Τα τελευταία χρόνια, οι Βόσνιοι έχουν υποφέρει τόσο από τον εμφύλιο, όσο και από τις πληγές που άφησε πίσω του στην οικονομία. Η ανεργία αγγίζει το 44%, ένας στους πέντε Βόσνιους ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας, ενώ ακόμη κι όσοι εργάζονται παίρνουν 250 – 450 ευρώ το μήνα.
Η σπίθα ανάβει στην Τούζλα
Η αρχή έγινε στις 5 Φλεβάρη στην Τούζλα. Εκεί, οι απολυμένοι από τέσσερα εργοστάσια, τα οποία είχαν ιδιωτικοποιηθεί πρόσφατα και στη συνέχεια έκλεισαν, διοργάνωσαν ένα μεγάλο συλλαλητήριο, στο οποίο κατηγόρησαν την κυβέρνηση για διαφθορά. Κατάγγειλαν την κυβέρνηση ότι «απλά παρακολουθούσε» ενώ οι ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις κατέρρεαν. Κατά τη διάρκεια της ιδιαίτερα μαχητικής πορείας που ακολούθησε, με τους απολυμένους ενώθηκαν πολλοί οπαδοί της τοπικής ποδοσφαιρικής ομάδας και άνεργοι. Η πορεία κατέληξε σε ευρείας έκτασης επεισόδια κατά τα οποία τραυματίστηκαν περίπου είκοσι άτομα.
Την επομένη, 6 Φλεβάρη, οι διαδηλώσεις στην Τούζλα συνεχίστηκαν, και οδήγησαν σε μάχες μεγάλης έντασης ανάμεσα σε αστυνομικούς και διαδηλωτές με αποτέλεσμα 130 τραυματίες, 104 εκ των οποίων ήταν αστυνομικοί, ενώ δεκάδες διαδηλωτές προσπάθησαν να επιτεθούν σε κτίρια τόσο της τοπικής, όσο και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.
Η εξέγερση επεκτείνεται
Την ίδια ημέρα οργανώνονται διαδηλώσεις συμπαράστασης στην Ζένιτσα, το Μόσταρ, το Σαράγιεβο και το Μπίχατς. Η κυβέρνηση, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να σταματήσει το κύμα διαδηλώσεων που φαίνεται να σαρώνει την χώρα, ανακοινώνει ότι την 7η Φλεβάρη τα σχολεία θα είναι κλειστά, και ότι «αυτοί που έκαναν τα επεισόδια στην Τούζλα ήταν απλοί χούλιγκαν».
Η προσπάθεια αυτή όμως πέφτει στο κενό, μιας και την 7η Φλεβάρη γίνονται μαχητικές και μαζικές διαδηλώσεις σε τριάντα πόλεις. Η εξέγερση και το μήνυμα της, έχει ξεπεράσει όλες τις εθνικές διαχωριστικές γραμμές, αφού Βόσνιοι Μουσουλμάνοι, Κροάτες και Σέρβοι κατεβαίνουν ταυτόχρονα –και σε πολλές περιπτώσεις μαζί– στους δρόμους ενάντια τόσο στην ομοσπονδιακή όσο και κατά των τοπικών κυβερνήσεων. Στο Σαράγεβο πυρπολήθηκε η έδρα της τοπικής κυβέρνησης, ενώ στο Μόσταρ διαδηλωτές εισέβαλαν σε δύο κυβερνητικά κτίρια. Ταυτόχρονα, στο Σέρβικο κομμάτι της Βοσνίας, στην Μπάνια Λούκα, έγινε μια μεγάλη διαδήλωση συμπαράστασης στους διαδηλωτές της Τούζλα.
Βέβαια οι πρωταγωνιστές σε αυτές τις κινητοποιήσεις δεν είναι χούλιγκαν, όπως διατείνεται η κυβέρνηση, αλλά εργαζόμενοι και άνεργοι, κυρίως νέοι, που βλέπουν την ανεργία να αποτελεί το μοναδικό τους μέλλον.
Οι αστοί αντιδρούν
Από την πρώτη ημέρα των διαδηλώσεων, τα ΜΜΕ της Βοσνίας Ερζεγοβίνης έχουν κατακλυστεί από δημοσιεύματα τα οποία αντιμετωπίζουν τους διαδηλωτές σαν «μπαχαλάκηδες» και «υποκινούμενους από ξένα κέντρα».
Η πιο σφοδρή αντίδραση όμως, ήρθε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και πιο συγκεκριμένα από τον απεσταλμένο της στη Βοσνία, Βαλεντίν Ινζκο, ο οποίος σε δήλωση του στην αυστριακή εφημερίδα Kurier είπε ότι
«η Αυστρία θα αυξήσει τις στρατιωτικές της δυνάμεις (κυανόκρανους) στη χώρα, αλλά εάν η κατάσταση φτάσει στα άκρα, θα πρέπει να σκεφτούμε την πιθανότητα να στείλουμε στρατιωτικές δυνάμεις της ΕΕ στην περιοχή. Προς το παρόν βεβαίως δεν το σκεφτόμαστε».
Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι η ΕΕ και κυρίως η Γερμανία και η Αυστρία βλέπουν με ανησυχία τις εξελίξεις στην Βοσνία, μιας και η ανατροπή του καθεστώτος μπορεί να αποβεί βλαπτική για τα συμφέροντα των άρχουσων τάξεων τους, που από τη δεκαετία του ’90 βλέπουν την πρώην Γιουγκοσλαβία σαν ένα πεδίο ασύδοτης οικονομικής δράσης. Ταυτόχρονα φαίνεται ότι στενεύουν τα όρια ανοχής της ΕΕ απέναντι στις λαϊκές κινητοποιήσεις, τόσο σε κράτη μέλη της, όσο και σε χώρες του άμεσου ενδιαφέροντος της. Μια επιτυχημένη εξέγερση στη Βοσνία Ερζεγοβίνη μπορεί να σημάνει αλυσιδωτές εκρήξεις στην Κροατία και τη Σλοβενία, δύο χώρες-μέλη της ΕΕ (η δεύτερη και της ευρωζώνης) στις οποίες τον τελευταίο χρόνο έχει εκφραστεί μεγάλη λαϊκή δυσαρέσκεια απέναντι στις πολιτικές της ΕΕ.
Οι διαδηλώσεις όμως συνεχίζονται
Τουλάχιστον μέχρι και τις 9 Φλεβάρη οι διαδηλώσεις συνεχίζονταν με αμείωτη ένταση. Υπάρχει ένα διάχυτο κλίμα ταξικής ενότητας ανάμεσα στους διαδηλωτές από διάφορα σημεία της χώρας, αλλά και μια διάθεση να μπει ένα τέλος στους εθνικούς διαχωρισμούς. Συγκεκριμένα, οι διαδηλωτές της Τούζλα, που έχουν τα πιο προωθημένα πολιτικά αιτήματα, ζητούν την επανακρατικοποίηση των ιδιωτικοποιημένων εργοστασίων, επαναπρόσληψη των απολυμένων εργατών και την παράδοση των εργοστασίων αυτών στον έλεγχο των εργαζομένων.
Επιπλέον, στις διαδηλώσεις κυκλοφορούν πολλά πανό και αυτοσχέδια πλακάτ με αναφορές στον Τίτο, που παραλληλίζουν τους εξεγερμένους Βόσνιους του 2014 με τους «πιονιέρους του Τίτο». Είναι εμφανής η νοσταλγία για την εποχή του Τίτο, ακόμη και στη νέα γενιά, αφού οι γονείς την περιγράφουν στα παιδιά τους σαν μια εποχή κατά την οποία όλοι είχαν δουλειά, υγεία και παιδεία, παρά το δικτατορικό μονοκομματικό καθεστώς που έριχνε τη σκιά του πάνω στη χώρα.
Οι διαδηλωτές ζητούν να δημοσιοποιηθούν τα στοιχεία για όλους τους διαγωνισμούς που έκανε η κυβέρνηση στο παρελθόν, να παραιτηθούν όλες οι τοπικές κυβερνήσεις, αλλά και η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση. Ήδη οι διαδηλωτές του Μπίχατς και της Τούζλα πέτυχαν την παραίτηση των ανθρώπων που ήταν υπεύθυνοι για τις ιδιωτικοποιήσεις.
Είναι προφανές ότι μια νίκη των εργαζομένων στην Βοσνία θα σημάνει σημαντικές εξελίξεις στην περιοχή των Βαλκανίων, ενώ είναι ορατό ακόμη και το ενδεχόμενο μιας «Βαλκανικής Άνοιξης». Σαν ελληνικό εργατικό κίνημα έχουμε κάθε λόγο να το θέλουμε.
