Το site 1917revolution.org, που δημιούργησε η CWI, η διεθνής οργάνωση στην οποία συμμετέχει και το «Ξ», για τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, θα δημοσιεύσει μια σειρά άρθρων που θα αναλύουν και θα εξηγούν, μήνα το μήνα, τα θυελλώδη γεγονότα της επαναστατικής αυτής χρονιάς. Το πρώτο άρθρο αυτής της σειράς, γραμμένο από τον σύντροφο Νάιλ Μαλχόλαντ, εξετάζει τα γεγονότα και την κατάσταση κατά τη διάρκεια του Γενάρη του 1917.
Μετάφραση Αλέξανδρος Πραντούνας
Ο Γενάρης του 1917 ξεκίνησε με ήττες για τον ρώσικο στρατό, καθώς η μεγάλη ιμπεριαλιστική σφαγή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου πλησίαζε στο τέλος της. Στο Ρουμάνικο μέτωπο τα στρατεύματα υποχώρησαν. Το ηθικό των στρατιωτών ήταν εξαιρετικά χαμηλό. 1,5 εκατομμύριο στρατιώτες λιποτάκτησαν μόνο το 1916. Ο μισός αγροτικός πληθυσμός της χώρας ήταν στο μέτωπο και οι οικογένειες τους στα μετόπισθεν αντιμετώπιζαν τη λιμοκτονία.
Την ίδια στιγμή οι Μπολσεβίκοι – το επαναστατικό κόμμα που καθοδηγούνταν από τον Λένιν και θα ηγούνταν της σοσιαλιστικής Οκτωβριανής επανάστασης – έβλεπε τον αριθμό των μελών του και την επιρροή του να αυξάνονται σταθερά. Έπαιξαν ρόλο στην οργάνωση διαδηλώσεων για να τιμηθεί η «Ματωμένη Κυριακή» της αποτυχημένης επανάστασης του 1905, όταν εκατοντάδες εργάτες δολοφονήθηκαν από την τσαρική εξουσία. Στις 9 Γενάρη, 30.000 εργάτες στη Μόσχα κατέβηκαν σε απεργία, ενώ 145.000 συνολικά πήραν μέρος στις κινητοποιήσεις στην Αγία Πετρούπολη. 24ωρες απεργίες έλαβαν επίσης χώρα στο Μπακού, το Νίζι Νόβγκοροντ, το Νοβοτσέρκασκ, το Βορονέζ, το Χάρκοβο, το Ροστόβ-ον-Ντον, το Ντόνμπας και άλλες πόλεις.
Μέχρι τις 31 Ιανουαρίου, στην Αγία Πετρούπολη επικρατούσε πείνα και τα αποθέματα τροφίμων της πόλης θα διαρκούσαν μόνο για άλλες 10 μέρες. Τεράστιες ουρές για τρόφιμα έκαναν την εμφάνιση τους σε συνθήκες θερμοκρασίας υπό του μηδενός. Πλήθη γυναικών διέρρηξαν καταστήματα για να βρουν τροφή.
Για τις μάζες, τα πράγματα δεν μπορούσαν να συνεχίσουν έτσι. Ήταν έτοιμες να εισβάλλουν στο προσκήνιο της Ιστορίας. Πως λοιπόν το τσαρικό καθεστώς βρέθηκε στα πρόθυρα της κατάρρευσης;
Η καταστροφική πολεμική εκστρατεία εκθέτει το σάπιο καθεστώς
Στα τέλη του 1914, μια σειρά από απεργίες ξέσπασαν, αλλά μέχρι τον Αύγουστο η κοινωνική ειρήνη φαινόταν να έχει αποκατασταθεί. Ο πόλεμος είχε κηρυχθεί, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση του ρώσικου σοβινισμού και της λαϊκής υποστήριξης για τον τσάρο. Οι εργατικές οργανώσεις αντιμετώπιζαν σκληρή καταπίεση. Οι Μπολσεβίκοι στη Δούμα (κοινοβούλιο) συνελήφθησαν και απελάθηκαν. Η κομματική εφημερίδα τους, η Πράβδα, απαγορεύτηκε.
Αρχικά ο ρώσικος στρατός είχε κάποιες νίκες απέναντι στις γερμανικές δυνάμεις. Αλλά μέχρι τις 30 Αυγούστου, ο ρώσικος στρατός είχε χάσει 300.000 στρατιώτες στο Τάνενμπεργκ, στο ανατολικό μέτωπο. Άσχημα εξοπλισμένος και αντιμετωπίζοντας ελλείψεις σε όπλα και πυρομαχικά, ο ρώσικος στρατός θα αντιμετώπιζε την μια ήττα μετά την άλλη στο πεδίο της μάχης. Την ίδια στιγμή, οι Ρώσοι αξιωματικοί αντιμετώπιζαν τους απλούς στρατιώτες με περιφρόνηση.
Ο πόλεμος κατέδειξε την ανικανότητα και την σαπίλα του τσαρικού καθεστώτος. Ο τσάρος άλλαζε διαρκώς τους υπουργούς του. Τον Αύγουστο του 1915, ανέλαβε ο ίδιος τα ηνία της πολεμικής προσπάθειας, αναμιγνυόμενος με καταστροφικά αποτελέσματα στα σχέδια των στρατηγών του. Ένα μεγάλο μέρος της διαχείρησης της χώρας ανέλαβε η σύζυγος του, η τσαρίνα, και η κλίκα της, συμπεριλαμβανομένου του «διεφθαρμένου καλόγερου», του Ρασπούτιν, μιας μυστικιστικής μορφής με μεγάλη πολιτική επιρροή στην τσαρίνα και τον σύζυγο της. Η κορυφή του ετοιμόρροπου καθεστώτος ήταν διαποτισμένη από τον σκοταδισμό και την δεισιδαιμονία. Η λαϊκή αναταραχή μεγάλωνε. Τον Οκτώβριο του 1916 μια έκθεση της αστυνομίας της Αγίας Πετρούπολης ανέφερε ότι η πόλη βρίσκεται «στην παραμονή μεγάλων γεγονότων μπροστά στα οποία τα γεγονότα του 1905 θα φάνταζαν παιδικό παιχνίδι».
Τον Δεκέμβρη του 1916, ο Ρασπούτιν δολοφονήθηκε από εξέχουσες προσωπικότητες της κοινωνίας της Αγίας Πετρούπολης. Ήλπιζαν να απαλλάξουν το καθεστώς από ένα σύμβολο παρακμής, προκειμένου να το σώσουν. Τον Γενάρη του 1917, ο τσάρος διόρισε τον τελευταίο του πρωθυπουργό, τον πρίγκηπα Γκολίτσιν, παρά την ένσταση του δύσμοιρου αριστοκράτη που δήλωσε «εμβρόντητος» και δεν είχε κανένα ενδιαφέρον για την πολιτική.
Στην αρχή του 1917, πάνω από 15 εκατομμύρια Ρώσοι ήταν επιστρατευμένοι και η στρατιωτική κινητοποίηση της βιομηχανίας είχε ρίξει την οικονομία στα βράχια. Οι αγρότες δεν ήταν σε θέση να εξάγουν τα προϊόντα τους και δεν δέχονταν να τα πουλάνε στην ελεύθερη αγορά (το ρούβλι ήταν σχεδόν άνευ αξίας). Το σιδηροδρομικό δίκτυο είχε σχεδόν καταρρεύσει και λίγες προμήθειες μπορούσαν να πάνε στο μέτωπο ή στις κύριες πόλεις και κωμοπόλεις. Ο λιμός χτύπησε όχι μόνο την ύπαιθρο, αλλά και τα κύρια βιομηχανικά κέντρα.
Πολιτική κρίση στις κορυφές καθώς αρχίζει ο αναβρασμός στην εργατική τάξη
Με το καθεστώς να έχει απαξιωθεί πλήρως, ακόμα και τα δειλά, φιλοπολεμικά «φιλελεύθερα» και «μεταρρυθμιστικά» κόμματα άρχισαν να κάνουν αντιπολίτευση στον τσάρο όταν έγινε καθαρό ότι δεν θα έκανε καμία παραχώρηση στα λαϊκά αιτήματα. Ζήτησαν την απομάκρυνση τον πιο ανίκανων και αντιδραστικών υπουργών.
Συνομωσίες εκκολάφθηκαν από κορυφαίες στρατιωτικές προσωπικότητες για να απαλλαγούν από τον τσάρο προκειμένου να σωθεί το σύστημα συνολικά. Αλλά οι συνομώτες ταλαντεύονταν, φοβούμενοι ότι ποιαδήποτε τέτοια ενέργεια θα μπορούσε να οδηγήσει στο ξέσπασμα μιας επανάστασης από τα κάτω.
Εν τω μεταξύ, οι εργατικές οργανώσεις ανακάμπτουν από την οπισθοχώρηση που υπήρχε στις αρχές του πολέμου. Οι απεργίες αυξήθηκαν απότομα στις 55.000 το 1915 και σχεδόν το διπλάσιο την επόμενη χρονιά. Καθώς οι τιμές ανέβαιναν γρηγορότερα από τους μισθούς, το καλοκαίρι του 1916 παρατηρήθηκαν μαχητικές απεργίες στη Μόσχα, τη Κόστρονα και το Ιβάνο-Βόσνεσενστ. Η Αγία Πετρούπολη σείστηκε από μια γενική απεργία των εργοστασίων. Όταν στάλθηκαν στρατεύματα να καταστείλουν τις απεργίες, αυτά συμφιλιώθηκαν με τους εργαζόμενους, έτσι ήταν απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν οι Κοζάκοι για να χτυπήσουν τις διαμαρτυρίες των απεργών. Καθώς η αναταραχή στην εργατική τάξη αυξάνονταν, το ίδιο γινόταν και με τον αριθμό των μελών των Μπολσεβίκων. Οι δομές του κόμματος αναδιοργανώνονταν, συμπεριλαμβανομένης και της επιτροπής πόλης της Αγίας Πετρούπολης. Με πολλούς από τους βετεράνους ηγέτες στη φυλακή ή την εξορία, μια νεότερη γενιά κομματικών στελεχών πήρε τον έλεγχο της τοπικής ηγεσίας. Μέχρι την 1η Γενάρη του ‘17, οι Μπολσεβίκοι, παρότι ήταν ένα μικρό επαναστατικό κόμμα, έφτασαν να αριθμούν 23.000 μέλη, τα οποία ήταν σε μεγάλο βαθμό συγκεντρωμένα στα βιομηχανικά κέντρα.
Ο Λένιν και οι Μπολσεβίκοι κερδίζουν κύρος
Οι Μενσεβίκοι –το κόμμα με το οποίο οι Μπολσεβίκοι είχαν διασπαστεί μερικά χρόνια πριν- βρίσκονταν σε πολιτική σύγχυση. Μια μειοψηφία ήταν αντίθετη στον πόλεμο, ενώ άλλοι στήριζαν τον πόλεμο ελαφρώς συγκαλυμμένα. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού του 1916, μαχητικές απεργίες και μια αυξανόμενη διάθεση «ντεφετισμού» όσον αφορά τον πόλεμο είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθεί η υποστήριξη της εργατικής τάξης προς τους Μενσεβίκους και τη διφορούμενη θέση τους για τον πόλεμο.
Καθώς η ένταση της επαναστατικής διάθεσης αυξανόταν στην Ρωσία των αρχών του 1917, ο ηγέτης των Μπολσεβίκων, ο Βλαδίμηρος Λένιν, ήταν εξόριστος στην Ελβετία. Από το 1914 ο Λένιν αναγκάστηκε να «κολυμπήσει κόντρα στο ρεύμα» εξαιτίας της πολεμικής υστερίας και της προδοσίας των κομμάτων της Β’ (Σοσιαλιστικής) Διεθνούς, που υποστήριξαν τα πολεμικά συμφέροντα της άρχουσας τάξης των χωρών τους.
Το κύρος του Λένιν αυξήθηκε από το 1914 ως το 1917. Μετά την κατάρρευση της Β΄Διεθνούς, έγινε σημείο αναφοράς για την αντιιμπεριαλιστική και αυθεντικά σοσιαλιστική-διεθνιστική του στάση. Καθώς ο πόλεμος συνεχιζόταν και η λαϊκή αντίθεση προς αυτόν μεγάλωνε, ο Λένιν συμβούλευσε τους Μπολσεβίκους να «οργανώσουν πυρήνες στο στρατό», να «υποστηρίξουν όλες τις επαναστατικές ενέργειες των μαζών και του προλεταριάτου» και να ενθαρρύνουν «την συναδέλφωση μεταξύ των στρατιωτών των εμπόλεμων εθνών, ακόμη και στα χαρακώματα…».
Ο χειμώνα τους 1916-1917 ήταν εξαιρετικά κρύος στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, με κατακόρυφη πτώση της θερμοκρασίας στους -40 βαθμούς Κελσίου. Οι γυναίκες στέκονταν στις υπαίθριες ουρές για τα τρόφιμα που σπάνιζαν και το κάρβουνο. Η τιμή των τροφίμων αυξήθηκε απότομα κατά 40 έως 60%. Την ίδια στιγμή, οι πλούσιοι συνέχιζαν να ζουν στην χλιδή.
Μέχρι το τέλος του Γενάρη, οι ταξικές εντάσεις έφτασαν σε σημείο βρασμού και η Ρωσία βρέθηκε στο χείλος της πρώτης επανάστασης του 1917.
