Εδώ και πολλά χρόνια η τύχη των εγκαταστάσεων της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης στην πόλη. Η άποψη που υποστηρίζει το κατεστημένο και το μεγάλο κεφάλαιο, εμμένει στην παραμονή της ΔΕΘ εντός του αστικού ιστού και στη δημιουργία ενός φαραωνικού επιχειρηματικού/εμπορικού κέντρου. Η αντίθετη άποψη, που στηρίζεται από περιβαλλοντικούς και επιστημονικούς φορείς, κοινωνικά κινήματα, αριστερές οργανώσεις και εκατοντάδες προοδευτικούς ανθρώπους, επιδιώκει τη μεταφορά της ΔΕΘ εκτός αστικού ιστού (με προκρινόμενη τοποθεσία τη Σίνδο) προκειμένου να ανασάνει το εξαιρετικά επιβαρυμένο κέντρο της πόλης. Το τελευταίο διάστημα, η σύγκρουση αυτή έχει αναζωπυρωθεί καθώς η κυβέρνηση δηλώνει έτοιμη να προχωρήσει στα σχέδιά της για την «ανάπλαση» της ΔΕΘ.
Τι προβλέπει το νέο πολυδιαφημισμένο σχέδιο ανάπλασης της ΔΕΘ;
Συγκεκριμένα τα σχέδιά τους περιλαμβάνουν:
- Κατεδάφιση των κτιρίων της ΔΕΘ (πλην του Παλέ Ντε Σπορ, του ΜοMus και του Πύργου ΟΤΕ) συμπεριλαμβανομένων κτιρίων υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας.
- Χτίσιμο στη θέση τους νέων περιπτέρων, εστιατορίων, τράπεζας, καινούργιου συνεδριακού κέντρου και ξενοδοχειακής μονάδας στη θέση του Βελλιδείου.
- Αυξάνονται τα επιτρεπόμενα ύψη κτιρίων: 12 μ. γενικά, 16 μ. για κτίρια γραφείων και τραπεζών και 32 μ. για το ξενοδοχείο.
- Οι υφιστάμενοι ελεύθεροι χώροι μειώνονται κατά 14.000 τ.μ., ενώ οι εναπομείναντες χώροι πρασίνου περιορίζονται στα 30 στρέμματα. Αλλά ακόμα και αυτοί δεν είναι ούτε ενιαίοι, ούτε ελεύθεροι από κτίρια, ούτε έχουν αντίστοιχο χαρακτηρισμό, οπότε η διοίκηση της ΔΕΘ θα μπορεί να τους αξιοποιεί κατά το δοκούν.
- Δημιουργία γιγάντιου πάρκινγκ, το οποίο προφανώς θα λειτουργήσει ως πόλος έλξης ΙΧ και θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο το κέντρο. Εδώ απλά να τονίσουμε ότι η πρακτική σε δεκάδες πόλεις του κόσμου είναι τα πάρκινγκ να σχεδιάζονται περιμετρικά του αστικού ιστού προκειμένου να αποφορτίζεται το κέντρο.
Οι όροι δόμησης και οι επιτρεπόμενες χρήσεις που προτείνονται με την πολεοδομική μελέτη δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολιών. Ανάπλαση της ΔΕΘ στο υφιστάμενο σημείο με στόχο τη δημιουργία επιχειρηματικού κέντρου και ταυτόχρονα μητροπολιτικό πάρκο υψηλού πρασίνου δεν πάνε μαζί.
Νέα περιβαλλοντική επιβάρυνση της Θεσσαλονίκης
Η Θεσσαλονίκη αποτελεί μια από τις ευρωπαϊκές πόλεις με το μικρότερο ποσοστό πρασίνου ανά κάτοικο. Ο μέσος όρος πρασίνου του αστικού συγκροτήματος φτάνει περίπου στο 1,6 τ.μ. ανά κάτοικο, όταν η επιστημονική κοινότητα αναφέρει ότι το αποδεκτό όριο βρίσκεται στα 10 τ.μ., ο ευρωπαϊκός μέσος όρος στα 7 τ.μ. και οι πόλεις της ανατολικής Ευρώπης γύρω στα 10-20 τ.μ. ανά κάτοικο. Η αναλογία είναι ακόμη χειρότερη στις λαϊκές γειτονιές, όπως στην Τούμπα, όπου αντιστοιχεί 0,76 τ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο.
Λιγότερο πράσινο σημαίνει και υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα που αναπνέουμε. Πριν από μερικές εβδομάδες μάθαμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να παραπέμψει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καθώς αθέτησε τις συμφωνίες σχετικά με τον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της Κομισιόν, τα στοιχεία που υπέβαλε η Ελλάδα επιβεβαιώνουν τις συστηματικές υπερβάσεις των ορίων των αερίων ρύπων στη Θεσσαλονίκη για 14 χρόνια, από το 2005 μέχρι το 2019.
Πρόκειται για ένα έγκλημα που συντελείται χρόνια εις βάρος των κατοίκων της πόλης για το οποίο η άρχουσα τάξη και οι ντόπιοι εκπρόσωποί τους δεν έχουν κάνει το παραμικρό για να το αποτρέψουν.
Και όχι μόνο αυτό αλλά προετοιμάζουν και νέες επιθέσεις στο περιβάλλον. Τα σχέδια για δημιουργία στα δυτικά της πόλης εργοστασίων καύσης απορριμμάτων τα οποία εκλύουν στην ατμόσφαιρα επικίνδυνες χημικές ουσίες, όπως φουράνια και διοξίνες, για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα εργολάβων και βιομήχανων, αποδεικνύουν πόσο πολύ σέβονται την υγεία και τη ζωή μας.
Μέσα σ’ ένα τόσο επιβαρυμένο αστικό περιβάλλον, λοιπόν, αντί να συζητάμε τον ιδανικό τρόπο για αποσυμφόρηση της πόλης και δημιουργίας ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου, έχουμε Κυβέρνηση-Περιφέρεια-Δήμο-επιχειρηματικά συμφέροντα να προσπαθούν επίμονανα μας φορτώσουν κι άλλο τσιμέντο, να προσελκύσουν κι άλλα αυτοκίνητα, να επιβαρύνουν κι άλλο τη δημόσια υγεία.
Το ακόμα πιο εξοργιστικό είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που όλο και περισσότερες μελέτες αναφέρουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για μια σειρά λοιμώξεις του αναπνευστικού γενικά, αλλά και ειδικά σε σχέση με την τρέχουσα πανδημία του κορονοϊού.
Αποικιοκρατικού χαρακτήρα η σύμβαση με το δημόσιο
Όπως αναφέρουν σε κείμενό τους 42 «προσωπικότητες» της πόλης (καθηγητές πανεπιστημίου κλπ):
«Το σχέδιο αυτό εγκαταλείφθηκε προς στιγμήν για να επανέλθει σήμερα με τη νέα μορφή του “Κρατικού ΣΔΙΤ”, μια μορφή σύμπραξης Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα, όπου ο κρατικός προϋπολογισμός εγγυάται και αναλαμβάνει να καλύψει το ”εύλογο” κέρδος του ιδιώτη επενδυτή. Στην περίπτωση της ΔΕΘ, από τα διαθέσιμα στοιχεία, φαίνεται πολύ πιθανό να μην μπορέσει ο επενδυτής να αποσβέσει το κόστος κατασκευής και λειτουργίας και να αποκομίσει ένα ”εύλογο” ετήσιο κέρδος. Οπότε, την όποια διαφορά προκύπτει ανάμεσα στα ετήσια κέρδη του Real Estate και στο συμφωνημένο ποσό με τη Σύμβαση Παραχώρησης θα κληθεί να καλύψει ο φορολογούμενος πολίτης.»
Χαρακτηριστική περίπτωση έργων μέσω ΣΔΙΤ αποτελούν οι αυτοκινητόδρομοι. Οι εταιρείες που έχουν αναλάβει τη διαχείριση τους αυτή την περίοδο έχουν στραφεί ενάντια στο δημόσιο απαιτώντας αποζημιώσεις ύψους 83 εκ. ευρώ επικαλούμενες πτώση των κερδών τους λόγω μειωμένης διέλευσης από τα διόδια.
Ακόμα, με βάση την παραπάνω ανακοίνωση:
«Το σενάριο είναι το εξής: ο επενδυτής στο Real Estate της ΔΕΘ, μόλις κερδίσει τον διαγωνισμό, θα απευθυνθεί στις τράπεζες για να δανειστεί το αναγκαίο ποσό της επένδυσης. Ο δανεισμός θα είναι εύκολος, αφού η αποπληρωμή του θα έχει την κρατική εγγύηση, το δε κόστος του θα ενσωματωθεί στο χρηματοοικονομικό μοντέλο που θα πληρωθεί από το Δημόσιο. Έτσι, στον ιδιώτη επενδυτή, χωρίς αυτός να βάλει και να διακινδυνεύσει ούτε ένα ευρώ, θα παραχωρηθεί το καλύτερο οικόπεδο της Θεσσαλονίκης για την ανάπτυξη κατασκευών, τις οποίες θα εκμεταλλευτεί τουλάχιστον για σαράντα χρόνια, με εγγυημένες από το Δημόσιο ετήσιες αποδόσεις.»
Όπως κάθε ιδιωτική πρωτοβουλία που σέβεται τον εαυτό της, έτσι και σ’ αυτή την περίπτωση έχουμε μια αποικιοκρατικού χαρακτήρα σύμβαση με το δημόσιο.
Αν η εταιρεία για οποιοδήποτε λόγο δεν κατορθώσει να επιτύχει την εύλογη κερδοφορία (μη νομίζουμε ότι υπάρχει κάποιος φορέας που ορίζει τι σημαίνει εύλογη κερδοφορία, από μόνοι τους το ορίζουν) τότε υπάρχουμε όλοι εμείς, οι φορολογούμενοι πολίτες να καλύψουμε τη χασούρα καθώς αποτελούμε τους εγγυητές.
Εν ολίγοις, ο ιδιώτης θα αρπάξει το μεγαλύτερο φιλέτο της πόλης, θα το εκμεταλλευτεί για τουλάχιστον 40 χρόνια, χωρίς να αναλάβει επί της ουσίας κανένα ρίσκο!
Οικονομικά οφέλη ή οικονομική αιμορραγία για την πόλη;
Ο προϋπολογισμός του έργου ξεπερνά τα 200 εκ. ευρώ και η κυβέρνηση κάνει λόγο για δημιουργία 1.500 θέσεων εργασίας. Τα επιχειρήματα κυβέρνησης και συστημικών ΜΜΕ τελειώνουν κάπου εκεί. Όμως οι ίδιες ή περισσότερες θέσεις εργασίας θα μπορούσαν να δημιουργηθούν και σε μια ΔΕΘ εκτός αστικού ιστού. Η διαφορά είναι ότι στη δεύτερη περίπτωση δεν επιβαρύνεται το περιβάλλον και η υγεία των κατοίκων της πόλης.
Επιπλέον, το νέο σχέδιο της κυβέρνησης δεν προβλέπει εκθεσιακό κέντρο αλλά ένα τεράστιο επιχειρηματικό κέντρο. Θα περιλαμβάνει δηλαδή μια σειρά από εμπορικές επιχειρήσεις άσχετες με τις εκθεσιακές ανάγκες πράγμα που θα εξοντώσει τα μαγαζιά του ιστορικού κέντρου, εντείνοντας το οικονομικό αδιέξοδο στο οποίο βρίσκονται εκατοντάδες επαγγελματίες και χιλιάδες εργαζόμενοι/ες.
Τι πρέπει να γίνει
Εμείς, σε αντίθεση με την κυβέρνηση, θέτουμε ως κριτήριο για τις επιλογές, τις προτάσεις και τις διεκδικήσεις μας, την υγεία και την ευημερία της κοινωνίας.
Η ΔΕΘ αποτελεί τον μεγαλύτερο εν δυνάμει ελεύθερο χώρο στο κέντρο της πόλης με έκταση περίπου 180 στρέμματα. Επομένως, η διεκδίκηση μας οφείλει να είναι ρητή:
- Μετεγκατάσταση της ΔΕΘ εκτός αστικού ιστού. Όχι στη δημιουργία φαραωνικού επιχειρηματικού κέντρου.
- Δημιουργία στη θέση της ενός πάρκου υψηλού πρασίνου, το οποίο θα αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο του περιαστικού δάσους Σέιχ Σου και του πανεπιστημιακού campus, με το πάρκο της ΧΑΝΘ και το παραλιακό μέτωπο, δημιουργώντας στο κέντρο της πόλης ένα μεγάλο άξονα ελεύθερων χώρων πρασίνου.
- Αξιοποίηση των κτιρίων αρχιτεκτονικής αξίας που υπάρχουν ήδη εντός της ΔΕΘ ως χώροι ήπιων καλλιτεχνικών, πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων. Να αναπτυχθεί ένα συνολικό σχέδιο, σε συνεργασία με τις συλλογικότητες των καλλιτεχνών, προκειμένου να ενισχυθεί η πολιτιστική δημιουργία στην πόλη.
Εργατικά σωματεία βάσης, περιβαλλοντικές οργανώσεις, επιστημονικοί και κοινωνικοί φορείς, πρωτοβουλίες πολιτών, αριστερές οργανώσεις, οφείλουμε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να δώσουμε από κοινού τη μάχη για την προάσπιση της ποιότητας της ζωής μας, του περιβάλλοντος και της εργασίας μας.
