Την Τρίτη 31 Ιούλη, στα πλαίσια του 26ου camping Antinazizone – YRE, το «Ξ» διοργάνωσε συζήτηση με θέμα: «Παγκόσμια οικολογική κρίση και οι αγώνες για τη διάσωση του πλανήτη». Τη συζήτηση άνοιξαν η Ελένη Μήτσου, η Ηλέκτρα Κλείτσα και ο Nicolas Croes από το Αριστερό Σοσιαλιστικό Κόμμα αδελφή οργάνωση του «Ξ» στο Βέλγιο. Διαβάστε παρακάτω άρθρο βασισμένο στην εισήγηση της Ελένης Μήτσου, γύρω από την υπερθέρμανση του πλανήτη, την πλαστική ρύπανση και τον αγώνα για τη σωτηρία του πλανήτη.
Ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα της φετινής χρονιάς ήταν οι κινητοποιήσεις της νεολαίας για την κλιματική αλλαγή. Στο απόγειο αυτού του κινήματος, τον περασμένο Μάρτη κατέβηκαν σε διαδηλώσεις πάνω από 1,5 εκατομμύριο μαθητές και νέοι σε 123 χώρες του κόσμου.
Το γεγονός ότι η νέα γενιά προσπαθεί να αγωνιστεί για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής είναι πολύ σημαντικό, γιατί η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη και η αλλαγή στο κλίμα έχουν εξελιχθεί σε μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τη ζωή στη γη όπως την ξέρουμε.
Δραματικές επιπτώσεις
Πριν 4 χρόνια, τον Ιούνιο του 2015 η θερμοκρασία στο νότιο Πακιστάν έφτασε τους 49o C. 14.000 άνθρωποι οδηγήθηκαν στο νοσοκομείο και 2000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ένα μήνα νωρίτερα ένα άλλο κύμα καύσωνα είχε σκοτώσει 2.500 ανθρώπους στη γειτονική Ινδία. Σήμερα, η θερμοκρασία στον πλανήτη έχει αυξηθεί σχεδόν 1o C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Αν ανέβει άλλον ένα βαθμό (αυτή είναι η κατεύθυνση στην οποία κινούμαστε αυτή τη στιγμή) τέτοιοι θανατηφόροι καύσωνες δε θα είναι ένα σπάνιο ή έστω αραιό φαινόμενο, αλλά θα συμβαίνουν κάθε χρόνο.
Σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο, τέτοιου είδους καύσωνες αναμένεται μέσα στα επόμενα 30 χρόνια να επηρεάσουν 350 εκατομμύρια ανθρώπους στη νότια Ασία και το νότιο τμήμα της Αφρικής.
Σύμφωνα όμως με μια τελευταία έκθεση από το «Κέντρο για την Αποκατάσταση του Κλίματος» στην Αυστραλία, μέσα στα επόμενα 30 χρόνια, 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι θα αναγκαστούν να μεταναστεύσουν γιατί στις περιοχές που ζουν, θα επικρατούν θερμοκρασίες μεγαλύτερες από αυτές που μπορεί να αντέξει ο ανθρώπινος οργανισμός για τουλάχιστον 100 μέρες κάθε χρόνο.
Κλιματική αλλαγή δεν είναι όμως μόνο οι καύσωνες, αλλά και η όλο και πιο συχνή εμφάνιση τυφώνων και πλημμυρών. Είναι οι πιο συχνές μεγα-πυρκαγιές, όπως είχαμε πέρσι στο Μάτι και στην Καλιφόρνια, αλλά και στη Σουηδία το περασμένο καλοκαίρι (στις οποίες μάλιστα οι αρμόδιες υπηρεσίες αναγκαστήκαν να χρησιμοποιήσουν βόμβες για να δημιουργήσουν αντιπυρικές ζώνες, προκειμένου να τις σταματήσουν).
Η Κλιματική αλλαγή προκαλεί άνοδο της στάθμης της θάλασσας, όχι μόνο από το λιώσιμο των πάγων, το οποίο εξελίσσεται πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι υπολογιζόταν πριν από μερικά χρόνια, αλλά και επειδή οι ωκεανοί απορροφούν το 90% της επιπλέον θερμότητας που υπάρχει στη γη. Και όπως έχουμε μάθει ήδη από το δημοτικό σχολείο, το νερό όταν θερμαίνεται διαστέλλεται. Οι συνέπειες της ανόδου της στάθμης των ωκεανών δεν είναι μόνο ότι χάνονται παραθαλάσσια κομμάτια γης. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας την οδηγεί στο να εισέρχεται στον υδροφόρο ορίζοντα, δηλαδή στα υπόγεια αποθέματα γλυκού νερού, κάνοντας το νερό υφάλμυρο. Αυξάνει την αλατότητα του εδάφους, κάνοντάς το ακατάλληλο για καλλιέργεια.
Συμβαίνει τώρα
Στην Ευρώπη υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι βρισκόμαστε σε αρχικά στάδια της κλιματικής αλλαγής. Στη νότια και τη νοτιοανατολική Ασία όμως, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει δραματικά τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων τη στιγμή που μιλάμε.
Το Μπαγκλαντές αναφέρεται συχνά στις έρευνες και στις εκθέσεις για την κλιματική αλλαγή, γιατί λόγω της θέσης και της μορφολογίας του, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι πολύ εμφανείς εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια. Σήμερα στο Μπαγκλαντές περισσότεροι από 33 εκατομμύρια άνθρωποι πίνουν υφάλμυρο νερό – που κανονικά απαγορεύεται να το πίνουν οι άνθρωποι.
Την ίδια στιγμή, οι καταστρεπτικοί τυφώνες και οι πλημμύρες που παλιά συνέβαιναν κάθε 20 χρόνια, τώρα συμβαίνουν κάθε 4-5 χρόνια, πράγμα που δεν αφήνει στους πληγέντες κανένα περιθώριο να ορθοποδήσουν. Έτσι τα τελευταία χρόνια, σε καθημερινή βάση 2.000 αγρότες που ζουν κοντά στις ακτές εγκαταλείπουν τα σπίτια και τα χωράφια τους, μεταναστεύουν στην πρωτεύουσα και προστίθενται στα εκατομμύρια των εξαθλιωμένων που μένουν στις παραγκουπόλεις.
Η κλιματική αλλαγή συνδέεται και με ασθένειες. Τα κουνούπια που μπορούν να μεταφέρουν μολυσματικές ασθένειες θα αυξηθούν και θα εξαπλωθούν γεωγραφικά. Η Ελλάδα είναι ένα παράδειγμα όπου εδώ και κάποια χρόνια μάθαμε να ζούμε με τα ασιατικά κουνούπια «τίγρεις».
Ωστόσο, αυτό που ανησυχεί πολύ περισσότερο τους επιστήμονες είναι ότι με το λιώσιμο των πάγων αποκαλύπτονται και ξυπνούν αρχαίοι ιοί και μύκητες, τους οποίους δεν ξέρουν αν θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν με τα σημερινά φάρμακα και προτού προκληθούν μαζικές θανατηφόρες επιδημίες.
Πλαστική ρύπανση
Η υπερθέρμανση του πλανήτη όμως, δεν είναι η μόνη απειλή. Η πλαστική ρύπανση είναι μια άλλη, τεράστια, «σιωπηλή» απειλή για τον πλανήτη.
Εδώ, δεν χρειάζεται να πάμε μακριά: Η Μεσόγειος είναι η θάλασσα με τη μεγαλύτερη πυκνότητα μικροπλαστικών παγκόσμια. Περιέχει 1,25 εκατομμύρια μικροπλαστικά, δηλαδή μικροσκοπικά κομματάκια πλαστικού, ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.
Αντίστοιχη είναι η κατάσταση σε όλους τους ωκεανούς. Στον Ειρηνικό Ωκεανό, έχει δημιουργηθεί ένα νησί από πλαστικά απόβλητα, που έχει ονομαστεί Great Pacific Garbage Patch και έχει το τριπλάσιο μέγεθος της Γαλλίας.
Και φυσικά δεν κολυμπάμε μόνο εμείς μέσα σ’ ένα διάλυμα πλαστικού, αλλά μέσα σ’ αυτό το διάλυμα ζουν, τρέφονται και αναπαράγονται τα ψάρια, τα θαλάσσια θηλαστικά και πολλοί ακόμα οργανισμοί. Ποιο είναι το αποτέλεσμα;
Πλαστικό στην τροφική αλυσίδα
Στις θάλασσες όλου του κόσμου δεν υπάρχει ψάρι που να μην έχει στο πεπτικό του σύστημα ή στους ιστούς του πλαστικές μικροϊνες, σε όλα τα βάθη. Από τα ψάρια του αφρού μέχρι τα οστρακόδερμα (καβούρια κλπ) στο πιο βαθύ σημείο των ωκεανών, την Τάφρο των Μαριανών που βρίσκεται στον Ειρηνικό Ωκεανό, σε βάθος 11 χλμ από την επιφάνεια της θάλασσας, σε όλα οι επιστήμονες εντόπισαν μικροπλαστικά στο έντερο, στο στομάχι και στη σάρκα τους. Μικροπλαστικά εντόπισαν ακόμα και στη βάση της τροφικής αλυσίδας των ωκεανών, στο ζωοπλανγκτόν. Πριν από μερικά χρόνια μια βρετανική επιστημονική ομάδα έδωσε στη δημοσιότητα ένα βίντεο όπου το ζωοπλανγκτόν αντί να τρέφεται με φυτοπλανγκτόν τρεφόταν με μικροπλαστικά (ή για την ακρίβεια με νάνοπλαστικά, τα μικρότερα κομμάτια πλαστικής ρύπανσης που βρίσκονται στους ωκεανούς).
Αυτή η τρομακτικής έκτασης πλαστική ρύπανση επιστρέφει πίσω στον άνθρωπο μέσω της κατανάλωσης ψαριών, θαλασσινών κλπ κι όχι μόνο. Ούτε οι βίγκαν είναι ασφαλείς. Το ειδησεογραφικό δίκτυο Orb Media (στο οποίο συμμετέχουν μεγάλα ΜΜΕ όπως το BBC, η DW, κ.α.) διεξήγαγε μια έρευνα στο πόσιμο νερό 12 μεγαλουπόλεων και διαπίστωσε ότι το 85% των δειγμάτων ήταν μολυσμένο με μικροπλαστικά. Μικροπλαστικές ίνες ανιχνεύτηκαν επίσης στο 90% των εμφιαλωμένων νερών, σε όλες τις μάρκες γερμανικής μπύρας, και σε πάρα πολλά προϊόντα καθημερινής χρήσης όπως το αλάτι, η ζάχαρη και το μέλι! Πρόσφατες έρευνες στη Γαλλία αποκάλυψαν μικροπλαστικά ακόμη και στον αέρα, με άλλα λόγια δεν τα τρώμε απλά, αλλά και τα αναπνέουμε.
Τελικά όμως ποιο είναι το πρόβλημα με τα πλαστικά; Αφού τα καταπίνουμε εδώ και χρόνια δε θα πρέπει να υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Κι όμως, υπάρχουν επιπτώσεις και μάλιστα σημαντικές.
Σ’ ένα γερμανικό ντοκυμαντέρ που ονομάζεται «πλαστικός πλανήτης», ο σκηνοθέτης παίρνει συνέντευξη από την Μαργκό Βάλστρομ, η οποία εκείνη την περίοδο ήταν αντιπρόεδρος της Κομισιόν και την ρωτά αν γνωρίζει τις συνέπειες που έχει το πλαστικό στην υγεία των ανθρώπων.
Και αυτή απαντά: «(το πλαστικό) βρίσκεται παντού. Είναι στην τροφή μας, στα ρούχα μας, στα παπούτσια μας, στα αυτοκίνητά μας, στα πάντα…Γνωρίζουμε για τα όλο και αυξανόμενα ποσοστά και περιστατικά εμφάνισης αλλεργιών, καρκίνων… για όλα τα προβλήματα με τους ενδοκρινείς διαταράκτες, τις ουσίες που καταστέλλουν την παραγωγή ορμονών. Όλα αυτά είναι επιστημονικά αποδεδειγμένα γεγονότα…»
Οι κυβερνώντες επομένως, ξέρουν!
Ξέρουν, κατ’ αρχήν, ότι η σύνθεση των πλαστικών έλκει και συγκρατεί έμμονους οργανικούς ρύπους, ρύπους όπως είναι π.χ. οι διοξίνες, οι οποίες προκαλούν καρκίνο. Οι ρύποι αυτοί ονομάζονται έμμονοι γιατί δεν αποβάλλονται από το σώμα, αλλά έχουν την τάση να συσσωρεύονται, συγκεκριμένα στο λίπος και από εκεί να περνούν στο αίμα και να προσβάλουν ζωτικά όργανα.
Επικίνδυνη είναι όμως και η ίδια η σύσταση των πλαστικών. Το πολυστυρένιο για παράδειγμα (αφρώδες πλαστικό) έχει επίσημα χαρακτηριστεί καρκινογόνο. Άλλα πλαστικά, περιέχουν ουσίες που είναι ενδοκρινείς διαταράκτες, επηρεάζουν δηλαδή τις ορμόνες. Ανάλογα με το είδος του πλαστικού οι συνέπειες είναι διαφορετικές. Πολλά από αυτά για παράδειγμα, περιέχουν BPA.
Επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι η ουσία BPA επηρεάζει την ωρίμανση των ανθρώπινων ωαρίων, την ωορρηξία και την ανάπτυξη του ανθρώπινου οργανισμού κατά την εφηβεία, ενώ μπορεί να οδηγήσει σε στειρότητα. Μπορεί να οδηγήσει σε στυτική δυσλειτουργία, συνδέεται με μια σειρά καρδιοαγγειακά προβλήματα όπως η υπέρταση, οι αρρυθμίες, αλλά και τα εμφράγματα, συνδέεται με το παιδικό άσθμα και τον αυτισμό, αυξάνει τις πιθανότητες για καρκίνο του μαστού και του προστάτη, καταστέλλει την παραγωγή ινσουλίνης οδηγώντας σε διαβήτη ΙΙ, ενώ προκαλεί και αλλοιώσεις στο DNA.
Οι «απαντήσεις» του συστήματος
Τι μπορούμε να κάνουμε ενάντια σε όλα αυτά; Τα κόμματα εξουσίας, τα ΜΜΕ του συστήματος, μια σειρά ΜΚΟ κλπ, μας λένε ότι για να σωθεί ο πλανήτης πρέπει να αλλάξουμε στάση ζωής. Ότι ο καθένας από εμάς πρέπει να ακολουθήσει έναν πιο οικολογικό τρόπο ζωής και ότι αυτό αρκεί. Αυτό δεν ισχύει σε καμία περίπτωση.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τα πλαστικά. Η βασική προτροπή από την πλευρά του συστήματος προς τους καταναλωτές, είναι να μη χρησιμοποιούμε πλαστικά μίας χρήσης (όχι τα πλαστικά γενικά, αλλά μόνο τα πλαστικά μίας χρήσης). Όμως τα πάντα είναι συσκευασμένα σε πλαστικά μίας ή λίγων χρήσεων, όπως π.χ. τα τρόφιμα, τα χαρτικά, τα σαμπουάν, οι φακοί επαφής κοκ. Δεν ασκείται καμία πίεση στη βιομηχανία για να μειώσει ή να αλλάξει τις συσκευασίες. Ο καταναλωτής όμως, πρέπει να βρει τρόπο να αποφύγει τα πλαστικά μίας χρήσης. Αν έχεις το χρόνο και τα χρήματα μπορείς να αρχίσεις να ψάχνεις για εναλλακτικές. Κάποιες είναι πιο εύκολες. Αν για παράδειγμα δεν έχεις πρωινή δουλεία, μπορείς να πηγαίνεις στη λαϊκή αγορά με πάνινες τσάντες και σακουλάκια. Αλλά και πάλι το πρόβλημα δε θα λυθεί, αφού ο όγκος των πλαστικών που παράγονται και κυκλοφορούν στην αγορά είναι τεράστιος.
Παρόμοια είναι τα επιχειρήματα γύρω από την κλιματική αλλαγή. Μας λένε να μη χρησιμοποιήσουμε το ΙΧ, αλλά δεν επενδύουν στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, το αντίθετο μάλλον. Μας λένε να κάνουμε οικονομία στο ρεύμα, όταν αντί να επενδύουν σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, επενδύουν σε νέες εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου.
Πως αντιμετωπίζεται ο θανάσιμος κίνδυνος;
Πριν από ένα περίπου χρόνο ΟΗΕ δημοσίευε μια έκθεση στην οποία προειδοποιούσε για το εξής: Αν μέσα στα επόμενα 12 χρόνια δε ληφθούν δραστικά μέτρα για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής, ο μηχανισμός που έχει τεθεί σε κίνηση δε θα μπορεί να αναστραφεί και οι επόμενες γενιές δε θα έχουν καν τη δυνατότητα να δώσουν τη μάχη, γιατί το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής είναι ένας αυτοτροφοδοτούμενος μηχανισμός.
Για να λυθούν τα προβλήματα που αφορούν το περιβάλλον χρειάζονται επαναστατικές αλλαγές και χρειάζεται να παρθούν άμεσα μέτρα όπως:
- Μαζικές αναδασώσεις, αφού τα δάση απορροφούν μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, προστατεύοντας τον πλανήτη.
- Αλλαγή στο αγροτικό, κτηνοτροφικό και τελικά διατροφικό μοντέλο, που ευθύνεται για σημαντικό τμήμα των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
- Να σταματήσουν οι εξορύξεις και η χρήση υδρογονανθράκων για την παραγωγή ηλεκτρικής, ενέργειας, καυσίμων και πλαστικού.
- Στροφή στις τεχνολογίες που χρησιμοποιούν ΑΠΕ (ηλιακή, αιολική, ενέργεια των κυμάτων κ.α.)
- Στροφή στην τεχνολογία του υδρογόνου, με την παραγωγή του να γίνεται όχι από φυσικό αέριο, αλλά με ηλεκτρόλυση, η οποία θα πρέπει να γίνεται με τη χρήση ΑΠΕ.
- Μαζικές επενδύσεις στα ΜΜΜ. Εξάπλωσή τους και δωρεάν μετακινήσεις με τα ΜΜΜ μέσα στις πόλεις, ώστε η χρήση ΙΧ να μην είναι συμφέρουσα.
- Άμεση κατάργηση των πλαστικών μίας χρήσης
- Σταδιακά, αντικατάσταση όλο του πλαστικού από άλλα υλικά (π.χ. πολυστυρένιο με αφρό από μανιτάρια κλπ)
- Οι τεχνολογίες υπάρχουν. Μπορούν να εξελιχθούν, να γίνουν μαζικές και φτηνές. Γι αυτό χρειάζονται να κατευθυνθούν κονδύλια στην έρευνα. Χρειάζεται όμως και άλλη λογική στην έρευνα: Συνεργασία αντί για ανταγωνισμό, να μην ελέγχονται τα ερευνητικά ιδρύματα από εταιρίες που θα πατεντάρουν και θα βγάζουν κέρδος αντί να διαθέτουν την τεχνολογία για το συμφέρον της κοινωνίας, να βρίσκονται στα χέρια της κοινωνίας κι όχι των πολυεθνικών.
Αυτά είναι μέτρα που στον καπιταλισμό δεν μπορούν να ληφθούν. Η κινητήρια δύναμη στον καπιταλισμό είναι το κέρδος, και η οικονομία βασίζεται στον ανταγωνισμό για το κέρδος, όχι στο σχεδιασμό και τη συνεργασία για το καλό του συνόλου της κοινωνίας.
Τόσο στην περίπτωση της κλιματικής αλλαγής, όσο και στην περίπτωση της μαζικής παραγωγής και χρήσης πλαστικών, αν θέλουμε να βάλουμε τέλος στην καταστροφή, απαιτείται να χτυπηθεί η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η λογική του καπιταλισμού όμως, δεν επιτρέπει να χτυπηθούν αυτές οι βιομηχανίες για να μπει σε προτεραιότητα το κοινό καλό.
Γι αυτό χρειάζεται η πάλη για μια εναλλακτική οργάνωση της κοινωνίας, στην οποία η ενέργεια και οι μεγάλες βιομηχανίες θα περάσουν στην ιδιοκτησία και στον έλεγχο των εργαζομένων και των νέων. Μια κοινωνία όπου τα λαϊκά στρώματα θα παίρνουν τις αποφάσεις και θα μπορούν να σχεδιάζουν με βάση τι ωφελεί το σύνολο της κοινωνίας, τι εξασφαλίζει την αειφορία και το μέλλον της ζωής στον πλανήτη.
