Για πάνω από 18 μήνες (Νοέμβρης 2022 – Απρίλης 2024) η δημοσιογραφική ομάδα του Solomon επιχείρησε να καταγράψει το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μεγαλύτερων επιχειρηματιών της χώρας στους τομείς των ΜΜΕ, της ναυτιλίας, του αθλητισμού και του real estate.
O τίτλος της έρευνας είναι «Who owns the media» («Σε ποιον ανήκουν τα ΜΜΕ»). Με αυτή την αφορμή παρουσιάζουμε μερικά από τα στοιχεία της έκθεσης με δικό μας σχολιασμό.
Τα ονόματα των επιχειρηματιών που ερευνήθηκαν γνωστά και αναμενόμενα:
Γιάννης και Θεμιστοκλής Αλαφούζος, Βαρδής Βαρδινογιάννης, Δημήτρης Γιαννακόπουλος, Δημήτρης Μπάκος, Γιάννης Καϋμενάκης και Αλέξανδρος Εξάρχου, Θόδωρος Κυριακού, Βαγγέλης Μαρινάκης, Δημήτρης Μελισσανίδης, Βίκτωρ Ρέστης και Ιβάν Σαββίδης.
12 επιχειρηματίες που διαθέτουν 800 εταιρείες και ουσιαστικά ελέγχουν όχι μόνο τα ΜΜΕ αλλά ένα μεγάλο μέρος από την πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας.
Η τεράστια περιουσία των 12 μεγαλοκαπιταλιστών δεν ήταν προϊόν σκληρής δουλειάς από το μηδέν. Οικογενειοκρατία, σκανδαλώδεις συμβάσεις με το Δημόσιο, δανεικά και αγύριστα από τράπεζες, πακτωλός διαφημίσεων, καθεστώς γαλέρας για τους εργαζόμενούς τους, διαγραφή χρεών, λαθρεμπόριο, δωρεάν παραχώρηση δημόσιων γηπέδων και στην κορυφή η εθελοντική φορολόγηση των εφοπλιστών! Αυτά είναι τα «μυστικά» των ελλήνων μεγιστάνων. Και αυτά καταγράφει η έρευνα του Solomon.
Δανεικά και αγύριστα
Σε σχέση με τον δανεισμό αναφέρει σχετικά η έρευνα:
«Τον μεγαλύτερο δανεισμό με διαφορά έχει ο ΑΝΤ1 με περίπου 170 εκατ. χρέη, ενώ ακολουθεί η εταιρεία Νέα Τηλεόραση ΑΕ (Star Channel) του ομίλου Βαρδινογιάννη με σχεδόν 56 εκατ. ευρώ χρέη προς τις τράπεζες. Στην τρίτη θέση βρίσκουμε τον Alpha (όπου επίσης συμμετέχει η οικογένεια Βαρδινογιάννη) με τραπεζικές υποχρεώσεις ύψους περίπου 47 εκατ. ευρώ. Έπεται η Ειδήσεις Ντοτ Κομ του Γιάννη Αλαφούζου, (ιδιοκτήτρια εταιρεία του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ και άλλων μέσων) με τραπεζικές υποχρεώσεις που αγγίζουν τα 45 εκατ. ευρώ και την πεντάδα συμπληρώνει η Αλτερ Έγκο του Βαγγέλη Μαρινάκη στην οποία ανήκει το MEGA Channel (όπως και άλλα ΜΜΕ) με βραχυπρόθεσμες τραπεζικές υποχρεώσεις ύψους 31,7 εκατ. ευρώ.
Το ”χαμηλό” ποσό των τραπεζικών δανείων της Alter Ego εξηγείται από τη συμφωνία που έκανε ο Βαγγέλης Μαρινάκης όταν αγόρασε τον ΔΟΛ. Μετά την οικονομική κατάρρευση του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη (ΔΟΛ) οι τράπεζες προχώρησαν σε αναδιάρθρωση των δανείων του ομίλου σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους.»
Με βάση τα έγγραφα που προσκομίστηκαν στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής, το 2016 τα μεγαλύτερα ΜΜΕ χρωστούσαν περίπου 1,3 δισ. ευρώ στις τράπεζες.
Το παραδέχονται και οι ίδιοι!
Μερικές από τις καταθέσεις των ολιγαρχών στην Εξεταστική επιτροπή της Βουλής είναι αποκαλυπτικές.
Ο Γιάννης Αλαφούζος (ιδιοκτήτης του ΣΚΑΪ) είχε αναφέρει στην Εξεταστική πως:
«ο δανεισμός που έγινε στα ΜΜΕ ήταν ακρότατος, πέραν λογικής και όχι φυσιολογικός».
«Χρηματοδοτήθηκαν πέραν πάσης λογικής οι ανταγωνιστές μας, ΜΜΕ που δεν είχαν σκοπό να επιχειρούν και να “βγαίνουν” (σ.σ. οικονομικά), αλλά είχαν σαν σκοπό να δανείζονται και να κυριαρχούν στο τηλεοπτικό τοπίο. Έχουν κερδίσει οι τράπεζες πάρα πολλά λεφτά, γιατί τα επιτόκια στην Ελλάδα ήταν και είναι ληστρικά, τουλάχιστον απέναντι στις επιχειρήσεις που πληρώνουν τις δόσεις τους. Διότι οι τράπεζες έχουν τη συνήθεια, στις επιχειρήσεις που δεν πληρώνουν τις δόσεις τους, να δίνουν μηδενικά επιτόκια και παρατάσεις. Και καινούργια δάνεια».
«έχουμε και συγκεκριμένες περιπτώσεις που είδαμε σχέσεις κράτους με επιχειρηματίες και ΜΜΕ. Τα κανάλια στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για εξυπηρέτηση επιχειρηματικών συμφερόντων».
Φαίνεται όταν ο ανταγωνισμός μεταξύ των καπιταλιστών βγαίνει από τα συνηθισμένα του όρια, βγαίνουν προς τα έξω από τους ίδιους και μερικά από τα συνήθως απόκρυφα παρασκήνια…
Ο Φώτης Μπόμπολας από την Πήγασος Εκδοτική (που εξέδιδε Έθνος και Ημερησία και συμμετείχε στο MEGA) είχε πει πως
«παλιότερα οι τράπεζες έδιναν λεφτά χωρίς καλύψεις, χωρίς εγγυήσεις. Ο Πήγασος είχε διμερές δάνειο 69 εκατ. ευρώ ακάλυπτο χωρίς να δοθούν προσωπικές εγγυήσεις».
Ο Σταύρος Ψυχάρης είχε λάβει δάνειο ύψους 58 εκατ. ευρώ από την Alpha Bank, τα οποία μετέφερε σε προσωπική εταιρεία με μοναδικό μέτοχο τον ίδιο. Στη συνέχεια, συγχώνευσε την εταιρεία με τον ΔΟΛ μεταφέροντας στον όμιλο το δάνειο, με αποτέλεσμα οφειλέτης του δανείου να καθίσταται ο ΔΟΛ.
Ο ίδιος ο Ψυχάρης στην Εξεταστική είχε δηλώσει πως «πήρε δάνειο μόνο με την υπογραφή του, χωρίς να βάλει χρήματα εγγύηση, αλλά με αέρα».
Παρά τα χρέη, από το 2015 έως σήμερα οι τέσσερις συστημικές τράπεζες έχουν διαθέσει προς τα ΜΜΕ συνολική διαφημιστική δαπάνη που ξεπερνά τα 290 εκατ. ευρώ.
Προκλητικές επιδοτήσεις και υπεράκτιος πλούτος
Η ΓΓΕΕ (Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης), στις 6 Ιουλίου 2020, δημοσιοποίησε κατάλογο κατανομής 20 εκατομμυρίων ευρώ, που περιλαμβάνει συνολικά 1.232 μέσα (έντυπα, ιστοσελίδες, ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής και περιφερειακής εμβέλειας) και το χρηματικό ποσό που έλαβε καθένα από αυτά. Πρόκειται για την γνωστή και μη εξαιρετέα λίστα Πέτσα.
Ο Γκάμπριελ Ζούκμαν, επικεφαλής του Φορολογικού Παρατηρητηρίου στην ΕΕ, εκτιμά πως ο υπεράκτιος πλούτος των Ελλήνων αντιστοιχεί στο 64% του εγχώριου ΑΕΠ, καθώς πολλοί πλούσιοι Έλληνες είναι ιδιοκτήτες offshore χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και ακινήτων σε πολλά παγκόσμια οικονομικά κέντρα, όπως την Ελβετία, το Ντουμπάι, το Λονδίνο και το Παρίσι.
Καμιά εμπιστοσύνη στα συστημικά ΜΜΕ
Στην ετήσια παγκόσμια μελέτη που διεξάγει το Ινστιτούτο Reuters, τα ελληνικά Μέσα κατατάσσονται σταθερά στις χαμηλότερες θέσεις. Το 2016, σε σύνολο 26 χωρών, η Ελλάδα κατέλαβε την τελευταία θέση, με μόνο το 20% των ερωτηθέντων να επιβεβαιώνει ότι μπορεί να εμπιστεύεται τα μέσα ενημέρωσης τις περισσότερες φορές.
Στην έκθεση του Reuters Institute Digital News Report για το 2023, η Ελλάδα ήταν και πάλι ανάμεσα στις χώρες με το χαμηλότερο ποσοστό εμπιστοσύνης.
Το παράδειγμα Μαρινάκη και ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ
Σύμφωνα με την έρευνα:
«Η εταιρεία ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ συστάθηκε τον Ιούνιο του 2016 με μετοχικό κεφάλαιο 8 εκατ. ευρώ και μοναδικό μέτοχο τον Βαγγέλη Μαρινάκη. Ο όμιλος σήμερα διαχειρίζεται τις εφημερίδες Τα Νέα και Το Βήμα και τις ηλεκτρονικές τους εκδόσεις, καθώς και το ειδησεογραφικό site in.gr. Στον όμιλο υπάγεται ακόμα ο τηλεοπτικός σταθμός Mega, όπως και η διαδικτυακή του πλατφόρμα.
Τον Μάρτιο του 2024, ο όμιλος ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ του Βαγγέλη Μαρινάκη πλειοδότησε στον πλειστηριασμό για την Ελευθεροτυπία, την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία και την ιστοσελίδα www.enet.gr, έναντι 8,1 εκατ. ευρώ.»
Παράλληλα μέσω του στενού του συνεργάτη Κουρτάκη, ελέγχει και την εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ και το site της.
Φυσικά ασπίδα για όλα αυτά είναι ο Ολυμπιακός και οι εκατοντάδες χιλιάδες οπαδοί του.
Διόλου τυχαία κάθε σοβαρός ολιγάρχης συνήθως διαθέτει και μία μεγάλη ποδοσφαιρική ομάδα ώστε να κατευθύνει κατά το δοκούν τους οπαδικούς στρατούς.
Ποια ελευθερία του τύπου;
Μετά την έκθεση των Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα για την ελευθερία του Τύπου, που κατατάσσει φέτος την Ελλάδα στην 88η θέση και με τα γνωστά φαντάσματα κρυμμένα στην ντουλάπα (σκάνδαλο υποκλοπών, δολοφονία Καραϊβάζ, αγωγές SLAAP κατά δημοσιογράφων), κατακεραυνωτικό ήταν και το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 7ης Φεβρουαρίου 2024 σχετικά με το κράτος δικαίου και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα.
Στο κείμενο αυτό αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι το Ευρωκοινοβούλιο:
«εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για τις πολύ σοβαρές απειλές κατά της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ελλάδα· τονίζει ότι το σύστημα ελέγχων και ισορροπιών είναι απαραίτητο για μια ισχυρή δημοκρατία και σημειώνει με ανησυχία ότι το σύστημα αυτό έχει υποστεί μεγάλη πίεση·»
«απειλείται η πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης, καθώς η ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης στη χώρα κατανέμεται κυρίως σε μικρό αριθμό ολιγαρχών, με αποτέλεσμα τη δραματική υποβάθμιση ορισμένων θεμάτων, όπως οι ανησυχίες σχετικά με το σύστημα σιδηροδρομικής ασφάλειας πριν από το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη».
«σημειώνει με ανησυχία την έλλειψη διαφάνειας στην κατανομή των κρατικών επιδοτήσεων στα μέσα ενημέρωσης».
Αξίζει να το ξαναπούμε. Όλα αυτά δεν τα λέει κάποια οργάνωση της Αριστεράς αλλά το καθόλα θεσμικό Ευρωκοινοβούλιο. Όταν το όργανο του ευρωπαϊκού κεφαλαίου αναγκάζεται να κάνει τέτοιες καταγγελίες μπορούμε να φανταστούμε το πραγματικό μέγεθος της σήψης και της πρόκλησης των Ελλήνων μεγαλοκαπιταλιστών.
Το Ευρωκοινοβούλιο βέβαια απλά θέλει να περιορίσει τις ακρότητες στον χώρο των ΜΜΕ. Το θέμα είναι πως οι ακρότητες δεν πρόκειται να περιοριστούν καθώς είναι συνυφασμένες με τον τρόπο που λειτουργεί ο ελληνικός καπιταλισμός. Δεν είναι δυνατόν να αφήνουμε μια τόσο μεγάλη εξουσία όπως αυτή των μέσων ενημέρωσης στον έλεγχο κυριολεκτικά μιας χούφτας ανθρώπων. Τα ΜΜΕ πρέπει να περάσουν στα χέρια της κοινωνίας, με την κοινωνικοποίηση τους χωρίς αποζημίωση κάτω από εργατικό και κοινωνικό έλεγχο και διαχείριση.
