέγεθος της επικινδυνότητας αναφέρεται η περίπτωση μιας φυσικής διαρροής CO2 από τη λίμνη Nyos στο Καμερούν το 1986, όπου σε ένα βράδυ βρέθηκαν 1.746 άνθρωποι νεκροί από ασφυξία -ελλείψει οξυγόνου- και πάνω από 3.500 ζώα σε απόσταση 25 χιλιομέτρων από τη λίμνη. Αυτή ήταν μόνο μια εκτίμηση, καθώς οι επιζώντες είχαν αρχίσει να θάβουν τους φίλους και τους γείτονές τους σε ομαδικούς τάφους πριν αρχίσει η καταμέτρηση.
Ισχυρίζονται επίσης, ότι η καθαρότητα του CO2, που θα παραλαμβάνεται από τις βιομηχανίες θα είναι περίπου 95% και το υπόλοιπο θα είναι συστατικά του αέρα και ότι δεν θα έχει καθόλου άλλους ρύπους διότι οι βιομηχανίες εφαρμόζουν συστήματα κατακράτησης όλων των ρύπων. Κάθε άλλο. Καθαρές βιομηχανικές εκπομπές απαλλαγμένες από ρύπους δεν υπάρχουν τεχνολογικά ακόμα.
Δεν είναι λύση στην κλιματική κρίση, είναι ευκαιρία για να ενισχυθούν οι κροίσοι
Σε κάθε περίπτωση η τεχνολογία δέσμευσης και αποθήκευσης CO2 δεν αντιμετωπίζει την κλιματική κρίση, παρά τους όποιους ισχυρισμούς.
Αυτό που επιτυγχάνεται είναι η μέγιστη δυνατή παράταση χρήσης των ορυκτών καυσίμων για τη μεγιστοποίηση των κερδών των βιομηχανιών, ενώ ταυτόχρονα ανοίγεται ένα νέο πεδίο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης της κλιματικής κρίσης για αποκόμιση νέων κερδών δια μέσου της εφαρμογής αυτής της πανάκριβης τεχνολογίας με κρατική χρηματοδότηση.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης απαιτεί μείωση των εκπομπών CO2 και όχι αποθήκευσή τους.
Αν προστατεύονταν τα δάση (τα οποία απορροφούν το CO2) ώστε να μην καίγονται σχεδόν κάθε χρόνο τεράστιες εκτάσεις, αν έστω αφήνονταν τα δάση που καίγονται να αναπαραχθούν χωρίς οικοπεδοποίηση και αν αυξάνονταν δραστικά και ισόποσα οι φυτεύσεις δέντρων, αν γινόταν σοβαρή στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με δημόσιες επενδύσεις και σεβασμό στο περιβάλλον, τότε θα υπήρχε μια ποσοτική μείωση του CO2 κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτήν της αποθήκευσης 3 εκατ. τόνων CO2 ετησίως στον Πρίνο.
Το μόνο πρόβλημα που έχει αυτή η πολιτική είναι ότι δεν αφήνει μεγάλα κέρδη στις εταιρίες.
