H τροπολογία που ψηφίστηκε πριν λίγες μέρες στη βουλή για την ποινικοποίηση των θεραπειών μεταστροφής, μολονότι κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, χαρακτηρίζεται από σημαντικές ελλείψεις που εν τέλει την καθιστούν επιφανειακή και ανεπαρκή.
Τι είναι οι «θεραπείες μεταστροφής»
Ξεκινώντας, ας διευκρινίσουμε τι είναι οι θεραπείες μεταστροφής. Πρόκειται για ψευδοεπιστημονικές πρακτικές που στοχεύουν στην αλλαγή του σεξουαλικού προσανατολισμού ενός ατόμου από ομοφυλοφιλία ή αμφιφιλοφυλία στην ετεροφυλοφιλία, ή στην αλλαγή της ταυτότητας φύλου από τρανς σε cisgender (ο όρος cisgender περιγράφει την κατάσταση όπου το βιολογικό φύλο ταυτίζεται με την ταυτότητα φύλου). Οι πρακτικές περιλαμβάνουν ψυχολογικές, φυσικές ή/και πνευματικές παρεμβάσεις, ενώ δεν υπάρχει καμία επιστημονική ένδειξη ότι μπορούν πράγματι να αλλάξουν τα χαρακτηριστικά αυτά.
Απεναντίας, ιατρικά ινστιτούτα ανά τον κόσμο έχουν προειδοποιήσει ότι οι εν λόγω πρακτικές μπορούν να είναι επιβλαβείς για την πνευματική και ψυχολογική υγεία του ανθρώπου. Επιπλέον έρευνες του ΟΗΕ χαρακτηρίζουν τις «θεραπείες» αυτές απάνθρωπες με βαθιά «διαβρωτικό» αντίκτυπο στο άτομο.
Αξίζει να θυμίσουμε πως η ομοφυλοφιλία και αμφιφιλοφυλία αποχαρακτηρίστηκαν ως ψυχικές ασθένειες το 1973 από την Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αφαίρεσε την ομοφυλοφιλία από τον κατάλογο των ψυχικών ασθενειών στις 17 Μαίου 1990. Το ίδιο έκανε το 2019 για την διαφυλικότητα (τρανς άτομα). Οι θεραπείες μεταστροφής είναι επομένως αντιεπιστημονικές και βαθιά κακοποιητικές.
Παραθέτουμε το σχετικό άρθρο της τροπολογίας.
Πρακτικές μεταστροφής
1.Για τις ανάγκες του παρόντος ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:
α) «Πρακτικές μεταστροφής»: Κάθε μεταχείριση που αποσκοπεί να μεταβάλει ή να καταστείλει τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα ή την έκφραση φύλου,
β) «Έκφραση φύλου»: Το σύνολο των χαρακτηριστικών που αφορούν στη συμπεριφορά, τρόπους, αναπαραστάσεις, που σχετίζονται με τον τρόπο που τοποθετείται και εκφράζει ένα πρόσωπο το φύλο του και γίνεται αυτό αντιληπτό από τον περίγυρό του.
γ) «Ταυτότητα φύλου»: Ο εσωτερικός και προσωπικός τρόπος με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνειτο φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρήθηκε κατά τη γέννησή του.
δ) «Επαγγελματίας»: Κάθε πρόσωπο, το οποίο εφαρμόζει πρακτικές μεταστροφής έναντι οικονομικού ανταλλάγματος.
ε) «Ευάλωτα πρόσωπα»: Οι ανήλικοι ή ενήλικοι που τελούν σε δικαστική συμπαράσταση υπό την έννοια του Αστικού Κώδικα.
2.α) Απαγορεύεται η διενέργεια πρακτικών μεταστροφής σε ευάλωτα πρόσωπα.
β) Οποιοσδήποτε εφαρμόζει σε άλλους πρακτικές μεταστροφής πρέπει να έχει εξασφαλίσει προηγουμένως τη ρητή συναίνεσή τους.
γ) Απαγορεύεται για τους επαγγελματίες η με οποιονδήποτε τρόπο πρόσκληση, προβολή ή διαφήμιση πρακτικών μεταστροφής που διενεργούν τόσο οι ίδιοι όσο και άλλοι τρίτοι, επαγγελματίες ή μη.
3.Παραβίαση της παρ. 2, πέραν των προβλεπόμενων πειθαρχικών και διοικητικών κυρώσεων, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης και χρηματική ποινή. Η επανειλημμένη τέλεση της ανωτέρω πράξης συνιστά επιβαρυντική περίσταση.
Γιατί είναι προβληματική η τροπολογία
Οι λόγοι για τους οποίους η τροπολογία αυτή είναι προβληματική είναι οι εξής:
- Καλύπτονται μόνο οι ανήλικοι και τα ευάλωτα άτομα, δηλαδή άτομα που λόγω κάποιας ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή εξαιτίας κάποιας σωματικής αναπηρίας είτε λόγω τοξικομανίας και αλκοολισμού αδυνατούν να μεριμνούν για τις προσωπικές τους υποθέσεις. Όπως τονίζει ωστόσο η οργάνωση Orlando LGBTQ+ βασιζόμενη σε δική της εθνική έρευνα αλλά και διεθνή δεδομένα, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των θυμάτων τέτοιων πρακτικών είναι ενήλικα και μη ευάλωτα. Αυτά τα άτομα λοιπόν δεν βρίσκουν καμία θεσμική προστασία.
- Ποινικοποιείται μόνο η άσκηση πρακτικών οι οποίες γίνονται με κάποιο οικονομικό αντάλλαγμα. Αν και το μέτρο είναι σαφώς σωστό, δεν περιλαμβάνει άλλες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα πρακτικές που εφαρμόζονται από ιερείς, καθώς η ομοφυλοφιλία και η trans ταυτότητα δεν είναι αποδεκτά από την εκκλησία – η επίσημη «γραμμή» της εκκλησίας τα τελευταία χρόνια είναι να μην εκδιώκονται τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η εκκλησία αποδέχεται αυτές τις ταυτότητες, κάθε άλλο…
- Δεν ποινικοποιεί ουσιαστικά τις «θεραπείες» μεταστροφής στο σύνολό τους, καθώς αφήνεται το «παραθυράκι» της ρητής συναίνεσης. Πόσο μπορεί όμως ένα άτομο, ειδικά αν είναι ανήλικο ή ευάλωτο, το οποίο βρίσκεται σε ένα ομοφοβικό, τρανσοφοβικό, συντηρητικό περιβάλλον, να αισθανθεί όμορφα με τον εαυτό του, ότι είναι υγιές, να αποκτήσει αυτοεκτίμηση και να υπερασπιστεί τον εαυτό του; Δυστυχώς τα περιβάλλοντα αυτά συναντώνται συχνά τόσο σε οικογένειες, όσο και στα σχολεία και αν μη τι άλλο στην εκκλησία. Ας σκεφτούμε ένα ομοφυλόφιλο αγόρι από μια συντηρητική οικογένεια το οποίο πηγαίνει στο κατηχητικό. Είναι πολύ πιθανό το αγόρι να αισθάνεται ότι είναι μη φυσιολογικό και άρα να συναινέσει να το «θεραπεύσει» ο κατηχητής του. Είναι όμως αυτό αυθεντική συναίνεση που πηγάζει από μια διαδικασία πληροφόρησης, υποστήριξης και διαλόγου;
- Το γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν ποινικοποιεί τις «θεραπείες» μεταστροφής στο σύνολό τους, δείχνει πως αποφεύγει να πει ξεκάθαρα ότι η ομοφυλοφιλία, η αμφιφιλία και οι τρανς ταυτότητες φύλου είναι φυσικές εκφράσεις και όχι κάποια ασθένεια που μπορεί να θεραπευτεί. Αποφεύγει έτσι και τις αντιδράσεις από τη βασική δεξαμενή των ψηφοφόρων της που προέρχεται από τα πιο συντηρητικά στρώματα της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένου και ενός κομματιού της ακροδεξιάς.
Συν τοις άλλοις, η κυβέρνηση, όπως συνηθίζει, δεν έδωσε κανέναν χώρο για δημόσια διαβούλευση πριν ψηφίσει την τροπολογία, παρά το γεγονός ότι πολλές σχετικές συλλογικότητες και οργανώσεις απηύθυναν κάλεσμα στο υπουργείο για συζήτηση και διάλογο.
Για αυτούς τους λόγους θεωρούμε πως η τροπολογία αυτή είναι επιφανειακή και ανεπαρκής στο ζήτημα προστασίας των ΛΟΑΤΚΙ+, και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση μια ευρεία προσπάθεια ανατροπής του ομοφοβικού και τρανσοφοβικού κατεστημένου.
***
Για να κάνουμε σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση μιας κοινωνίας που προστατεύει, συμπεριλαμβάνει και σέβεται όλα τα άτομα χρειάζεται μεταξύ άλλων:
- Κατάργηση του τμήματος (β) που επιτρέπει τις θεραπείες μεταστροφής σε περίπτωση «συναίνεσης» και συνολική ποινικοποίηση των θεραπειών μεταστροφής. Καμία θεραπεία δε χρειάζεται για την ταυτότητα φύλου και τη σεξουαλικότητα. Η διαφορετικότητα είναι γιορτή, όχι εφαλτήριο για φόβο, μίσος και ανισότητες.
- Να συμπεριληφθούν στην ποινικοποίηση πρόσωπα που ασκούν πρακτικές μεταστροφής χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα, ώστε να συμπεριληφθεί ο κλήρος, φαινόμενα σε σχολικά περιβάλλοντα κλπ.
- Να δημιουργηθούν κοινωνικές δομές, στελεχωμένες από ειδικευμένους ανθρώπους, για τη στήριξη ατόμων που βάλλονται από κακοποιητικές πρακτικές και από ψυχολογική βία λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού ή/και της ταυτότητας φύλου τους.
- Να γίνουν εκστρατείες και καμπάνιες με επιστημονική βάση για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση γύρω από αυτό το θέμα.
- Να ενταχθεί υλικό στα σχολεία σχετικό με τα ζητήματα της σεξουαλικότητας, της ταυτότητας φύλου και της έκφρασής του, με εκπαιδευτικούς επιμορφωμένους πάνω στο ζήτημα και με τη συμμετοχή ατόμων της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, ώστε οι νέες γενιές να διαπαιδαγωγούνται με σωστή γνώση και σεβασμό για τη διαφορετικότητα.
