Την ώρα που ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, οι προσφυγικές ροές μεγαλώνουν. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) πάνω από 6,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μέχρι στιγμής εγκαταλείψει τη χώρα.
Από το ξεκίνημα του πολέμου είδαμε ένα κύμα αλληλεγγύης να αγκαλιάζει τους πρόσφυγες από την Ουκρανία και τις ευρωπαϊκές χώρες να εμφανίζονται ως «αλληλέγγυες», ενεργοποιώντας την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Προσωρινή Προστασία.
Όμως όπως ξαναγράψαμε, αυτή η ξαφνική αλληλεγγύη στους πρόσφυγες συνοδεύεται από τόνους υποκρισίας από τη μεριά της ΕΕ και γενικότερα της Δύσης, αφού οι μόνοι πρόσφυγες που απολαμβάνουν αυτής της αλληλεγγύης είναι οι πρόσφυγες από την Ουκρανία. Οι υπόλοιποι (Σύριοι, Ιρακινοί, Αφγανοί, κλπ, κλπ) μπορούν να πνίγονται στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο, να πεθαίνουν στον Έβρο ή να ζουν στα στρατόπεδα προσφύγων της Τουρκίας…
Όμως, ακόμα και η «αλληλεγγύη» προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες, από την πλευρά των ηγετών της ΕΕ… έχει τα όριά της. Όσοι έχουν διαφορετικό χρώμα δέρματος ή εθνικότητα δεν τυχαίνουν της ίδιας υποδοχής.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι Ρομά πρόσφυγες της Ουκρανίας, ένας σημαντικός αριθμός των οποίων δεν έχουν καθόλου χαρτιά ή δεν διαθέτουν επαρκή έγγραφα ταυτοποίησης, με αποτέλεσμα όχι μόνο να μην μπορούν να ξεφύγουν από την εμπόλεμη κατάσταση, αλλά και να βρίσκονται αντιμέτωποι με τις ρατσιστικές πολιτικές της ΕΕ.
400 χιλιάδες Ρομά – θύματα ακροδεξιών επιθέσεων…
Σύμφωνα με τα επίσημα, κυβερνητικά στοιχεία απογραφής της Ουκρανίας το 2001, στη χώρα ζούσαν 50.000 Ρομά. Όμως οι οργανώσεις υπεράσπισης των δικαιωμάτων των Ρομά διαφωνούν μ’ αυτούς τους αριθμούς και εκτιμούν ότι ο πραγματικός αριθμός φτάνει σήμερα τις 400.000.
Οι λόγοι για τους οποίους τα επίσημα στοιχεία είναι ανακριβή είναι κυρίως δυο. Από τη μια μεριά είναι ο φόβος των Ρομά να δηλώσουν την πραγματική τους καταγωγή και από την άλλη ότι πολλοί από αυτούς δεν διαθέτουν επίσημα έγγραφα και έτσι δεν είναι εγγεγραμμένοι ως Ουκρανοί πολίτες.
Εκτός από τον πόλεμο, οι Ρομά που ζούνε στην Ουκρανία είναι αντιμέτωποι με ακόμα ένα κίνδυνο: Μια έκθεση του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) αναφέρει πως η Ουκρανία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας της βίας ακροδεξιών κατά των Ρομά.
Ενδεικτικό αυτής της ακροδεξιάς βίας, ήταν το πογκρόμ που πραγματοποιήθηκε το 2018, την ημέρα των γενεθλίων του Χίτλερ, από τη νεοναζιστική οργάνωση C14 σε καταυλισμό στο Κίεβο. Στη συνέχεια ακολούθησε νέα επίθεση σε καταυλισμό Ρομά στο Λβιβ, στη διάρκεια της οποίας ακροδεξιοί μαχαίρωσαν 17 άτομα.
Και βέβαια, το γεγονός ότι πολλοί Ρομά δεν διαθέτουν έγγραφα αποτελεί άλλο ένα στοιχείο της εγκατάλειψης τους από το ουκρανικό κράτος. Οι ρατσιστικές αυτές πολιτικές της Ουκρανικής κυβέρνησης βάζουν στο περιθώριο τους Ρομά αποκλείοντας τους από την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες όπως υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση και εργασία.
…και των ρατσιστικών πολιτικών της ΕΕ
Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι Ρομά της Ουκρανίας (κυρίως γυναίκες με παιδιά, ηλικιωμένοι και άτομα με αναπηρία) φεύγουν με προορισμό τις γειτονικές χώρες προκειμένου να ξεφύγουν από τον πόλεμο. Έρχονται όμως αντιμέτωποι με μια σκληρή πραγματικότητα.
Όσοι Ρομά φτάνουν στη Μολδαβία αντιμετωπίζουν άθλιες συνθήκες. Σε πολλές περιπτώσεις τους διαχωρίζουν από τους υπόλοιπους πρόσφυγες προκειμένου να στεγαστούν ξεχωριστά κάτω από πολύ χειρότερες συνθήκες διαβίωσης και με ανεπαρκή τροφή. Μάλιστα, σε κάποιους χώρους που στεγάζονται δεν υπάρχουν βασικές παροχές όπως πόσιμο νερό ή στρώματα για να κοιμηθούν.
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δικαιωμάτων των Ρομά (ERRC) επισκέφθηκε τρία ξεχωριστά κέντρα υποδοχής στη Μολδαβία που χρησιμοποιούνται κυρίως για να φιλοξενήσουν Ρομά πρόσφυγες. Σε έναν πρώην χώρο γραφείων του δημοσίου, στο Κισινάου, περίπου 70–80 Ρομά (συμπεριλαμβανομένων πολλών παιδιών) ήταν στριμωγμένοι σε μικρούς χώρους, μερικές φορές 15 άτομα σε ένα δωμάτιο, ενώ υπήρχε μόνο μια τουαλέτα στο ισόγειο χωρίς άλλες εγκαταστάσεις υγιεινής.
Μια αντίστοιχη κατάσταση βιώνουν οι πρόσφυγες Ρομά της Ουκρανίας στην Πράγα, καθώς σύμφωνα με ρεπορτάζ του Guardian πολλοί είναι αυτοί που έχουν βρει καταφύγιο στο πάτωμα του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης, καθώς και σε ένα βαγόνι που χρησιμοποιούν για να κοιμηθούν από τις 9 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα, σε συνθήκες ανύπαρκτης υγιεινής.
Παράλληλα, οι Ρομά πρόσφυγες γίνονται αποδέκτες μια σκληρής ρατσιστικής προπαγάνδας από την τσέχικη κυβέρνηση. Ο υπουργός εσωτερικών της Τσεχίας, Βιτ Ρακουσάν, δήλωσε πρόσφατα πως η άφιξη των Ρομά συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα ενώ ταυτόχρονα μιλάει για την ανάγκη καταπολέμησης του «κοινωνικού τουρισμού».
H Γκέτι Μουμπινόβα, συντονίστρια κρίσεων στον «Οργανισμό για τη Βοήθεια σε Πρόσφυγες» (OPU) αποκάλυψε πως:
«Έχω βρεθεί σε συναντήσεις δημοτικών συμβούλων της Πράγας, της αστυνομίας, κ.ά., και έχω δει την αλλαγή του αφηγήματος. Οι άνθρωποι έχουν πάψει να μιλάνε για πρόσφυγες και αντ’ αυτού κάνουν λόγο για “οικονομικούς μετανάστες” και “τουρίστες των επιδομάτων” … Κάποιοι πολιτικοί μου έχουν πει ότι οι Ρομά δεν έχουν τα αναγκαία έγγραφα, όμως πολλές φορές δεν τους αφήνουν καν να υποβάλουν αίτηση ασύλου, και αυτό δεν είναι νόμιμο».
Τα παραπάνω αποτυπώνουν πολύ καθαρά τον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετωπίζουν ανθρώπους διαφορετικών εθνικοτήτων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις πολεμικές συγκρούσεις. Το γεγονός ότι οι Ρομά πρόσφυγες δεν έχουν τα απαραίτητα έγγραφα αποτελεί μια πρόφαση για να μην επιτρέψουν την είσοδό τους στην ΕΕ.
Δεν είναι τυχαίο το ότι η Τσεχία θέσπισε νέους, πιο αυστηρούς κανόνες για τους πρόσφυγες και θα απαιτείται από τους ανθρώπους που αναζητούν προσωρινή προστασία να δείξουν σφραγίδα στα διαβατήριά τους που να αποδεικνύει ότι πέρασαν τα ουκρανικά σύνορα.
Αυτή είναι η Ευρώπη του κεφαλαίου, όπου η «αλληλεγγύη» και ο «ανθρωπισμός» λειτουργεί με δυο ταχύτητες: από τη μια αγκαλιάζει τους «πραγματικούς» Ουκρανούς πρόσφυγες και από την άλλη προωθεί τις πιο αποκρουστικές μορφές προκατάληψης και διακρίσεων οδηγώντας σε αδιέξοδο στους Ρομά πρόσφυγες της Ουκρανίας, επειδή είναι Ρομά.
