Του Αντώνη Δημάκη, Μεταδιδακτορικού ερευνητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Μέλους του Πανελλήνιου Σωματείου Εργαζομένων στην Έρευνα και την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
Την περίοδο αυτή που η κυβέρνηση αισθάνεται αρκετά άνετα να επιτεθεί ανοιχτά κατά της δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παρατηρούμε ότι τα αντανακλαστικά μεγάλου τμήματος της νεολαίας, των δασκάλων και των καθηγητών είναι υγιή. Αυτό έχει προκαλέσει ένα πρώτο μεγάλο κύμα αντίστασης και δημοσιοποίησης των πραγματικών προβλημάτων του δημόσιου πανεπιστημίου και της δημόσιας εκπαίδευσης, όπως η υποστελέχωση, οι ελλιπείς υποδομές και η χρόνια υποχρηματοδότητηση.
Στις συνθήκες αυτές, και ενώ όσοι εμπλέκονται στις συλλογικές δράσεις υπέρ μιας ελεύθερης, δίκαιης και δημοκρατικής πρόσβασης στα πανεπιστήμια βρίσκονται στο δρόμο, θα ανοίξει σίγουρα, αν δεν έχει ήδη συμβεί σε ορισμένες περιπτώσεις, η συζήτηση για την εξεταστική που θα χαθεί. Τα επιχειρήματα γνωστά και διαχρονικά. Το χαμένο εξάμηνο, οι γονείς που πληρώνουν, οι ανάγκες του ατόμου έναντι του συνόλου για επιτυχία και καταξίωση εδώ και τώρα, και τελοσπάντων η απειλή πως ‘ότι και να κάνετε, εξεταστική θα γίνει εδώ και τώρα’. Αυτό σημαίνει πανεπιστήμια ανοιχτά και κίνημα σε κατάσταση αναδίπλωσης στην πιο κρίσιμη φάση χτισίματος της βάσης για έναν αγώνα διαρκείας. Στο τελευταίο θα έπρεπε να επικεντρώνεται η συζήτηση και όχι στο τι μαθήματα θα χαθούν και τι κρίμα για τα παιδιά και αίσχος που οι κόποι κάποιων πάνε χαμένοι εξαιτίας της εμμονής κάποιων άλλων. Έτσι η συζήτηση απομακρύνεται από το ότι η πάλη αυτή μας αφορά όλους, δεν ρωτηθήκαμε ποτέ για όσα κάνει η κυβέρνηση αυτή (και οι προηγούμενες) και ότι ενώ έχουμε καλύτερα πράγματα να κάνουμε, όπως πράγματι να δουλέψουμε και να σπουδάσουμε στο πανεπιστήμιο, επιλέγουμε να θυσιάσουμε λίγα τώρα για να μην τα χάσουμε όλα σε λίγο καιρό.
Όμως είναι κομμάτι μιας ψευδούς εντύπωσης το ότι η εξεταστική μπορεί να γίνει μόνο κατά το διάστημα που έχει οριστεί για κάθε εξάμηνο. Επίσης είναι κομμάτι μιας ψευδούς εντύπωσης ότι οι κόποι των φοιτητών χάνονται σε μια εξεταστική περίοδο.
Η εξεταστική περίοδος μπορεί να οριστεί από το κάθε πανεπιστήμιο. Αυτό δεν προκύπτει μόνο όταν από τα πάνω υπαρχουν λόγοι αλλαγής του προγράμματος, προκύπτει και για λόγους που έχουν να κάνουν με κινητοποιήσεις. Η ομαλή λειτουργία των σχολών μπορεί να ανασταλεί γιατί οι φοιτητές αποφασίζουν να δώσουν μια μάχη και χρησιμοποιούν την κατάληψη ως μέσο για να επιτύχουν τους στόχους τους. Η διατήρηση και επέκταση του δημοσίου και δωρεάν χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι ένας τέτοιος λόγος. Η επιλογή να προσαρμοστεί η καθημερινή λειτουργία του πανεπιστήμιου στις συνθήκες αγώνα, χτυπά την απειλή για απώλεια τις εξεταστικής και απαντά στο φόβο όσων αγωνιούν για τις σπουδές τους. Η σύγκλητος μπορεί να αποφασίσει για αυτό. Αυτό θα προστατεύσει το κίνημα και θα του δώσει περισσότερη αυτοπεποίθηση και έλεγχο επί των εξελίξεων. Ο δε τρόπος εξέτασης, δια ζώσης ή διαδικτυακά, είναι επίσης στη διακριτική ευχέρεια των διδασκόντων υπό αυτές τις συνθήκες. Ωστόσο το μάθημα δια ζώσης είναι αναντικατάστατο, όπως και η εξέταση δια ζώσης είναι μια διαδικασία πολύ περισσότερο διαφανής και εύκολο να ρυθμιστεί, είτε οι φοιτητές είναι 10 είτε 100.
Η ουσία είναι ότι οι καθηγητές χρειάζεται να σταθούν στο πλευρό των φοιτητών και να τους παρέχουν το χρόνο και τους τρόπους να αγωνιστούν, δίχως να βάζουν κόφτη. Δηλαδή είναι πολιτική η επιλογή να πιέσει κανείς για εξετάσεις εδώ και τώρα ή να τις αναβάλει, δίχως ιδιαίτερο κόστος. Σίγουρα οι εξετάσεις παράλληλα με μαθήματα ή το χάσιμο μιας εξεταστικής δημιουργεί επιπλέον πίεση. Όμως ο στόχος του να μην παρακμάσει το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο και να μην κληθούν οι φοιτητές τελικά να καταβάλουν δίδακτρα είναι κάτι που εξασφαλίζει τη λειτουργία και την (στο βαθμό του δυνατού στα πλαισια του συστήματος) κοινωνική ισότητα για όλους εντός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μακροπρόθεσμα, δηλαδή για την τωρινή και τις μελλοντικές γενιές φοιτητών. Η πάλη για δημόσια και δωρεάν τριτοβάθμια εκπαίδευση εξασφαλίζει ένα δικαίωμα, το οποίο οι αστοί και το κεφάλαιο έχουνε λυσσάξει να καταργήσουν, γιατί βλέπουν στα δίδακτρα, στο φοιτητικό δανεισμό κλπ ένα νέο πεδίο κερδοφορίας.
Η πολιτική επιλογή υποστήριξης των φοιτητικών κινητοποιήσεων από τους καθηγητές και τους εργαζόμενους των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων σημαίνει, στο βαθμό που θα χρειαστεί, όχι μόνο αναβολή της εξεταστικής καταρχήν, αλλά και άρνηση να εξεταστούν μαθήματα διαδικτυακά. Το να χρησιμοποιείται αυτή η μέθοδος ως εναλλακτική πανάκεια σηματοδοτεί ότι αντιμετωπίζεται καθετί το κοινωνικό και συλλογικό ως πανδημία, ως παράγοντας μόλυνσης της κοινωνίας και ότι με κάποιον τρόπο χρειάζεται να εξακολουθήσει μια ομαλή λειτουργία των θεσμών, μακριά από κοινωνικές παθογένειες.
Τονίζουμε ότι τα παραπάνω είναι στη διακριτή ευχέρεια των διδασκόντων να τα αποφασίσουν, ουσιαστικά αποφασίζοντας με ποιανού το μέρος είναι. Ο μύθος της χαμένης εξεταστικής και της επιβολής ενός ανελαστικού προγράμματος είναι απλά ένας μύθος νομιμοποίησης ύπουλων τακτικών καταπολέμησης των συλλογικών αγώνων της νεολαίας στα πανεπιστήμια. Τέλος, η παράταση ή αναβολή της εξεταστικής ή η ταυτόχρονη διεξαγωγή μαθημάτων και εξετάσεων δεν είναι πρωτοφανής τακτική, έχει ξαναεφαρμοστεί και δεν οδήγησε στο τέλος του κόσμου. Υπάρχουν σχολές και τμήματα που οι εναλλακτικές, για να υπάρξει στήριξη στον αγώνα των φοιτητών, ήδη συζητιούνται ανοιχτά. Η βασική ιδέα είναι να μην πραγματοποιηθεί η εξεταστική εφόσον κριθεί απαραίτητο και επίσης οι καθηγητές να αρνηθούν να εξετάσουν μαθήματα διαδικτυακά.
Οι φοιτητές που αγωνιούν για το πτυχίο τους επικοινωνούν με τους καθηγητές τους και έχουν αντίληψη του τι γίνεται. Δεν είναι δεμένοι πισθάγκωνα αναμένοντας τις εξελίξεις. Οι καθηγητές δεν είναι ούτε άμοιροι, ούτε άβουλοι μπροστά στις διαδικασίες του ελληνικού πανεπιστημίου και τις μεθοδεύσεις της κυβέρνησης. Ότι κάνουμε από δω και πέρα σηματοδοτεί τη θέση που παίρνουμε στα πράγματα. Δεν υποστηρίζει κανείς ότι το κίνημα αυτό θα νικήσει σίγουρα. Δεν είναι όμως σημαντικός παράγοντας να δώσουμε σε αυτό ότι μπορούμε ως προϋπόθεση καλύτερης οργάνωσης, μαζικότητας και μαχητικότητας ώστε να μπορέσει να νικήσει;
Οι εξετάσεις και ο μπαμπούλας της χαμένης εξεταστικής είναι τριτεύον ζήτημα στην συζήτηση αυτή, η οποία πρέπει να γίνει δημόσια στην ελληνική κοινωνία, που πασχίζει να σπουδάσει τα παιδιά της. Οι δημόσιες και δωρεάν σπουδές είναι δικαίωμα και όχι προνόμιο, η νεολαία είναι φοιτητές και όχι πελάτες, οι καθηγητές είναι επιστήμονες και όχι υπάλληλοι διεκπεραίωσης κυβερνητικών και νεοφιλελεύθερων σχεδιασμών.
Σε πρόσφατη απόφασή της η ΠΟΣΔΕΠ καλεί την κυβέρνηση να μην καταθέσει το νομοσχέδιο, περιγράφοντας τα ‘καλά’ της ιδιωτικής εκπαίδευσης, η οποία ήδη υπάρχει στην Ελλάδα. Είναι σημαντικό η κρίσιμη αυτή απόφαση να συνοδευτεί από άμεσες πρακτικές κινήσεις προς τους φοιτητές και την ευρύτερη κοινωνία.
