Του Ζήση Σούρλα, φοιτητή στο Πολυτεχνείο Πάτρας
Με τις ευλογίες της κυβέρνησης ιδρύεται το πρώτο Επαγγελματικό Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Ελλάδα.
Πρόκειται για μια συνεργασία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) με την ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, τον μεγαλύτερο ελληνικό κατασκευαστικό όμιλο. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα σπουδών το οποίο θα χρηματοδοτηθεί αποκλειστικά από τον όμιλο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και θα οργανωθεί από τη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ, με τη σύμπραξη της Σχολής Μηχανολόγων Μηχανικών ΕΜΠ και της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών ΕΜΠ.
Φαινομενικός στόχος είναι η απόκτηση πρακτικών δεξιοτήτων από νέους μηχανικούς ώστε αυτοί να είναι αρτιότερα «προετοιμασμένοι» για την αγορά εργασίας.
Ο Υπουργός Υποδομών Κ. Καραμανλής παρευρισκόμενος στην εκδήλωση παρουσίασης του προαναφερθέντος προγράμματος σπουδών δήλωσε:
«Για πρώτη φορά, η ελληνική Πολιτεία ξεπέρασε επιτέλους αγκυλώσεις δεκαετιών και έφερε τόσο κοντά ιδιωτικό τομέα και επιστημονική κοινότητα. Η κυβέρνησή μας δημιούργησε το πλαίσιο για να μπορούν να ενώσουν τις δυνάμεις τους.[…] Οι απόφοιτοί του είναι βέβαιο ότι θα απορροφηθούν αμέσως από την αγορά εργασίας. […] Θα ήθελα να προτρέψω και άλλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε κλάδους αιχμής –κατασκευές, ενέργεια, τεχνολογία– να αγκαλιάσουν αυτή τη δυνατότητα, καθώς το όφελος είναι πολύπλευρο. Τόσο για τους νέους, που τα πτυχία τους θα αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη αξία, όσο και για τις επιχειρήσεις που θα μπορούν να απασχολούν άριστα καταρτισμένο προσωπικό. Και βέβαια, για το ίδιο το ελληνικό Πανεπιστήμιο, που είναι υψηλού επιπέδου και αξίζει να ενισχυθεί και να αξιοποιηθεί ακόμα περισσότερο».
Εκ πρώτης όψεως θα μπορούσε να κανείς να πει πως πρόκειται για μια εξέλιξη που θα προσφέρει χρήσιμες δεξιότητες στους φοιτητές χωρίς κόστος για το δημόσιο. Μια πιο προσεχτική ματιά όμως αποκαλύπτει τα προβλήματα και τους κινδύνους.
Χρηματοδότηση μεταπτυχιακών
Ένα βασικό ερώτημα που ανακύπτει και που δεν αποσαφηνίζεται από την παρουσίαση του προγράμματος σπουδών είναι το αν θα είναι δωρεάν η πρόσβαση σε αυτό ή αν θα απαιτείται η καταβολή διδάκτρων. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό ερώτημα καθώς η πλειοψηφία των αποφοίτων δεν έχει την οικονομική άνεση να πληρώσει για μεταπτυχιακές σπουδές, ενώ και ο πρόσφατος νόμος-πλαίσιο που ψήφισε προβλέπει δίδακτρα σε όλα τα μεταπτυχιακά και τη μη υποχρέωση του κράτους για τη χρηματοδότησή τους.
Ακόμα πιο σημαντικό ζήτημα είναι όμως η διαδικασία περαιτέρω υποχρηματοδότησης των πανεπιστημίων η οποία εκκινεί μέσα από την ίδρυση τέτοιων μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών. Έχοντας ως άλλοθι την χρηματοδότηση από ιδιώτες η κυβέρνηση μπορεί να αποποιηθεί τις δικές της ευθύνες για χρηματοδότηση ποιοτικών μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών δωρεάν και προσβάσιμων από όλους τους αποφοίτους. Έχοντας ήδη απελευθερώσει τα δίδακτρα στα μεταπτυχιακά η κυβέρνηση πετάει ακόμη μια φορά το μπαλάκι στα Πανεπιστήμια όσον αφορά την εύρεση χρηματοδότησης και το παράδειγμα του ΕΜΠ θα λειτουργήσει σίγουρα ως μοχλός πίεσης προς άλλα ιδρύματα για την ίδρυση αντίστοιχων προγραμμάτων.
Τι σημαίνει χρηματοδότηση από ιδιώτες;
«Άσπρη γάτα, μαύρη γάτα αρκεί να πιάνει τα ποντίκια» θα μπορούσε να πει κάποιος. Τι σημασία έχει αν η χρηματοδότηση είναι δημόσια ή προέρχεται από ιδιώτες από τη στιγμή που υπάρχει;
Η πηγή χρηματοδότησης των σπουδών είναι εξαιρετικά μεγάλης σημασίας, γιατί αφορά επί της ουσίας τον έλεγχό τους. Χρηματοδότηση από τις μεγάλες επιχειρήσεις σημαίνει ότι ο εκάστοτε χρηματοδότης καθορίζει το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών που χρηματοδοτεί με τα Πανεπιστήμια να προσπαθούν διαρκώς να προσαρμόσουν τα προγράμματα σπουδών τους ώστε να είναι θελκτικά προς τους χρηματοδότες.
Έτσι τα προγράμματα σπουδών που προκύπτουν είναι σχεδιασμένα να καλύπτουν πρωτίστως τις ανάγκες των εταιρειών και όχι την ολόπλευρη επιστημονική κάλυψη του αντικειμένου.
Οι «δεξιότητες» που αποκτά ο απόφοιτος από αυτές τις σπουδές είναι επομένως πρόσκαιρες και καλύπτουν μόνο τις τρέχουσες ανάγκες των συγκεκριμένων επιχειρήσεων και της αγοράς εργασίας χωρίς δυνατότητα προσαρμογής στις συνθήκες του μέλλοντος (παρά μόνο μέσω επιπλέον μετεκπαίδευσης μέσω σεμιναρίων και σπουδών – επί πληρωμή βέβαια).
Επιπλέον σπουδές οι οποίες δεν θεωρούνται «χρήσιμες» στις μεγάλες επιχειρήσεις (όπως τέχνες, ιστορία, φιλοσοφία κλπ) παραγκωνίζονται και στην καλύτερη περίπτωση είναι προσβάσιμες μόνο με καταβολή υπέρογκων διδάκτρων ενώ στην χειρότερη περίπτωση καταργούνται.
Αυτή είναι μια κατάσταση στην οποία έχουν οδηγηθεί πολλά Πανεπιστήμια στο εξωτερικό όπου τέτοιες πρακτικές εφαρμόζονται χρόνια τώρα.
Μεταπτυχιακές σπουδές ή έλεγχος της έρευνας και δωρεάν εργασία;
Φυσικά τα μεταπτυχιακά προγράμματα περιλαμβάνουν ένα κομμάτι εργασιών και έρευνας.
Έτσι, ένα ακόμη θέμα που προκύπτει είναι σε ποιον ανήκουν τα δικαιώματα αυτής της έρευνας. Η πιο πιθανή απάντηση είναι στην εταιρεία, καθώς θα είναι ο βασικός χρηματοδότης των προγραμμάτων και άρα θα απαιτεί να έχει λόγο και έλεγχο στα αποτελέσματά τους.
Αυτό σημαίνει πως αυτή η έρευνα δε θα είναι ανοικτή και προσβάσιμη από όλους με στόχο την βελτίωση των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών συναφών με το περιεχόμενό της αλλά θα λειτουργεί ως εταιρικό μυστικό με σκοπό την αύξηση της κερδοφορίας και την επικράτηση έναντι του ανταγωνισμού. Σημαίνει επίσης πως αποτελέσματα αδιάφορα ή επιζήμια για την εταιρεία μπορούν να αποκρυφτούν χωρίς δυνατότητα δημοσίευσης τους από κανέναν εκ των συμμετεχόντων στην έρευνα.
Αυτά τα φαινόμενα γίνονται ακόμη πιο έντονα όταν μιλάμε για τα λεγόμενα «βιομηχανικά διδακτορικά» τα οποία αφορούν ακριβώς τέτοια πρωτότυπη έρευνα χρηματοδοτούμενη από ιδιωτικές εταιρείες. Σε αυτή την περίπτωση ένας φοιτητής μπορεί να στερηθεί ακόμα και τον τίτλο του διδάκτορα αν τα αποτελέσματά της έρευνάς του δεν κριθούν χρήσιμα από την εκάστοτε εταιρεία!
Παράλληλα ο φοιτητής εκτελεί δωρεάν εργασία προς όφελος της εταιρείας στα πλαίσια του «πρακτικού» κομματιού του μεταπτυχιακού. Αυτό όμως θα μπορούσε να το κάνει και σε μια διαδικασία εκπαίδευσης εντός των πλαισίων της εργασίας του. Κατά συνέπεια λειτουργεί ως φθηνό εργατικό δυναμικό και μάλιστα χωρίς καμία εγγύηση για μετέπειτα πρόσληψή του με συγκεκριμένη σύμβαση και εξασφαλισμένο μισθό. Οι δηλώσεις του Υπουργού ότι «οι απόφοιτοί του είναι βέβαιο ότι θα απορροφηθούν αμέσως από την αγορά εργασίας» είναι, βασικά, ευχολόγια για να θολώσουν τα νερά.
Πάλη για δημόσια παιδεία και έρευνα προς όφελος της κοινωνίας
Για όλους του παραπάνω λόγους το φοιτητικό κίνημα και η Αριστερά οφείλει να αντιταχθεί στην ίδρυση τέτοιων προγραμμάτων σπουδών. Η έρευνα και η εκπαίδευση πρέπει να διενεργούνται προς όφελος της κοινωνίας, όχι για να γεμίσουν τις ήδη παραγεμισμένες τσέπες μιας χούφτας καπιταλιστών! Πρέπει να υπάρξει αγώνας ενάντια στους νόμους που επιτρέπουν τέτοια εκτρώματα στα Πανεπιστήμια, αγώνας για δωρεάν μεταπτυχιακά με κρατική χρηματοδότηση, αγώνας για έρευνα ανοικτή και προσβάσιμη από όλους, αγώνας για ένα Πανεπιστήμιο που να υπηρετεί τις κοινωνικές ανάγκες και όχι τα κέρδη των εταιρειών!
