Του Σάββα Στρούμπου
Στην Αυγή της Κυριακής(8/1/2/13) φιλοξενείται συνέντευξη του αμερικανού φιλοσόφου Νόαμ Τσόμσκι (ΝΤ)[1]. Η συνέντευξη θίγει ζητήματα όπως ο νέο-φιλελευθερισμός, το «κοινωνικό συμβόλαιο», το «μέτωπο των χωρών του Νότου», ο «ελευθεριακός σοσιαλισμός» και η «κόκκινη γραφειοκρατία» των Mπολσεβίκων. Η όλη συζήτηση είναι από ακίνδυνη έως απολύτως αποδεκτή για το σύστημα, εφόσον από την ανάλυση απουσιάζει το ταξικό περιεχόμενο, η συγκεκριμένη πολιτική πρόταση για τις αναγκαίες μορφές οργάνωσης και πάλης του κινήματος, όπως και η περιγραφή της κοινωνίας για την οποία παλεύουμε.
Νέο-φιλελευθερισμός ή πάλη των τάξεων;
Σύμφωνα με το ΝΤ:
«O όρος ”νεοφιλελεύθερος” είναι λιγάκι παραπλανητικός. Δεν είναι ούτε νέος, ούτε φιλελεύθερος. (…) Οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι πλούσιοι βασίζονται (…) ”στο συντηρητικό κράτος γκουβερνάντα”, το οποίο και εκτρέφουν. Αυτό ισχύει και για τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. (…) Οι μεγάλες τράπεζες, που είναι υπεύθυνες για την τελευταία κρίση, είναι μεγαλύτερες και πλουσιότερες από ποτέ, τα εταιρικά κέρδη σπάνε ρεκόρ, ο πλούτος πέρα από κάθε φαντασία συσσωρεύεται μεταξύ των ισχυρών, ο κόσμος της εργασίας έχει αποδυναμωθεί από τη συντριβή των συνδικάτων και την ”αυξανόμενη εργασιακή ανασφάλεια”».
Πράγματι, ο νέο-φιλελευθερισμός δεν είναι ούτε νέος ούτε φιλελεύθερος και φυσικά, το αστικό «συντηρητικό κράτος γκουβερνάντα», βρίσκεται εκεί για να υποστηρίζει τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων, των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, φορτώνοντας τα βάρη στα εργατικά και λαϊκά στρώματα. Αυτές είναι οι λογικές συνέπειες της λειτουργίας ενός παράλογου συστήματος, που ως μόνο του στόχο έχει το κέρδος του κεφαλαίου.
Μιλώντας όμως μόνο για τον νέο-φιλελευθερισμό, φτάνουμε στα μισά του δρόμου αν δεν μιλήσουμε για τον καπιταλισμό. Γι’ αυτό το οικονομικό και πολιτικό σύστημα, συγκεκριμένων ταξικών συμφερόντων, με συγκεκριμένους νόμους και κανόνες λειτουργίας που έχει ως γνώμονα τον διαρκή πλουτισμό της αστικής τάξης και του μεγάλου κεφαλαίου. Όποιο προσωπείο κι αν φορέσει (φιλελευθερισμός, νέο-φιλελευθερισμός, φασισμός κλπ) είναι ο καπιταλισμός που γεννάει τις κρίσεις, λόγω του ξέφρενου και παράλογου τρόπου παραγωγής και διανομής του πλούτου, όπου εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη δουλεύουν – ή παραμένουν άνεργοι- για να πλουτίζει μια δράκα μεγιστάνων.
Στον καπιταλισμό δεν υπάρχουν απλώς θύτες και θύματα, πλούσιοι και φτωχοί, όπως αναφέρει ο ΝΤ, αλλά δύο βασικές τάξεις – η αστική και η εργατική τάξη – οι οποίες συγκρούονται διαρκώς στην αρένα της παραγωγής. Η ταξική πάλη, «ατμομηχανή της ιστορίας» κατά τον Μαρξ, εκδηλώνεται σε μεγάλα εργατικά και λαϊκά κινήματα, αλλά και σε μικρότερης κλίμακας κινήματα (επί μέρους αγώνες σε χώρους δουλειάς, στον δήμο, στο πανεπιστήμιο, στη γειτονιά κλπ) τα οποία έχουν το δικό τους βάρος στον συσχετισμό των δυνάμεων μέσα στην κοινωνία.
Ο Ένγκελς γράφει σχετικά:
«Όλη η ιστορία είναι ιστορία ταξικών αγώνων, αγώνων ανάμεσα σε τάξεις που υφίστανται εκμετάλλευση και τάξεις που ασκούν εκμετάλλευση, ανάμεσα σε τάξεις υποτελείς και τάξεις κυρίαρχες»[2].
Αν αφαιρούμε το ταξικό κριτήριο, τότε ο καπιταλισμός γίνεται απλώς νέο-φιλελευθερισμός και οι εργαζόμενοι απλώς τα παθητικά θύματά του. Έτσι, όμως ξεχνάμε τον διαρκή ανταγωνισμό μεταξύ καταπιεστών και καταπιεζόμενων, ξεχνάμε το πώς παράγεται ο πλούτος στην κοινωνία και υπέρ ποιού διανέμεται.
Από εκεί και πέρα, για να αναπτυχθούν αγώνες χρειάζονται μαχητικά συνδικάτα με ανιδιοτελείς αγωνιστές, οργανώσεις και κόμματα της Αριστεράς με ταξικό και επαναστατικό πρόγραμμα και προσανατολισμό, αλλά και άλλες μορφές λαϊκής οργάνωσης που προκύπτουν από τα ίδια τα κινήματα, ώστε η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα να μπορούν να διεκδικούν τη ζωή και την αξιοπρέπεια τους, χωρίς ήττες και συμβιβασμούς.
Κοινωνικό Συμβόλαιο ή Κοινωνικοί Αγώνες;
Συνεχίζει ο ΝΤ:
«Σε μια συνέντευξη, ο Μάριο Ντράγκι πληροφόρησε τη Wall Street Journal ότι ”το παραδοσιακό κοινωνικό συμβόλαιο της ηπείρου” –ίσως η πιο σημαντική συμβολή της στον σύγχρονο πολιτισμό– ”είναι ξεπερασμένο” και πρέπει να ξηλωθεί. Και ο Ντράγκι είναι ένας από τους διεθνείς γραφειοκράτες που κάνουν πολλά για να προστατεύσουν τα απομεινάρια του κοινωνικού κράτους.»
Είναι το κοινωνικό συμβόλαιο η σημαντικότερη συμβολή της Ευρώπης στον σύγχρονο πολιτισμό; Από τη σκοπιά των εργαζομένων, το κοινωνικό συμβόλαιο δεν είναι παρά μια συμβιβαστική συμφωνία μεταξύ αστικής και εργατικής τάξης για ταξική και κοινωνική ειρήνη, όπου οι μεν παράγουν και πλουτίζουν ανενόχλητοι από απεργίες και κοινωνικά κινήματα και οι δε δουλεύουν αποκομίζοντας πενιχρά οφέλη. Ας μην ξεχνάμε ότι το κοινωνικό συμβόλαιο ήταν ο στόχος των Σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στον 20ο αιώνα.
Ο Μαρξ λέει για το θέμα:
«Όταν λέμε πως η πιο ευνοϊκή προϋπόθεση για τη μισθωτή εργασία είναι η όσο το δυνατό πιο γρήγορη αύξηση του παραγωγικού κεφαλαίου, σημαίνει μόνο πως: όσο πιο γρήγορα η εργατική τάξη μεγαλώνει και αυξάνει την εχθρική της δύναμη, τον ξένο πλούτο που την εξουσιάζει, τόσο περισσότερο θα της επιτρέπεται κάτω από ευνοϊκότερες συνθήκες να εργάζεται ξανά για την αύξηση του αστικού πλούτου, για το μεγάλωμα της εξουσίας του κεφαλαίου και θα πρέπει να είναι ευχαριστημένη γιατί σφυρηλατεί για τον εαυτό της τις χρυσές αλυσίδες, που μ’ αυτές τη σέρνει πίσω της η εργατική τάξη»[3].
Φυσικά, στην περίοδο της βαθύτερης κρίσης του καπιταλισμού από το 1929 και μετά, ακόμα κι αυτές οι «χρυσές αλυσίδες» κατά Μαρξ, έχουν γίνει το πιο επονείδιστο φορτίο των εργαζομένων. Μισθοί πείνας, εξουθενωτικά ωράρια και συνθήκες εργασίας, μαζική ανεργία, εξαθλίωση και πείνα παγκοσμίως, είναι τα κομμάτια που συνθέτουν το παζλ του σύγχρονου κοινωνικού κράτους, που προσπαθεί να διασώσει ο Μάριο Ντράγκι…
Αντί να θεωρούμε το κοινωνικό συμβόλαιο την κληρονομιά του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ας δούμε τα μεγάλα λαϊκά κινήματα που συγκλόνισαν τη γηραιά ήπειρο τους τελευταίους τρεις αιώνες (ενδεικτικά αναφέρουμε: Γαλλική Επανάσταση, Παρισινή Κομμούνα, Γερμανική Επανάσταση, Ισπανικός Εμφύλιος). Τότε θα φανεί καθαρά ότι η πιο σημαντική συμβολή της Ευρώπης είναι το αίτημα για κοινωνική, πολιτική και οικονομική απελευθέρωση των ανθρώπων σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, με άλλα λόγια ο σοσιαλισμός/κομμουνισμός.
Για το Κοινό Μέτωπο των χωρών του Νότου
Παρακάτω ο ΝΤ υποστηρίζει:
«Η Γερμανία και οι βόρειοι σύμμαχοί της υποχρεώνουν τις υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης να ακολουθήσουν πολιτικές που είναι καταστροφικές. Ένα κοινό μέτωπο ανάμεσα στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιταλία μπορεί να είναι η μόνη ρεαλιστική επιλογή γι’ αυτές τις χώρες.»
Το κοινό μέτωπο των χωρών του νότου, είναι μια από τις σημαντικότερες κινήσεις που θα μπορούσαν να κάνουν οι χώρες αυτές ώστε να αντιμετωπίσουν τις βάρβαρες πολιτικές της Ε.Ε. και του Δ.Ν.Τ. Από μόνο του όμως το «μέτωπο των χωρών» είναι φράση κενή νοήματος, αν δεν θέσουμε το απαραίτητο ταξικό περιεχόμενο. Ποιοι θα ενωθούν μεταξύ τους; Οι πλούσιοι ή οι φτωχοί, το κεφάλαιο ή οι εργαζόμενοι, ή μήπως όλοι μαζί καπιταλιστές και εργάτες όλων των χωρών του Νότου; Η ένωση θα γίνει σε καπιταλιστική ή σε εργατική βάση; Με ποια αιτήματα;
Θέλουμε ένωση των αστικών τάξεων των χωρών του Νότου, που θα διεκδικήσουν ευνοϊκότερους όρους αποπληρωμής του χρέους, ιδιωτικοποίησης των βασικών παραγωγικών μονάδων της οικονομίας, ενίσχυσης των τραπεζών και δανεισμού των επιχειρήσεων; Ή θέλουμε ένωση των εργατικών και λαϊκών κινημάτων, με αιτήματα άρνηση πληρωμής του χρέους, εθνικοποίηση των τραπεζών και των βασικών παραγωγικών μονάδων, με εργατικό έλεγχο και διεύθυνση;
Η κοινή πάλη των εργαζομένων του Νότου, αλλά και πανευρωπαϊκά, εφόσον θέσει τέτοια αιτήματα, είναι φυσικό πως θα συγκρουστεί με την ΕΕ, προκαλώντας ριζικές ανατροπές σε όλη την ήπειρο δίνοντας προοπτική και όραμα στα λαϊκά κινήματα. Κυβερνήσεις της Αριστεράς στις διάφορες χώρες, οι οποίες θα υιοθετούσαν ένα αντίστοιχο μαχητικό σοσιαλιστικό πρόγραμμα, θα λειτουργούσαν ως καταλύτης σε αυτές τις διεργασίες. Ένα τέτοιο ζήτημα μπαίνει και μπροστά στον ΣΥΡΙΖΑ. Από εκεί και πέρα, μπορεί και πρέπει να τεθεί το αίτημα διάλυσης της Ευρώπης των καπιταλιστών και δημιουργίας της Σοσιαλιστικής Ευρώπης των εργαζομένων, σε βάση εθελοντική, ισότιμη και δημοκρατική.
Ο ΝΤ δεν φαίνεται να ασχολείται με το ταξικό περιεχόμενο της «ενότητας» που προτείνει…
«Ελευθεριακός σοσιαλισμός»
Προτιμά να μιλά γενικά για «ελευθεριακό σοσιαλισμό»:
«(…)ο όρος που χρησιμοποιώ είναι ”ελευθεριακός σοσιαλισμός”. (…) Η εξουσία και η κυριαρχία δεν καθαγιάζουν από μόνες τον εαυτό τους, (…) θα έπρεπε να καταργούνται προς όφελος ανθρωπίνων σχέσεων που θα είναι πιο ελεύθερες και πιο δίκαιες. Αυτό ισχύει σε όλα τα επίπεδα, από την οικογένεια μέχρι τη διεθνή κοινότητα».
Ποιανού η «εξουσία» και η «κυριαρχία»; Πώς καταργούνται; Τι ακριβώς αντιπροτείνουμε;
Ας δούμε πόσο συγκεκριμένα βάζει το θέμα ο Τζαίημς Μπ. Ο’ Μπράιεν, αγωνιστής του κινήματος των Χαρτιστών, ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα (1839):
«Είναι η κυβέρνηση που φτιάχνει τους νόμους ή αντίθετα είναι οι άνθρωποι του κέρδους που τους κάνουν για να θησαυρίσουν και έχουν την κυβέρνηση για να τους εφαρμόσει; Οι άνθρωποι του κέρδους είναι παντού οι καταπιεστές. Η κυβέρνηση είναι ο φύλακας τους και ο εργαζόμενος λαός είναι οι καταπιεζόμενοι» [4].
Ο αγώνας για την ανατροπή του συστήματος των «ανθρώπων του κέρδους» απαιτεί οργάνωση, συγκεκριμένα αιτήματα πάλης και διάθεση αυτός ο αγώνας να φτάσει μέχρι τέλους. Το όραμα μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας μπορεί και πρέπει να τίθεται σε συγκεκριμένη ταξική βάση, ως κοινωνία στην υπηρεσία των εργαζόμενων και λαϊκών στρωμάτων, με ελευθερία και δημοκρατία, όπου οι ίδιοι οι άνθρωποι, μέσα από όργανα εργατικής – λαϊκής εξουσίας, θα μπορούν να αποφασίζουν για την παραγωγή και τη διανομή των προϊόντων, όπως και για τη δίκαιη διανομή του πλούτου στην κοινωνία. Η διαδικασία αυτή οφείλει να διαπεράσει όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής: δωρεάν και δημόσια υγεία και παιδεία, ίσα δικαιώματα των δύο φύλων, της νεολαίας, των μεταναστών, προστασία του περιβάλλοντος, διεκδίκηση του δημόσιου χώρου κ.α.
Ο ΝΤ προτιμά να μιλά γενικά και αφηρημένα για ελευθερία και δικαιοσύνη, «από την οικογένεια μέχρι και τη διεθνή κοινότητα» αλλά δεν κάνει καμία πρόταση πώς θα γίνει αυτό.
Λενινισμός[5]
Ο ΝΤ καταπιάνεται και με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Αναφέρει πως πολύ γρήγορα οι Λένιν και Τρότσκι διέλυσαν τα Σοβιέτ των εργαζομένων, δημιουργώντας ένα καθεστώς «κόκκινης γραφειοκρατίας».
Θα όφειλε όμως πριν, να μιλήσει για τον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε αμέσως μετά τον Οκτώβρη. Με την πλευρά της αστικής τάξης συντάχθηκαν στρατεύματα από 14 χώρες, ακόμα και αριστερά κόμματα (Μενσεβίκοι και Εσέροι). Για την αγωνιώδη προσπάθεια του Λένιν όλο το προηγούμενο διάστημα να αποφευχθεί ο εμφύλιος, ανατρέποντας την αστική κυβέρνηση συνεργασίας και περνώντας όλη την εξουσία στα Σοβιέτ, όπου θα μπορούσε να γίνεται ειρηνική και δημοκρατική ζύμωση μεταξύ των κομμάτων που εκπροσωπούνται. Για τον ηρωισμό και την πρωτοβουλία των εργατών και αγροτών, οι οποίοι μέσα από δικά τους λαϊκά όργανα εξουσίας δημιούργησαν τον Κόκκινο Στρατό, ανέδειξαν ηγέτες από τη βάση του στρατεύματος και πολέμησαν με αποφασιστικότητα τις δυνάμεις της αντίδρασης.
Ακόμα και σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες για τη νεαρή Σοβιετική δημοκρατία, η παραγωγή στα εργοστάσια άρχισε να γίνεται κάτω από εργατικό έλεγχο και διαχείριση, η γη διανεμήθηκε στους αγρότες, έγιναν προσπάθειες για άμεση λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, καταργήθηκε το τραπεζικό απόρρητο, δόθηκε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στις καταπιεζόμενες από τη Ρωσία εθνότητες, η θέση της γυναίκας αναβαθμίστηκε με τρόπο που δεν ίσχυε σε καμία άλλη χώρα του πλανήτη, καταπολεμήθηκε ο αναλφαβητισμός, αναπτύχθηκαν σε πρωτοφανή βαθμό οι τέχνες και τα γράμματα και όλα αυτά, μέσα από τη δραστηριότητα των Σοβιέτ, σε συνεργασία με το κόμμα των Μπολσεβίκων.
Όσο για τον Λένιν, ως επαναστάτης-διεθνιστής, ήξερε (και δήλωνε με κάθε τρόπο) πως εργατική επανάσταση σε μια χώρα και ιδιαίτερα σε μια καθυστερημένη χώρα όπως η Ρωσία, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί, αλλά δε θα μπορούσε να αναπτυχθεί (ωριμάσει) σε μια σοσιαλιστική κοινωνία αν η επανάσταση δεν επεκτείνονταν στις υπόλοιπες ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες. Για τον πολύ απλό λόγο, ότι σε συνθήκες καπιταλιστικής περικύκλωσης, θα ήταν αδύνατον για μια Σοβιετική δημοκρατία να έχει τον χρόνο της ειρηνικής ανάπτυξης της οικονομίας της [6]. Μετά την καθοριστικής σημασίας ήττα της Γερμανικής Επανάστασης το 1923, ο Λένιν έδωσε την τελευταία μάχη της ζωής του καταπολεμώντας τη σταλινική γραφειοκρατία που είχε ήδη αρχίσει να δημιουργείται λόγω της απομόνωσης της ρώσικης επανάστασης. Μάχη που, βέβαια, συνέχισε ο Τρότσκι.
Ο Τρότσκι συμμετείχε ενεργά στο πλευρό του Λένιν στη διεξαγωγή της επανάστασης, στη δημιουργία του Κόκκινου Στρατού, στην οικοδόμηση του Σοβιετικού κράτους, αλλά πάνω απ’ όλα, έδωσε τη ζωή του στο να εξηγήσει και να καταπολεμήσει το φαινόμενο του σταλινισμού και την πραγματικά βάρβαρη γραφειοκρατία η οποία αναπτύχθηκε τα επόμενα χρόνια με τα γνωστά αποτελέσματα… Ο Τρότσκι, ο συνεχιστής της παράδοσης και της κληρονομιάς του Λένιν, αφιέρωσε τη ζωή του στην πάλη ενάντια στον γραφειοκρατικό εκφυλισμό και υπέρ της (εργατικής) δημοκρατίας μέσα στο Κόμμα και μέσα στην κοινωνία στη Σοβιετική Ένωση. Γι’ αυτό δολοφονήθηκε από πράκτορα του Στάλιν – του ίδιου Στάλιν που μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 30 δεν είχε αφήσει ζωντανό ούτε ένα από τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπή που είχε καθοδηγήσει την επανάσταση των Μπολσεβίκων το 1917. Ούτε αυτό φαίνεται πως το θεωρεί σημαντικό ο Νόαμ Τσόμσκι, και εξισώνει τον Τρότσκι και τον Λένιν με τον Στάλιν…
