Του Δημήτρη Χατζηκώστα
"Αρχίσαμε την εθνικοποίηση των υδρογονανθράκων. Αύριο θα ακολουθήσουν τα ορυχεία, τα δάση και όλοι οι φυσικοί πόροι, αυτοί για τους οποίους αγωνίστηκαν οι πρόγονοί μας… το κράτος ανακτά την ιδιοκτησία, την κατοχή και τον έλεγχο αυτών των πόρων”.
Μ’ αυτά τα λόγια ο πρόεδρος της Βολιβίας Ε.Μοράλες επέλεξε να ανακοινώσει την μέρα της Εργατικής Πρωτομαγιάς την πρόθεσή του για την εθνικοποίηση της ενεργειακής βιομηχανίας.
Συγκεκριμένα, με προεδρικό διάταγμα οι 26 ξένες εταιρίες (από Ισπανία, ΗΠΑ, Γαλλία, Βραζιλία και Βρετανία) που ελέγχουν τις ενεργειακές πηγές της χώρας θα περάσουν κάτω από κρατικό έλεγχο μέσα στο επόμενο 6μηνο. Την ίδια στιγμή ο στρατός διατάχθηκε να καταλάβει 56 εγκαταστάσεις ξένων ενεργειακών εταιριών.
Η κίνηση αυτή – που ήταν και προεκλογική δέσμευση του Μοράλες – προκάλεσε αναστάτωση στις ιμπεριαλιστικές χώρες και τους εκπροσώπους των πολυεθνικών. Η Αμερικανίδα Υπ. Εξωτερικών χαρακτήρισε τον Μοράλες "δημαγωγό", ενώ ο "σοσιαλιστής" Θαπατέρο της Ισπανίας απείλησε με διακοπή της οικονομικής βοήθειας προς τη Βολιβία. Ακόμα και ο "αριστερός" Λούλα της Βραζιλίας χαρακτήρισε εχθρική την κίνηση της βολιβιανής κυβέρνησης.
Ριζοσπαστικό, αλλά ανεπαρκές
Με την εθνικοποίηση των ενεργειακών πόρων, θα αυξηθούν τα έσοδα της κυβέρνησης με τα οποία υπόσχεται να υλοποιήσει το φιλολαϊκό της πρόγραμμα, θα σταματήσει η καταλήστευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών από τις πολυεθνικές, ενώ θα δημιουργηθούν και χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Μέτρα σαν κι αυτό σε μια περίοδο παγκόσμιας επικράτησης του πιο άγριου νεοφιλελευθερισμού, είναι σημαντικά γιατί δίνουν αυτοπεποίθηση στην εργατική τάξη της Βολιβίας και της Λατινικής Αμερικής γενικότερα. Δεν είναι όμως αρκετά. Οι εθνικοποιήσεις μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού δεν λύνουν τα βασικά προβλήματα της οικονομίας, ούτε είναι αρκετές για να προσφέρουν μακροπρόθεσμα ευημερία στους εργαζόμενους και τους φτωχούς αγρότες.
Στην Ελλάδα ζήσαμε την εμπειρία των εθνικοποιήσεων μεγάλων επιχειρήσεων τις δεκαετίες του 70 και του 80. Απ’ το 90 και μετά, όμως, οι εταιρίες αυτές ξεκίνησαν και συνεχίζουν να ιδιωτικοποιούνται η να κλείνουν υπό τη σκιά της γραφειοκρατίας, της κακοδιαχείρισης και των χρεών.
Για τα προβλήματα αυτά δεν έφταιγαν οι εργαζόμενοι ούτε βέβαια το γεγονός ότι ήταν δημόσιες.
Έφταιγαν η γραφειοκρατική λειτουργία τους, οι καλοπληρωμένοι managers και εν τέλει έφταιγε η ίδια η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ που αφού αναγκάστηκε να προχωρήσει σ’ αυτές τις εθνικοποιήσεις κάτω από την πίεση των εργαζομένων, τις εγκατέλειψε μετά στην τύχη τους.
Ο Μοράλες φαίνεται εξίσου άτολμος. Δεν είναι τυχαίο ότι το διάταγμα για την εθνικοποίηση είναι ανοικτό σε πολλές ερμηνείες. Ο ίδιος μάλιστα δήλωσε στους επιχειρηματίες πως "δεν πρόκειται να κατάσχει τα περιουσιακά στοιχεία των ξένων ενεργειακών εταιρειών" και οι πολυεθνικές εταιρίες θα αποζημιωθούν για τις υπηρεσίες τους με ποσοστά 18- 50%, ενώ θα εξακολουθούν να έχουν ρόλο διαχειριστή.
Μετά τις εθνικοποιήσεις, τι;
Όπως στη Βενεζουέλα έτσι και στη Βολιβία, η εργατική τάξη και τα καταπιεσμένα στρώματα δεν πρέπει να δώσουν λευκή επιταγή στην αριστερή λαϊκιστική κυβέρνηση Μοράλες. Μέσα από την ανεξάρτητη ταξική οργάνωση και την κινητοποίησή τους μπορούν και πρέπει να απαιτήσουν την άμεση και χωρίς υποχωρήσεις και συμβιβασμούς εφαρμογή όλων των φιλολαϊκών προεκλογικών υποσχέσεων του Μοράλες.
Μπορούν όμως να προχωρήσουν και πιο πέρα: Να απαιτήσουν να διευρύνουν τις κατακτήσεις τους και να πάρουν συλλογικά και δημοκρατικά στα χέρια τους την παραγωγή, προχωρώντας στη σοσιαλιστική οργάνωση της οικονομίας. Μπορούν τέλος να απευθυνθούν στα εργατικά και αγροτικά κινήματα της υπόλοιπης Λατινικής Αμερικής (κατ’ αρχήν της Βενεζουέλας και της Κούβας) χτίζοντας από τα κάτω μια δημοκρατική, σοσιαλιστική ομοσπονδία της Λατινικής Αμερικής.
Δυστυχώς όμως ένα πρόγραμμα σαν το παραπάνω δεν είναι στα σχέδια του MAS (του κόμματος του Μοράλες – Κίνημα προς το Σοσιαλισμό). Δεν είναι τυχαίο ότι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Alvaro Garcia Linera δήλωσε πως "ο σοσιαλισμός στη Βολιβία θα αργήσει για τα επόμενα 100 χρόνια", υποσχόμενος έναν "καπιταλισμό των Άνδεων και του Αμαζονίου". Οι εργαζόμενοι όμως δεν μπορούν να περιμένουν 100 χρόνια ως ότου δικαιωθούν οι αγώνες τους. Όντας απ’ τους φτωχότερους της Λατινικής Αμερικής και έχοντας δώσει μια σειρά από ηρωικές μάχες τα τελευταία χρόνια, αρχίζουν να βγάζουν συμπεράσματα.
Τα πιο προχωρημένα κομμάτια τους – όπως φάνηκε κι από τις μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις της πρωτομαγιάς – είναι επιφυλακτικά και κριτικά απέναντι στον Μοράλες και την ατολμία του κατά τις πρώτες 100 μέρες της διακυβέρνησης του. Ήδη, τα πιο ριζοσπαστικά στρώματα της εργατικής συνομοσπονδίας COB δεν αρκούνται στην κουτσουρεμένη εθνικοποίηση: Ζητούν εργατικό έλεγχο και διαχείριση στέλνοντας μήνυμα ότι είναι διατεθειμένα ψάξουν άλλους τρόπους ώστε να πάρουν την τύχη στα χέρια τους και να αλλάξουν τη ζωή τους.
