Της Δέσποινας Σπανούδη
Αναδημοσίευση από το despoinaspanoudi.blogspot.gr
Την περασμένη Πέμπτη, επικυρώθηκε από το Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής, ο νέος σχεδιασμός για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Σχεδιασμός, τρόπος του λέγειν. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται παρά για ένα αναμάσημα προβλέψεων του Εθνικού Σχεδιασμού και μάλιστα επιλεκτικά, με βασικές τομές να απουσιάζουν. Το έλλειμμα σχεδιασμού στον Περιφερειακό Σχεδιασμό, είναι τόσο προφανές ώστε τόσο η περιφερειάρχης όσο και οι συνεργάτες της αναφέρουν ότι το επόμενο διάστημα θα γίνουν οι αναγκαίες εξειδικεύσεις και θα ενσωματωθούν παρατηρήσεις που κατατέθηκαν στη διαδικασία της διαβούλευσης. Εντελώς ασυνήθιστη μεθοδολογία θα σκεφτεί κανείς. Πρώτα εγκρίνουμε τον σχεδιασμό και μετά τον ξανασχεδιάζουμε. Μέχρι να συμβούν – αν συμβούν – αυτά, ο χρόνος θα περνάει αμείλικτα και η απραξία είναι ο καλύτερος σύμμαχος των από μηχανής σωτήρων, που στην χώρα μας εμφανίζονται συνήθως με τη μορφή του Μπόμπολα και άλλων ευαγών κατασκευαστικών ιδρυμάτων.
Υπήρχε άλλη λύση ή μήπως και η περιφερειακή αρχή έπεσε στην παγίδα της φιλοσοφικής αναζήτησης «ΤΙΝΑ κάνουμε;» στην οποία η δημοφιλής απάντηση: «Τίποτα. Το φρονιμότερο»[1], έχει δοθεί εδώ και χρόνια από κάποιον που περίμενε τον Γκοντό.
Η υπόθεση της διαχείρισης των απορριμμάτων περιλαμβάνει όπως και άλλες δημόσιες λειτουργίες τα συνήθη συστατικά. Διασπάθιση δημόσιου χρήματος για χωματερές που ζέχνουν και εργολαβίες που ζέχνουν ακόμη περισσότερο, περιβαλλοντικό έγκλημα, αδιέξοδο και στο βάθος ιδιωτικοποίηση. Το χρήμα των σκουπιδιών είναι ατελείωτο. Οι πολίτες πληρώνουν δημοτικά τέλη και ξαναπληρώνουν για μια ανακύκλωση που δεν γίνεται, τα πρόστιμα από την Ε.Ε. πέφτουν βροχή και η «λύση» που προτάθηκε ήταν φαραωνικά ιδιωτικά εργοστάσια που θα έπαιρναν σύμμεικτα σκουπίδια και θα έβγαζαν πάλι …σκουπίδια, τα μισά για θάψιμο και τα μισά για κάψιμο. Αυτή την σπουδαία υπηρεσία θα την παρείχαν με το αζημίωτο, οι κρατικοδίαιτοι μεγαλοεπιχειρηματίες που έχουμε αναστήσει με τον ιδρώτα του προσώπου μας. Όλα πήγαιναν καλά λοιπόν, αλλά όπως πάντα υπάρχουν και μερικοί που εννοούν να φέρνουν εμπόδια στην πρόοδο. Κινήματα αντίστασης στην Κερατέα Αττικής, τη Λευκίμη Κέρκυρας, την Θήβα, την Ευκαρπία, τον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης (Μαυροράχη), το Γραμματικό Μαραθώνα και σε όλη τη χώρα όπου εξελίσσονταν σχεδιασμοί για εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων, ματαίωσαν σχέδια και προκάλεσαν πονοκέφαλο στους σχεδιαστές. Παράλληλα, πρωτοβουλίες που ξεπήδησαν μέσα από τέτοια κινήματα όπως η ΠΡΩΣΥΝΑΤ αλλά και κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Οικολόγοι Πράσινοι, άρχισαν να μιλούν για ένα εναλλακτικό μοντέλο που έδινε έμφαση στην πρόληψη και στην ανακύκλωση στην πηγή, στο δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα της διαχείρισης των απορριμμάτων, την αποκέντρωση και τη μικρή κλίμακα. Δημοτικά και περιφερειακά σχήματα υιοθέτησαν αυτό το μοντέλο, εκπόνησαν αναλυτικά τοπικά σχέδια και το πρόβαλλαν προεκλογικά. Ανάμεσα σε αυτά και η «Δύναμη Ζωής» όπως θυμόμαστε όλοι από το γνωστό σποτάκι με την τηλεοπτική Θεοπούλα. Μετεκλογικά όλα έμοιαζαν ευοίωνα: η περιφερειακή αρχή διέθετε ένα συγκεκριμένο σχέδιο για τη διαχείριση των απορριμμάτων, η περιφερειάρχης ανακοίνωσε ότι αναστέλλονται οι μεγάλοι διαγωνισμοί για τα σκουπιδοεργοστάσια της διοίκησης Σγουρού και το νέο ΕΣΠΑ για την χρηματοδότηση της διαχείρισης απορριμμάτων, μόλις ξεκινούσε. Η δέσμευση για το κλείσιμο του σκανδαλώδους και υπερκορεσμένου ΧΥΤΑ Φυλής και η παρότρυνση στους Δήμους να ξεκινήσουν τοπικά σχέδια, έδωσαν το αρχικό στίγμα προθέσεων της περιφέρειας. Οι εκλογές του Γενάρη, εξασφάλισαν και τη συμμαχία της κυβέρνησης.
Και μετά; Είναι γνωστό ότι όσο οι αρμόδιοι συμμορφώνονται με τα κακώς κείμενα όλα κυλούν στον αυτόματο πιλότο. Γίνονται οι αναγκαίες συνεννοήσεις με τους ενδιαφερόμενους, τα σχέδια έρχονται έτοιμα και επεξεργασμένα και το βασικό καθήκον αιρετών και υπηρεσιακών παραγόντων είναι οι υπογραφές. Αν όμως έχεις πραγματικά την διάθεση να αλλάξεις τα πράγματα, πρέπει να αλλάξεις και το “business as usual”. Πρέπει να στελεχώσεις υποστηρικτικές υπηρεσίες, να καταγράψεις προβλήματα και δυσκολίες, να σχεδιάσεις βήματα, να αναζητήσεις συμμάχους στην αυτοδιοίκηση και στην κοινωνία. Προφανώς πρέπει να αλλάξεις και τον Περιφερειακό Σχεδιασμό.
Μετά την ανάληψη της κυβέρνησης, τα τμήματα οικολογίας και αυτοδιοίκησης του ΣΥΡΙΖΑ, συνεργάστηκαν, συγκρούστηκαν με τους εκπροσώπους άλλων απόψεων και συνέβαλαν καθοριστικά στη ριζική αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδιασμού διαχείρισης απορριμμάτων [2]. Σε αυτόν το σχεδιασμό υιοθετείται ο στόχος ότι το 50% των παραγόμενων αποβλήτων θα διαλέγεται από την πηγή. Επίσης προβλέπεται ότι το μεγαλύτερο βάρος αυτής της διαδικασίας θα το έχουν οι Δήμοι μόνοι τους ή με διαδημοτικές συνεργασίες μέσα από τοπικά σχέδια που θα εξασφάλιζαν κοινωνικό έλεγχο και συμμετοχή των πολιτών. Ο εθνικός σχεδιασμός απορρίπτει τα μεγάλα εργοστάσια μέσω ΣΔΙΤ, προβλέπει τη ριζική αναθεώρηση των -ιδιωτικοποιημένων σήμερα -συστημάτων ανακύκλωσης (όπως το σύστημα των μπλε κάδων), τη διαχείριση σαν δημόσιου πόρου των εσόδων της ανακύκλωσης και περιλαμβάνει πλήθος άλλων προβλέψεων και ρυθμίσεων που απαιτούν νομοθετικές ή διοικητικές πράξεις.
Θεωρητικά ο Περιφερειακός Σχεδιασμός, έρχεται να εξειδικεύσει και ενδεχομένως να θέσει πιο φιλόδοξους στόχους στις βασικές προβλέψεις του Εθνικού Σχεδιασμού. Το σχέδιο απόφασης ωστόσο που ψηφίστηκε τελικά από το Περιφερειακό Συμβούλιο, όχι μόνο δεν εξειδικεύει, αλλά αναιρεί πολλές από τις θετικές προβλέψεις του Εθνικού Σχεδιασμού. Τα τοπικά σχέδια διαχείρισης και τα χωριστά ρεύματα ανακυκλώσιμων δίνονται ως κατεύθυνση και όχι ως υποχρέωση, το σύστημα των μπλε κάδων και όλα τα αντίστοιχα συστήματα θεωρούνται ως έχουν, οι δημοτικές υποδομές για τα κέντρα διαλογής υλικών και την κομποστοποίηση απουσιάζουν. Επίσης απουσιάζουν οι κατευθύνσεις και τα κριτήρια χωροθέτησης αποκεντρωμένων μονάδων διαχείρισης και χώρων ταφής των υπολειμμάτων αλλά και το χρονοδιάγραμμα για το κλείσιμο της Φυλής. Σε μια διαχείριση που θέλει να λέγεται αποκεντρωμένη, ολόκληρη η Αττική θεωρείται μια διαχειριστική ενότητα! Σε γενικές γραμμές, πρόκειται για ένα κείμενο που εξασφαλίζει την επανάληψη της σημερινής κατάστασης που όμως γνωρίζουμε ότι είναι αδιέξοδη. Οι εγκαταστάσεις της Φυλής και οι χώροι που ήδη έχουν κατασκευαστεί ή προεπιλεγεί, προβάλλουν ως πλέον πιθανή εξέλιξη, στις αγκάλες των μεγαλοεργολάβων που ήδη νέμονται το μεγαλύτερο μέρος της διαχείρισης των απορριμμάτων. Για τους οποίους, η πιο προσοδοφόρα μέθοδος είναι (ασφαλώς) η πιο ακριβή, η πιο αναποτελεσματική και η πιο επικίνδυνη, δηλαδή η καύση. Αλλά δεν είναι μόνο το έλλειμμα του περιφερειακού σχεδιασμού. Με την εξαίρεση ενός οδηγού για τους Δήμους, (που στην πραγματικότητα εκπονήθηκε από τις …αόρατες δυνάμεις των αγωνιζόμενων πολιτών και όχι από τους υπόχρεους να τον εκπονήσουν) και ενός ενημερωτικού συνεδρίου, ουδέν νεώτερον εξελίχθηκε από την πλευρά της Περιφέρειας.
Τα απορρίμματα της Αττικής είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα, αλλά και στις άλλες περιφέρειες της χώρας, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Από τον περασμένο Ιούνιο και ενώ ο Εθνικός Σχεδιασμός ήταν σε διαβούλευση, δημιουργήθηκε η πρώτη τρύπα στον χάρτη δια χειρός Γ. Σταθάκη με την υπογραφή του ΣΔΙΤ Δυτικής Μακεδονίας, με τον Μπόμπολα. Στα σκαριά παραμένουν η Ήπειρος, η Πελοπόννησος, οι Σέρρες, η Ηλεία. Από την άλλη πλευρά οι Δήμοι – ακόμη και αν ήθελαν – δεν διαθέτουν πόρους, προσωπικό αλλά και τη θεσμική επάρκεια για να εφαρμόσουν τοπικά σχέδια αποκεντρωμένης διαχείρισης. Ολόκληρος ο Εθνικός Σχεδιασμός βρίσκεται στον αέρα, αφού δεν φέρει ούτε υπογραφή υπουργού και ενώ επείγει να προχωρήσουν οι ρυθμίσεις που προβλέπονται για να μην μείνει κενό γράμμα. Με βάση όλα τα παραπάνω δεν χρειάζεται να είναι κανείς μάντης για να προβλέψει τη συνέχεια. Για ένα μικρό διάστημα θα ακολουθείται η πεπατημένη. Δήμοι, Περιφέρειες και Υπουργεία θα ρίχνουν ο ένας στον άλλον τις ευθύνες (αλλά από το κεφάλι βρωμάει το ψάρι). Τα τοπικά σχέδια που εκπόνησαν οι Δήμοι, θα καταλήξουν παρέα με τον Εθνικό Σχεδιασμό στο συρτάρι και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο οι εθνικοί εργολάβοι θα βάλουν στο χέρι και τα σκουπίδια. Αλλά αυτοί οι λογαριασμοί είναι χωρίς τον ξενοδόχο. Που για μια ακόμη φορά μπορεί να αποδειχτεί καταλύτης. Τοπικές κοινωνίες, κινήσεις πολιτών, αυτοδιοικητικές παρατάξεις, συνδικαλιστές, εργαζόμενοι και πολιτικές δυνάμεις καλούνται να δώσουν το παρόν στη μάχη: Δεν θα μας πάρουν ακόμη και τα σκουπίδια μας!
