Βάνα Θεοδωροπούλου, 4ο έτος στο τμήμα Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ
Έντονες αντιδράσεις, αλλά και απογοήτευση έχει προκαλέσει ένα περιστατικό σεξισμού, το οποίο συνέβη πριν από μερικές ημέρες σε δημοτικά σχολεία της χώρας μας. Πιο συγκεκριμένα, στο μάθημα της Φυσικής, προκειμένου οι μαθητές να κατανοήσουν την αρχή μετάδοσης της ενέργειας από ένα σώμα σε ένα άλλο, η γυναικεία φιγούρα χρησιμοποιήθηκε με αλληγορικό τρόπο στη θέση του ενός από τα δύο αυτά σώματα. Σύμφωνα με τους νόμους της Φυσικής, όταν δύο σώματα αλληλοεπιδρούν, μέρος της ενέργειας του φορτισμένου σώματος μεταφέρεται στο δεύτερο σώμα, έτσι ώστε το πρώτο να αποφορτιστεί και το σύστημα να έρθει σε ισορροπία. Ποιο από τα σώματα αναπαριστούσε το γυναικείο φύλο; Εκείνο που για να αποφορτιστεί, μετέφερε μέρος της ενέργειας στο άλλο σώμα, δηλαδή στο αντρικό φύλο. Η μεταφορά που χρησιμοποιήθηκε, στο φυλλάδιο που δόθηκε στους μαθητές, παρουσίαζε ένα ζευγάρι που λογομαχούσε. Στη διάρκεια του καβγά, η γυναίκα κατηγορεί τον άντρα, ότι της προκαλεί όλη τη «μαυρίλα» και πως σε εκείνον οφείλεται η κατάστασή της. Πού καταλήγει το παράδειγμα; «Ο διάλογος συνεχίζεται μέχρι να μαυρίσει κι εκείνος. Όταν χαλάσει λοιπόν κι εκείνος, εκείνη αρχίζει να αισθάνεται καλύτερα. Όσο πιο χάλια τον κάνει, τόσο λυτρώνεται από τη μαυρίλα που κουβαλάει». Στο τέλος, μάλιστα, το παράδειγμα αυτό συμβουλεύει τους μαθητές: «Την άλλη φορά που θα μπλεχτείτε σε αψιμαχίες να γνωρίζετε, πως αν δεν εισπράξετε μέρος της αρνητικής αυτής ενέργειας, η άλλη πλευρά δεν αποφορτίζεται». ()
Χρήση της αλληγορίας στις σχολικές αίθουσες
Η χρήση των αλληγοριών μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη για να μάθουν οι μαθητές πιο εύκολα και με πιο δημιουργικό τρόπο αυτό που διδάσκονται. Τι ακριβώς διδάσκονται όμως μέσα από αυτό το παράδειγμα και τι ηθικά διδάγματα κρύβονται πίσω από το φυλλάδιο της Ένωσης Φυσικών; Ότι οι γυναίκες γκρινιάζουν, μεταφέρουν αρνητική ενέργεια και, με άλλα λόγια, φέρουν την πλήρη ευθύνη στην αψιμαχία ανάμεσα στο ζευγάρι. Και πώς ακριβώς αυτό βοηθάει να κατανοήσουμε τους νόμους της φυσικής; Κανένα απολύτως εκπαιδευτικό νόημα δεν είναι δυνατόν να εκμαιεύσουμε από μειωτικά παραδείγματα για τις γυναίκες, που το μόνο που καταφέρνουν είναι να αναπαράγουν και να διαιωνίζουν τον σεξισμό και τα στερεότυπα φύλου.
Σεξιστικά στερεότυπα
Είναι ολοφάνερο πως στα συγκεκριμένα παραδείγματα η γυναικεία φιγούρα εμφανίζεται ως εκείνη που δημιουργεί τα προβλήματα και κατηγορεί πάντοτε το ανδρικό φύλο για οτιδήποτε της συμβαίνει. Έτσι, η γυναίκα είναι εκείνη που θα δημιουργήσει τον καβγά και θα «μαυρίσει» τον συντροφό της για να του επιρρίψει όλη την ευθύνη. Ο δεύτερος, όντας «θύμα και καταπιεσμένος», θα δεχτεί όλες τις κατηγορίες για να ικανοποιήσει τη σύντροφό του. Πρόκειται για ένα, μονάχα, παράδειγμα σεξιστικών στερεοτύπων στις μέρες μας, όπου η «υστερική», θα λέγαμε, γυναίκα προκαλεί τα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων.
Αλλά υπάρχει ένα ακόμα στοιχείο που αξίζει να αναφέρουμε. Το παράδειγμα αυτό θεωρεί ότι αν μια γυναίκα μιλήσει για τα προβλήματα της, αυτά που την απασχολούν ή την προβληματίζουν είναι πρόβλημα και «μαυρίλα»! Το ζήτημα του ανταγωνισμού μεταξύ των δύο φύλων ενισχύεται και μπαίνει ο ένας απέναντι από τον άλλον, αδυνατούν να κάνουν διάλογο και να καταλήξουν σε συμφωνία. Έτσι τελικά, περνάει το μήνυμα πως οι άντρες και οι γυναίκες βρίσκονται πάντα σε απέναντι στρατόπεδα, αντί να παλεύουν μαζί για όσα τους ενώνουν.
Πώς, όμως, επηρεάζει όλο αυτό, τις αντιλήψεις των νέων μαθητών απέναντι στα δύο φύλα; Τα παιδιά μαθαίνουν, ότι το γυναικείο φύλο, είναι εκείνο που δημιουργεί κάθε πρόβλημα στην σχέση. Τα στερεότυπα φύλου με τα οποία βομβαρδίζονται οι μαθητές όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και στην κοινωνία συνολικότερα είναι αυτά που τους κάνουν να ενστερνίζονται αργότερα αντιλήψεις, όπως: «οι γυναίκες είναι καλές νοικοκυρές και δασκάλες, ενώ οι άνδρες παίζουν ποδόσφαιρο και είναι γιατροί. Έτσι, οι άνδρες ποτέ δε συμμετέχουν στις δουλειές του σπιτιού και οι γυναίκες δεν είναι ικανές να σώσουν ζωές. Πρόκειται για τα στερεότυπα που δημιουργούνται και αναπαράγονται και κατέχουν κεντρική θέση στη ζωή των παιδιών και των ενηλίκων αργότερα. Με ποιον τρόπο, λοιπόν, ένας μαθητής που «διδάσκεται» αυτά τα στερεότυπα, θα μπορέσει στη συνέχεια να κατανοήσει πως η θέση των δύο φύλων στην κοινωνία θα πρέπει να είναι ισότιμη και να μην υπάρχει καμία προκατάληψη ως προς αυτό, τη στιγμή που το ίδιο του το σχολείο αναπαράγει με κάθε τρόπο τις διακρίσεις με βάση το φύλο;
Μάχη ενάντια στον σεξισμό και το σύστημα που τον γεννά
Καταρχάς θα πρέπει να υπάρχουν αντιδράσεις απέναντι σε τέτοια περιστατικά μέσα στις σχολικές αίθουσες, από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς αλλά και τους μαθητές και είναι πολύ θετικό ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρξαν άμεσες αντιδράσεις.
Η μάχη ενάντια στον σεξισμό είναι πρόκληση για όλους μας. Σαν γονείς, εκπαιδευτικοί, φοιτητές, εργαζόμενοι οφείλουμε να περιορίσουμε όλες εκείνες τις παραδόσεις και τις απαρχαιωμένες αντιλήψεις που βασίζονται στις διακρίσεις μεταξύ των δύο φύλων. Για να το πετύχουμε αυτό, όμως, πρέπει να δράσουμε συλλογικά, μιλώντας σε μικρούς και μεγάλους, σε σχολεία, εκδηλώσεις και δημόσιους χώρους για τον σεξισμό και τα στερεότυπα φύλου, αμφισβητώντας κάθε σεξιστική και στερεοτυπική άποψη που μπορεί να έχουν. Αυτό είναι πολύ σημαντικό καθώς τα παιδιά θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν από μικρή ηλικία, όχι μόνο ότι τα κορίτσια και τα αγόρια είναι ισότιμα, αλλά και ότι πρέπει να παλέψουν μαζί για όλα όσα αποτελούν τροχοπέδη στην μεταξύ τους ισότητα, σε ένα σύστημα που το μόνο που πετυχαίνει είναι να διαιωνίζει τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις μεταξύ των ανθρώπων στο όνομα του κέρδους των λίγων εις βάρος των πολλών.
