Του Ανδρέα Παγιάτσου – μέρος 1ο [*]
Ο μεγάλος νικητής των εκλογών της 20ης Σεπτέμβρη στο πολιτικό επίπεδο είναι ο ΣΥΡΙΖΑ του οποίου η ηγεσία πέτυχε το στόχο που είχε θέσει: να φτιάξει μια νέα κυβέρνηση μαζί με τους ΑΝΕΛ χωρίς την ενοχλητική αριστερή πτέρυγα του κόμματος στα πόδια της.
Η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται «μεγάλη», μεγαλύτερη απ’ ότι στην πραγματικότητα είναι, κατ’ αρχήν λόγω της αποχής που ξεπέρασε κάθε ιστορικό προηγούμενο, με σχεδόν 1 στους 2 καταγραμμένους ψηφοφόρους να μην ψηφίζει (άμα μαζί με την αποχή αθροιστούν τα άκυρα και τα λευκά).
Το 35+% που πήρε ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να είναι εξαιρετικά κοντά στο 36+% που περασμένου Γενάρη, αλλά στην πραγματικότητα συνοδεύεται από την φυγή 320.000 ψηφοφόρων του, που αντιστοιχούν στο 14+% των όσων τον είχαν ψηφίσει το Γενάρη.
Ένας στους 7 ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ «έφυγε», λοιπόν, αλλά επίσης σημαντικό είναι το γεγονός πως αυτοί που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ, αυτή τη φορά, το έκαναν χωρίς ενθουσιασμό αλλά σαν το «μικρότερο κακό».
Ένα «ερώτημα» για την Αριστερά γενικά
Το ποσοστό αυτό, της ιστορικά υψηλής αποχής, δείχνει πως μέσα στην κοινωνία υπάρχει ένα γενικευμένο κλίμα μαζικής αμφισβήτησης, ακόμα και αγανάκτησης, απέναντι στο πολιτικό σκηνικό συνολικά.
Το ερώτημα που πρέπει να απασχολήσει την Αριστερά (αυτήν που θέλει να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα και όχι απλά να καταφεύγει σε αφορισμούς) είναι γιατί η αγανάκτηση αυτή δεν κατευθύνθηκε προς την Αριστερά (δηλαδή το ΚΚΕ τη ΛΑΕ και την ΑΝΤΑΡΣΥΑ);
Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τη στιγμή που η ηγεσία του ποδοπάτησε τις υποσχέσεις που είχε δώσει προεκλογικά καθώς και το ΟΧΙ του δημοψηφίσματος της 5ης Ιούλη; Γιατί κέρδισε, τη στιγμή που γελοιοποίησε κάθε αναφορά στην έννοια της δημοκρατίας και στην κοινωνία και μέσα στο κόμμα (όπου ο Α. Τσίπρας δεν άφησε καν να διεξαχθεί το συνέδριο που είχε αποφασίσει η Κεντρική Επιτροπή);
Ο μεγάλος ηττημένος αυτών των εκλογών είναι η Αριστερά – όποιος δεν το αναγνωρίζει αυτό, επιλέγει να κρύβεται πίσω από το δάκτυλό του. Και μέσα στα πλαίσια της Αριστεράς η μεγάλη ηττημένη είναι η ΛΑΕ.
Αν αυτή η βασική πραγματικότητα δεν γίνει κατ’ αρχήν κατανοητή, πώς θα δοθούν απαντήσεις στα προβλήματα με τα οποία είναι αντιμέτωπη η Αριστερά; Πώς θα χτιστεί η Αριστερά που χρειάζεται η κοινωνία για να μπορέσει να ξεφύγει από τη μαύρη τρύπα των Μνημονίων, της ατέρμονης και χωρίς διέξοδο λιτότητας;
Τα ποσοστά του ΚΚΕ έμειναν τα ίδια (εκτός αν θεωρείται «αύξηση» το να ανέβει από το 5,47% του Γενάρη σε 5,55% τον Σεπτέμβρη) αλλά στην πραγματικότητα εμφανίζει μείωση 38.000 ψηφοφόρων περίπου – το 11% δηλαδή όσων το ψήφισαν μόλις 8 μήνες πριν! Οι 46.000 περίπου ψήφοι της ΑΝΤΑΡΣΥΑ κάθε άλλο παρά επιτυχία μπορούν να θεωρούνται και ασφαλώς δεν αποτελούν «δικαίωση» της πορείας μιας Αριστεράς που μιλά στο όνομα της ρήξης και της επανάστασης. Και βέβαια, τέλος, το 2,86% της ΛΑΕ προκάλεσε σοκ και απογοήτευση στις γραμμές της. (Πιο αναλυτικά για την πορεία των κομμάτων της Αριστεράς στη συνέχεια του κειμένου).
Όσοι στην Αριστερά επιχειρήσουν να ερμηνεύσουν αυτά τα αποτελέσματα με βάση «αντικειμενικούς» παράγοντες, «αντικειμενικές αιτίες» και «αντικειμενικές συνθήκες», έχουν χάσει τη μάχη για την ανασύσταση της Αριστεράς προτού καν ξεκινήσουν να τη δίνουν.
Οι αιτίες για την ήττα της Αριστεράς είναι πρωτίστως υποκειμενικές, όσο και αν υπάρχουν ασφαλώς και αντικειμενικοί παράγοντες. Και έχουν να κάνουν πρώτα και κύρια με τα ελλείμματα τα λάθη και τα όρια που εμφανίζουν σήμερα τα κόμματα της Αριστεράς.
Η αντικειμενική συγκυρία δεν ήταν εύκολη, ειδικά για τη ΛΑΕ – όπως θα εξηγήσουμε πιο αναλυτικά παρακάτω. Όμως, και πάλι, αντικειμενικά η ΛΑΕ μπορούσε να επιτύχει πολύ καλύτερα αποτελέσματα – είχε εξάλλου βάλει ψηλούς στόχους, όμως δεν τα κατάφερε.
Ο κύκλος του ΣΥΡΙΖΑ
Ο κύκλος του ΣΥΡΙΖΑ σαν ένα κόμμα της Αριστεράς έχει κλείσει, έχει συντελεστεί η ποιοτική αλλαγή – κι αυτό είναι κάτι το οποίο και το «Ξ» και διάφορα ρεύματα της μέχρι πρόσφατα αριστεράς του ΣΥΡΙΖΑ έχουν σημειώσει. Αυτό, δεν είναι ακόμα εντελώς καθαρό σε αρκετά μεγάλα τμήματα των λαϊκών μαζών.
Το «καθήκον» που προκύπτει για τους ακτιβιστές της Αριστεράς είναι η κατανόηση ότι αυτή τη στιγμή έχει συντελεστεί ένα μεγάλο βήμα προς τα πίσω και ότι δημιουργείται ένα κενό στο χώρο της Αριστεράς.
Αυτό το κενό αντανακλάται (ή εκφράζεται) σε μια γενική απογοήτευση και οπισθοχώρηση στην κοινωνία, σε μια έλλειψη αυτοπεποίθησης καθώς και εμπιστοσύνης προς οτιδήποτε εμφανίζεται σαν «νέο» ή «διαφορετικό. Σε μεγάλα στρώματα της κοινωνίας κυριαρχεί το «τελικά δεν μπορεί να γίνει τίποτα» ή το «όλοι ίδιοι είναι».
Η προσπάθεια να κτιστεί η μαζική Αριστερά που απαιτούν οι συνθήκες, που θα εκπροσωπεί τις αγωνίες και τους αγώνες των λαϊκών στρωμάτων και που θα δώσει διέξοδο στην τεράστια οικονομική και κοινωνική κρίση με την οποία είναι αντιμέτωπη η χώρα, πρέπει να ξεκινήσει ξανά. Πρέπει να ξεκινήσει ξανά με δεδομένο αυτό το πισωγύρισμα αλλά και με δεδομένα τα διδάγματα που προκύπτουν απ’ αυτό. Με άλλα λόγια αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν αντληθούν τα συμπεράσματα από την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ.
Το «πέρασμα του Ρουβίκωνα» από τον Α. Τσίπρα
Με την υπογραφή του 3ου Μνημονίου η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ πέρασε στην άλλη πλευρά, αυτήν του ταξικού αντιπάλου. Αυτό δεν σημαίνει πως ο ΣΥΡΙΖΑ σαν σύνολο αποτελεί αυτή τη στιγμή ένα αστικό σχηματισμό. Η πλήρης μετάλλαξη ενός πολιτικού σχηματισμού δεν είναι κάτι που γίνεται από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά είναι διαδικασία που κρατάει καιρό.
Στη βάση του ΣΥΡΙΖΑ, και την οργανωμένη και την κοινωνική, υπάρχει ακόμα κόσμος που τον θεωρεί ένα αριστερό κόμμα και ελπίζει πως θα βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του. Αυτός ο κόσμος θα απογοητευθεί την επόμενη περίοδο καθώς η πορεία στην οποία έχει θέσει τον ΣΥΡΙΖΑ η ηγεσία του, μια πορεία που δεν έχει επιστροφή, θα ξεκαθαρίζει στη συνείδηση πλατιών λαϊκών μαζών.
Αν αυτό έχει κάποια σημασία είναι για να τονίσουμε ότι η κρίση του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει ολοκληρωθεί με τη διάσπαση της ΛΑΕ. Στην επόμενη περίοδο θα βλέπουμε νέα κομμάτια του ΣΥΡΙΖΑ να αποχωρούν, είτε σε μια βάση αποστράτευσης, είτε με τη μορφή νέων διασπάσεων και μικρών σχηματισμών. Με άλλα λόγια η κρίση του ΣΥΡΙΖΑ, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα συνεχιστεί για ένα χρονικό διάστημα ακόμα.
Το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι αν οι διάφορες φυγόκεντρες τάσεις από το χώρο του ΣΥΡΙΖΑ θα καταφέρουν να σχηματίσουν κάτι κοινό και επομένως υπολογίσιμο σε μέγεθος ή αν θα καταλήξουν σε ένα νέο κατακερματισμό της Αριστεράς, σε διάφορα μικρά «κομματάκια» που δεν θα μπορέσουν να έχουν απήχηση στην κοινωνία. Ο κίνδυνος αυτός είναι πραγματικός – και το αποδεικνύουν οι πολλές σημαντικές διασπάσεις που έγιναν στο παρελθόν και από το ΚΚΕ και από το ΠΑΣΟΚ και που δεν μπόρεσαν να πετύχουν την απαιτούμενη μαζικοποίηση για να αλλάξουν τα δεδομένα στην πολιτική σκηνή και στην κοινωνία (αντίστοιχα, άπειρα παραδείγματα υπάρχουν και διεθνώς).
Το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει, βέβαια και που είναι και σημαντικότερο από το πρώτο, είναι το ποια θα είναι η φυσιογνωμία της (όποιας) Αριστεράς θα προκύπτει μέσα από τις φυγόκεντρες τάσεις και τις διασπάσεις του ΣΥΡΙΖΑ.
Με αυτά τα ζητήματα επιχειρεί να ασχοληθεί αυτό το άρθρο – με τον απολογισμό της πορείας του ΣΥΡΙΖΑ και της υπόλοιπης Αριστεράς στη διάρκεια των προηγούμενων χρόνων και με τα διδάγματα που μπορούν να αντληθούν για το μέλλον.
Ένα πρώτο συμπέρασμα
Συνοψίζοντας, τα εργατικά και λαϊκά στρώματα της χώρας μας έδωσαν στα χρόνια των Μνημονίων, από το 2010 και μετά, αγώνες που άφησαν ιστορία – και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο.
Στη συνέχεια, από το 2012 και μετά στράφηκαν αποφασιστικά στο πολιτικό επίπεδο. Απέρριψαν τα παραδοσιακά κόμματα και πήραν ένα μικρό κόμμα, ιστορικά καθηλωμένο στο 3% (τον πρώην ΣΥΝ και στη συνέχεια ΣΥΡΙΖΑ) τον ανέβασαν στο 36+% και τον έκαναν κυβέρνηση.
Αυτό το κόμμα απέτυχε παταγωδώς να σταθεί συνεπές στις προεκλογικές του υποσχέσεις και δεσμεύσεις, καθώς και στις αρχές και αξίες της Αριστεράς.
Το κόμμα αυτό κέρδισε τις τελευταίες εκλογές με τη ψήφο των λαϊκών στρωμάτων αλλά έχει ήδη κάνει το ποιοτικό βήμα για την αστικοποίησή του – τη μετατροπή του δηλαδή σε κόμμα του κατεστημένου και στην υπηρεσία των συμφερόντων της άρχουσας τάξης. Έτσι ο κύκλος γι’ αυτό το κόμμα σαν κόμμα της Αριστεράς κλείνει.
Η διαδικασία αστικοποίησης του ΣΥΡΙΖΑ από την άλλη προκάλεσε τη διάσπασή του και τη δημιουργία της ΛΑΕ. Όμως η ΛΑΕ απέτυχε να μπει στη βουλή. Την επόμενη περίοδο η ΛΑΕ θα περάσει από «κρίση». Ξεκινά από χαμηλά ποσοστά και θα πρέπει να δώσει τη μάχη της επιβίωσης. Αν θα τα καταφέρει (εξαρτάται από μια σειρά πράγματα με τα οποία θα καταπιαστούμε στη συνέχεια) αυτό είναι κάτι που θα δείξει ο χρόνος.
Από την άλλη, η υπόλοιπη Αριστερά, το ΚΚΕ και κατά δεύτερο λόγο η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, έδειξαν ότι δεν είναι σε θέση να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που τους προσφέρουν οι αντικειμενικές συνθήκες και η κρίση και διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ για να ενισχύσουν την παρουσία τους.
Στην πραγματικότητα, επομένως, μετά από 5 χρόνια Μνημονίων, η Αριστερά βρίσκεται «πεσμένη στο έδαφος». Η προσπάθεια για το χτίσιμο της μαζικής Αριστεράς που χρειάζεται η κοινωνία και απαιτούν οι συνθήκες πρέπει να ξεκινήσει ξανά από μια νέα, πιο χαμηλή βάση.
Την στιγμή αυτή, και για ένα διάστημα, πάντως, σε χιλιάδες αγωνιστές της Αριστεράς θα κυριαρχεί το ερώτημα «μήπως τελικά η Αριστερά είναι καταδικασμένη στο μαρτύριο του Σίσυφου;». Μήπως, τελικά, πάντα «θα προσπαθεί αλλά ποτέ δεν θα τα καταφέρνει»;
Η απάντηση στο ερώτημα είναι αρνητική: όχι, η Αριστερά μπορεί να τα καταφέρει φτάνει να βγάλει τα συμπεράσματα από τις προηγούμενες ήττες. Φτάνει να γίνει κατανοητό σε βάθος (ιδιαίτερα από τους αγωνιστές της βάσης) γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ απέτυχε και γιατί το ΚΚΕ και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ δεν κατάφεραν να δώσουν διέξοδο στην κοινωνία την ώρα που ο Α. Τσίπρας επιτελούσε το ιστορικό ξεπούλημα και την υποταγή στις απαιτήσεις της άρχουσας τάξης, τον Ιούλη του 2015.
Το πρώτο σημείο από το οποίο πρέπει να ξεκινήσουμε είναι το γεγονός ότι η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ ήταν προβλέψιμη – είχε προβλεφθεί και με αρκετή ακρίβεια μάλιστα.
