Μπουτζαρέλου Μαρία – Κανελλής Νίκος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
… όπου εφαρμοστηκε
Η αξιολόγηση μπορεί να αποτελεί κάτι καινούριο για τα ελληνικά πανεπιστήμια, ωστόσο, θεωρείται δεδομένη για τα ιδρύματα της Ε.Ε. από τις αρχές τις δεκαετίας του ’90.
Η Γερμανία ήταν από τις πρώτες χώρες που απέκτησαν σύστημα αξιολόγησης. Τα πανεπιστήμια κατατάσσονται σε «καλά» και «κακά», όπου τα καλά χρηματοδοτούνται περισσότερο από τα «κακά» που συνεχώς υποβαθμίζονται.
Η «βελτίωση των υπηρεσιών», ο στόχος της αξιολόγησης αυτής, στην πράξη αφορά τις υπηρεσίες που παρέχονται στις επιχειρήσεις. Έξι πανεπιστημιακά ιδρύματα χρηματοδοτούνται κάθε χρόνο από ιδιωτικές επιχειρήσεις για να αναπτύξουν προγράμματα σχετικά με το μάρκετινγκ, το μάνατζμεντ και τη διοίκηση επιχειρήσεων. Η αξιολόγηση με άλλα λόγια βοηθά το κεφάλαιο να κρίνει ποιο ίδρυμα αποτελεί την πιο κερδοφόρα επένδυση.
Άλλες χώρες που εφαρμόζεται η αξιολόγηση είναι η Ολλανδία, Σουηδία, Μ. Βρετανία, Ιταλία, Ισπανία, Ουγγαρία και Φινλανδία. Παρά τις διαφορές που μπορεί να υπάρχουν ανάμεσα στα συστήματα αξιολόγησης στην Ε.Ε., το κοινό σημείο όλων είναι πως η αξιολόγηση συνδέεται άμεσα με την περικοπή της κρατικής χρηματοδότησης των πανεπιστημίων, την επιβολή διδάκτρων, ενώ οι επιτροπές αξιολόγησης αποτελούνται ουσιαστικά από κυβερνητικά στελέχη και τις επιχειρήσεις.
Η αξιολόγηση στα ελληνικά πανεπιστήμια
Οι πρώτες αξιολογήσεις στα ελληνικά πανεπιστήμια έγιναν από την Ε.Ε. με σκοπό την κατανομή κοινοτικών κονδυλίων του προγράμματος ΕΠΕΑΕΚ (ίδρυση νέων τμημάτων ή «αναβάθμιση» των παλιών). Αυτή ήταν και η πρώτη σύνδεση αξιολόγησης-χρηματοδότησης με τον πιο χειροπιαστό τρόπο. Σήμερα, ένα περίπου χρόνο μετά, τα νέα τμήματα ΕΠΕΑΕΚ αντιμετωπίζουν τρομακτικά προβλήματα. Οι ανισότητες ανάμεσα στα κεντρικά και περιφερειακά ιδρύματα μεγαλώνουν συνεχώς. Σχεδόν όλα τα ΑΕΙ συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα χρηματοδότησης (σίτιση, στέγαση, συγγράμματα, περικοπές καθηγητών) ενώ τα ΤΕΙ βρίσκονται σε μια χαοτική κατάσταση.
Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας τον προηγούμενο χρόνο πέρασε εσωτερική αξιολόγηση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της θα πρέπει από εδώ και μπρος να κινηθεί στο τρίπτυχο οικονομική αυτοτέλεια-διοικητική αυτοτέλεια-αξιολόγηση και στην κατεύθυνση της συνεργασίας του ιδρύματος με επιχειρήσεις και γενικότερα φορείς του ιδιωτικού τομέα.
Το ΑΠΘ, σύμφωνα με επιτροπή που δημιούργησε στα πλαίσια προτάσεων για τον εθνικό διάλογο, χρειάζεται «Ενα σύστημα (αυτο)αξιολόγησης με στόχο την οικονομική αυτοτέλεια, την σύνδεση με την αγορά και την μείωση των εισακτέων. Η εμπλοκή συνδικαλιστικών και άλλων διεκδικήσεων αποτελεί εμπόδιο στη διαδικασία μάθησης (!!!)» (Ελευθεροτυπία 4/1/05).
Τηλεγραφικά και με βάση την ευρωπαϊκή εμπειρία η αξιολόγηση που προωθείται στοχεύει:
1. Στο να αποφύγουν οι κυβερνήσεις τις ευθύνες τους για τη σημερινή κατάσταση των ιδρυμάτων και να τις ρίξουν στους «τεμπέληδες» φοιτητές και καθηγητές
2. Στο διαχωρισμό των σχολών σε «χάι-κλας» και σε «μπας-κλας»
3. Στη μεταβίβαση της ευθύνης της χρηματοδότησης, ειδικά των σχολών β κατηγορίας, από το κράτος στους φοιτητές και την εξάρτηση των σχολών από ιδιώτες
4. Στην εύκολη προσαρμογή προγραμμάτων σπουδών και έρευνας στις άμεσες και συγκυριακές ανάγκες του κεφαλαίου. Αν δεν έχεις λεφτά θα κάνεις ό,τι ζητά ο χορηγός σου.
Τι προτείνουμε
Οι φοιτητές ζουν καθημερινά την θλιβερή πραγματικότητα των ιδρυμάτων και αρχίζουν να πιστεύουν πως «ίσως με την αξιολόγηση αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο». Για αυτό η αντίθεση στο ν/σ για την αξιολόγηση δεν είναι αρκετή. Χρειάζεται αντιπρόταση γιατί διαφορετικά η θέση που σήμερα υιοθετεί το μεγαλύτερο κομμάτι της φοιτητικής αριστεράς (ΠΚΣ και ΕΑΑΚ) «καμιά αξιολόγηση», ερμηνεύεται από το πλατύ κίνημα σαν «να μείνουν όλα όπως είναι σήμερα», δηλαδή σε μαύρο χάλι. Όσο αναγκαία λοιπόν είναι η συσπείρωση ενάντια στο νόμο άλλο τόσο σημαντική είναι μια θετική πρόταση, την οποία να μπορούν εύκολα να αντιληφθούν οι φοιτητές και να παλέψουν για αυτή.
Ξεκινώντας από τη βάση ότι οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ είναι υπεύθυνες για τη σημερινή κατάσταση των ΑΕΙ-ΤΕΙ, το κίνημα θα πρέπει να θέσει σαν προϋπόθεση οποιασδήποτε συζήτησης τον απολύτως δημόσιο-δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης, την αύξηση των χρηματοδοτήσεων στο ύψος των αναγκών, τον ενιαίο χαρακτήρα των σπουδών και των πτυχίων και κατοχυρωμένα εργασιακά δικαιώματα.
Το πανεπιστήμιο πρέπει να αποκτήσει νέο δημοκρατικό τρόπο διοίκησης. Σήμερα τις αποφάσεις τις παίρνουν μεγαλοκαθηγητάδες, πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις που συνδέονται με χίλια νήματα (ερευνητικά, χορηγίες, χρηματοδοτήσεις, προγράμματα ΕΕ) με το μεγάλο κεφάλαιο και βοηθούν το έργο της κυβέρνησης εις βάρος των φοιτητών και της κοινωνίας.
Η διοίκηση κάθε σχολής, κάθε ιδρύματος και τελικά συνολικά της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης να περάσει σε συμβούλια εκλεγμένων μέσα από συνελεύσεις και ανά πάσα στιγμή ανακλητών αντιπροσώπων των φοιτητών, των διδασκόντων και της κοινωνίας (συνδικάτα, ομοσπονδίες, επιστημονικούς φορείς, περιβαλλοντικές και κοινωνικές οργανώσεις ανάλογα και με το αντικείμενο κάθε σχολής).
Μόνο έτσι το πανεπιστήμιο μπορεί να ξεπεράσει πραγματικά τα σημερινά του προβλήματα, να αρχίσει να ανταποκρίνεται στις κοινωνικές ανάγκες και να πάψει να αποτελεί εργοστάσιο παραγωγής ανέργων και υποχείριο του κεφαλαίου. Και γι’ αυτό πρέπει να παλέψει το φοιτητικό κίνημα ενάντια στο ν/σ για την αξιολόγηση και για ένα πανεπιστήμιο δημοκρατικό και ελεγχόμενο από τους φοιτητές και την κοινωνία.
