Της Σύνταξης του «Ξ»
Το κόστος της στέγασης έχει αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό την τελευταία δεκαετία που πλέον έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο, με αποτέλεσμα η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων να δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα. Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σε σχετικό τηλεοπτικό ρεπορτάζ του Open στα μέσα Μάρτη επιβεβαιώνουν τη φρικτή πραγματικότητα όσων έρχονται αντιμέτωποι με την αναζήτηση κατοικίας:
- Την πενταετία 2018-2023 είχαμε αύξηση ενοικίων κατά 53-63% για φοιτητικές-νεανικές κατοικίες και κατά 43-52% για οικογενειακά διαμερίσματα 2 δωματίων.
- Τον τελευταίο χρόνο αυξήθηκαν κατά 25% τα σπίτια που διατίθενται στην Αθήνα για βραχυχρόνια μίσθωση (τύπου Airbnb), ξεπερνώντας τα 7.000.
- Το 72% των ατόμων μεταξύ 18-34 ετών μένει ακόμα στο παιδικό του δωμάτιο, μαζί με τους γονείς του, λόγω αδυναμίας ενοικίασης σπιτιού.
Παράλληλα, σχεδόν 1 στους 2 (45,5%) δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις που έχουν να κάνουν με τη στέγη (όπως ενοίκιο, λογαριασμοί, δόσεις στεγαστικών δανείων), με αποτέλεσμα να καθυστερεί συστηματικά τις πληρωμές. Αυτό το ποσοστό είναι το μεγαλύτερο με διαφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς το αντίστοιχο στη Βουλγαρία που έρχεται δεύτερη είναι 19,9%, ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 9,2%.
***
Την ίδια ώρα, το ποσοστό ιδιοκατοίκησης κάθε χρόνο μικραίνει. Από το 84,6% που βρίσκονταν το 2005, έχει φτάσει πλέον στο 72,8% που είναι το χαμηλότερο της τελευταίας 20ετίας. Βέβαια, για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας που ζει σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη αυτό το ποσοστό είναι ακόμα μικρότερο – εκτιμάται στο 60-65%.
Αυτό που έχει συμβεί στην πράξη τις τελευταίες δεκαετίες είναι μια σημαντική μεταφορά ακίνητης περιουσίας που κατείχαν κυρίως χαμηλότερα οικονομικά στρώματα προς τις τράπεζες και τα funds, λόγω των κόκκινων δανείων. Υπολογίζεται ότι 300.000 κατοικίες έχουν αλλάξει «χέρια», μειώνοντας έτσι το ποσοστό ιδιοκατοίκησης και οδηγώντας παράλληλα στην αύξηση των ενοικίων, καθώς αρκετά από αυτά τα σπίτια είναι δεσμευμένα (και άρα κλειστά) σε γραφειοκρατικές διαδικασίες πλειστηριασμών κλπ και τα υπόλοιπα αξιοποιούνται πλέον για λόγους κερδοφορίας.
***
Και ενώ τα κοράκια των τραπεζών και των funds αρπάζουν σπίτια λαϊκών οικογενειών πολύ χαμηλότερα απ’ τις τιμές της αγοράς, το κερδοσκοπικό πάρτι συνεχίζεται και με τις πωλήσεις κατοικιών. Έτσι, ένας άλλος παράγοντας που αφορά στο στεγαστικό και έχει συμβάλλει και αυτός στην αύξηση των ενοικίων, είναι οι τιμές πώλησης των κατοικιών – νεόδμητων και παλιότερων.
Με βάση στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, για ακόμα μια χρονιά οι τιμές αυξήθηκαν πάνω από 10% σε σχέση με την προηγούμενη (13,4% για το 2023 συγκεκριμένα). Πρόκειται για αυξήσεις που δεν «δικαιολογούνται» ούτε από την άνοδο του πληθωρισμού (είναι πολύ χαμηλότερος), ούτε από κάποιον άλλο παράγοντα – είναι καθαρή κερδοσκοπία!
Ακόμα, αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι μοναδική χώρα στην ΕΕ που το ποσοστό κοινωνικής κατοικίας είναι πλέον στο 0%, καθώς με μνημονιακό νόμο του 2012 καταργήθηκε ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας που εκπονούσε τέτοια προγράμματα.
***
Στο ερώτημα «γιατί η Ελλάδα έχει το υψηλότερο κόστος στέγασης σε όλη την Ευρώπη;», δεν υπάρχει μια και μόνο απάντηση. Από τη μια πλευρά η γενικότερη ακρίβεια στα πάντα, έχει οδηγήσει ένα κομμάτι μικροϊδιοκτητών να αυξήσουν τις τιμές των ενοικίων για να μπορέσουν κι αυτοί να τα βγάλουν πέρα, ωστόσο δεν είναι αυτός ο βασικός λόγος.
Το κύριο πρόβλημα οφείλεται στη μικρότερη προσφορά κατοικιών έναντι της μεγάλης ζήτησης. Από την οικονομική κρίση του 2007-2008 μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχε μια κάθετη πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας (το 2016 κατασκευάστηκαν σχεδόν 15 φορές λιγότερες κατοικίες σε σχέση με το 2007). Η μείωση της ιδιοκατοίκησης έχει αυξήσει τη ζήτηση, ενώ οι διαδικασίες πλειστηριασμών έχουν κι αυτές αφαιρέσει διαθέσιμες κατοικίες.
Η επικράτηση της χωρίς περιορισμούς βραχυχρόνιας μίσθωσης, αποτέλεσε τα τελευταία χρόνια ένα σημαντικό πεδίο κερδοφορίας του ντόπιου αλλά και ξένου κεφαλαίου αξιοποιώντας την αύξηση του τουρισμού, που παράλληλα αφαίρεσε διαθέσιμα σπίτια για τους κατοίκους που θέλουν μόνιμη κατοικία.
Τέλος, το πρόγραμμα «Golden Visa», που αφορά πλούσιους κατοίκους άλλων χωρών οι οποίοι αγοράζοντας ένα ακίνητο αξίας τουλάχιστον 250.000 ευρώ απέκτησαν ελεύθερη μετακίνηση στην ΕΕ και τις χώρες της συνθήκης Σένγκεν, συνέβαλλε επίσης στο να αφαιρεθούν διαθέσιμα ακίνητα. Υπολογίζεται ότι ενώ έχουν πουληθεί 20.000 σπίτια για Golden Visa, από αυτά κατοικούνται μόνο τα 1.200!
***
Αυτό που απαιτείται είναι να υπάρξουν άμεσα μέτρα για τον δραστικό περιορισμό των ενοικίων και του κόστους στέγασης. Μερικά από αυτά είναι, να μπει ένα πλαφόν στα ενοίκια ανάλογα με τα τ.μ., την περιοχή κλπ, και σε κάθε περίπτωση το συνολικό κόστος στέγασης να μην ξεπερνάει ένα ποσοστό του μισθού. Δεν γίνεται π.χ. ένας εργαζόμενος με τον βασικό μισθό να δίνει πάνω απ’ το 1/3 (200-250 ευρώ) για τη στέγαση και ταυτόχρονα να του μένουν και λεφτά… για να ζήσει!
Είναι σημαντικό αυτά τα ζητήματα να αποτελέσουν συλλογικές διεκδικήσεις του μαζικού κινήματος. Τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται σε πολλές χώρες κινήματα που διεκδικούν δικαιώματα που αφορούν την στέγαση. Μόνο έτσι μπορούμε να παλέψουμε για φθηνή και αξιοπρεπή στέγη, ενάντια στις κερδοσκοπικές ορέξεις των αρπακτικών του real estate.
