Του Αντρέ Αραβένα, Socialismo Revolutionario – χιλιανό τμήμα της CWI
Μέσα σε λίγες βδομάδες μια συγκλονιστική λαϊκή εξέγερση τών εργατών και των ιθαγενών αγροτών της χώρας κατόρθωσε να ανατρέψει τα νεο-φιλελεύθερα σχέδια της βολιβιανής κυβέρνησης και τελικά, στις 17 Οκτώβρη, να αναγκάσει τον μισητό πρόεδρο Γκονζάλο Σαντσέζ Λοσάδα να παραιτηθεί.
Μαζικές διαδηλώσεις, δεκάδων χιλιάδων εξεγερμένων, που περιλαμβάνανε και ανθρακωρύχους οπλισμένους με δεσμίδες δυναμίτη, ξέσπασαν σ’ όλες τις μεγάλες πόλεις, προκαλώντας την διάλυση της ενότητας της κυβέρνησης και το φευγιό του Σ. Λοσάδα. Ο τέως Πρόεδρος μεγαλοεπιχειρηματίας και σπουδασμένος στις ΗΠΑ, μίλαγε ισπανικά με αμερικάνικη προφορά, γι’ αυτό και τον φωνάζανε κοροϊδευτικά "ο Γκρίνγκο".
Οι λαϊκές μάζες διαδήλωναν στην πρωτεύουσα Λα Πάζ φωνάζοντας "δέν θα σταματήσουμε αν δεν φύγει". Τελικά, ο Λοσάδα για να σώσει την ζωή του αναγκάστηκε να φύγει κρυφά από το προεδρικό μέγαρο με ελικόπτερο, με προορισμό το Μαϊάμι της Φλόριντας, όπου μαζεύεται συνήθως όλη η ελίτ της Λατινικής Αμερικής. Την προεδρία ανάλαβε προσωρινά ο μέχρι τώρα αντιπρόεδρος τού Λοσάδα, ο Κάρλος Μέσα.
Η Βολιβία είναι η πιό φτωχή χώρα της Ν. Αμερικής και έχει την μεγαλύτερη ανισότητα στο επίπεδο ζωής. 5,6 εκ., από ένα πληθυσμό 8 εκ., ζούνε κάτω από τα όρια της φτώχειας. Έχει υπολογιστεί πως κάθε ώρα, κάθε μέρας, 20 επιπλέον άνθρωποι βυθίζονται σε κατάσταση "απόλυτης φτώχειας".
Την ίδια ώρα, η άρχουσα τάξη της χώρας ζεί μέσα στον πλούτο και τη χλιδή, ξοδεύοντας εκ. δολάρια για να διασκεδάζει και να επιδεικνύεται. Ο ίδιος ο τέως Πρόεδρος είναι πολυεκατομυριούχος και ιδιοχτήτης μεγάλης εταιρείας ορυχείων. Tη στιγμή που η άρχουσα τάξη ζει μέσα στον πλούτο και τον παρασιτισμό, 3 εκ. Βολιβιανοί δεν έχουνε ούτε νερό, ούτε ηλεκτρικό.
Αυτή είναι και η αιτία γιά την νέα εξέγερση του Βολιβιανού λαού, για τις απεργίες, τις μαζικές διαδηλώσεις και τις καταλήψεις δρόμων. Ο Λοσάδα προσπάθησε από την αρχή να πνίξει την εξέγερση στο αίμα. Τουλάχιστον 100 διαδηλωτές δολοφονήθηκαν από την αστυνομία και τον στρατό σ’ ολόκληρη τη χώρα.
Όμως, οι διαδηλωτές δεν σταμάτησαν, αντίθετα εντείνανε τον αγώνα τους ενάντια στην κυβέρνηση και το οικονομικό σύστημα, την άρχουσα τάξη και τις πολυεθνικές, που τους καταδικάζουν στην φτώχεια.
Η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών (ΓΣΕ/COB) κάλεσε, στις 29 Σεπτέμβρη, γενική απεργία διαρκείας, ενώνοντας έτσι τους αγώνες των εργατών με τους ιθαγενείς αγρότες και τα μικρομεσαία στρώματα των πόλεων.
Τα αιτήματα της εξέγερσης
Τα κύρια αιτήματα του κινήματος ήταν δύο : η εθνικοποίηση του φυσικού αερίου, που η κυβέρνηση σχεδίαζε να ξεπουλήσει και να εξάγει στις ΗΠΑ και η παραίτηση του προέδρου Σ. Λοσάδα, που το μόνο που ενδιαφερόταν να πετύχει ήταν να βοηθάει τις αμερικάνικες πολυεθνικές να ξεζουμίζουν ευκολότερα τον βολιβιανό πληθυσμό με την εφαρμογή νεοφιλελεύθερων πολιτικών.
Παράλληλα, οι απεργοί και οι διαδηλωτές απαιτούσαν την κατάργηση του νόμου που ιδιωτικοποιούσε το φυσικό αέριο καθώς και ένα πρόγραμμα αγροτικής μεταρρύθμισης το οποίο συμπεριλάμβανε και το θέμα των φυτειών κόκας, από την καλλιέργεια της οποίας εξαρτώνται οι ιθαγενείς αγρότες.
Επιπλέον το κίνημα πάλευε και για την κατάργηση μιας σειράς πρόσφατων νόμων που είχε περάσει η κυβέρνηση Λοσάδα και οι οποίοι μειώνουν τους μισθούς και τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων για να καλύψουν τα ελλείμματα του κρατικού προϋπολογισμού και επιτρέπουν στους εργοδότες να απολύουν ανεξέλεχτα τους εργαζόμενους.
Έτσι, η κυβέρνηση βρέθηκε απομονωμένη, διασπάστηκε και έπεσε. Η λαϊκή εξέγερση έδιωξε το μισητό Λοσάδα, όμως στην εξουσία βρέθηκε ο αντιπρόεδρος του Λοσάδα, ο Κάρλος Μέσα.
Το κίνημα των εξεγερμένων εργατών και αγροτών δεν προχώρησε στο να αμφισβητήσει την εξουσία των καπιταλιστών και των φεουδαρχών. Χωρίς την ανατροπή όμως του καπιταλιστικού συστήματος που είναι υπεύθυνο για την φτώχεια και την τεράστια ανισότητα, είναι σίγουρο ότι τα καυτά αιτήματα της εξέγερσης δεν πρόκειται να ικανοποιηθούν
Καμιά εμπιστοσύνη στους καπιταλιστές πολιτικούς
Οι βολιβιανές μάζες ξέρουν σίγουρα τι δεν θέλουν, αλλά δεν έχουν ακόμα αγκαλιάσει τις σοσιαλιστικές ιδέες και τον σοσιαλισμό σαν εναλλαχτική λύση στο σάπιο καπιταλιστικό σύστημα.
Αυτό που άμεσα εμπόδισε τις λαϊκές μάζες της χώρας να προχωρήσουν στην οριστική ανατροπή του συστήματος ήταν βασικά η ηγεσία αυτού του μεγαλειώδους κινήματος.
Η πολιτική σύγχυση, η απουσία ξεκάθαρων σοσιαλιστικών στόχων και η ανάλογη οργανωτική προετοιμασία, από μέρους της ηγεσίας της ΓΣΕ (COB), της Γενικής Συνομοσπονδίας Αγροτών και Αγροτοεργατών (CSUTCB) και του MAS (Κίνημα για τον Σοσιαλισμό) είναι η βασική αιτία που επέτρεψε στην άρχουσα τάξη να διατηρεί ακόμα την εξουσία της παρότι έχασε τον πρόεδρό της.
Οι ηρωικοί λαϊκοί αγώνες δεν μπορούν να συνεχίζονται επ΄αόριστο και κάποια στιγμή θα οδηγηθούν σε υποχώρηση αν δεν έχουν σαν στόχο την ανατροπή του συστήματος μέσα από ένα ξεκάθαρο επαναστατικό πρόγραμμα.
Η κυβέρνηση του Λοσάδα παραιτήθηκε, αλλά η άρχουσα τάξη συνεχίζει να κρατάει την εξουσία και προσπαθεί να διαιρέσει και να αποπροσανατολίσει το κίνημα, κάνοντας ξεχωριστές διαπραγματεύσεις με τα διάφορα τμήματα του.
Κάποια τμήματα του κινήματος των ιθαγενών αλλά και των εργατών σταμάτησαν ήδη των αγώνα τους "για να δούνε τι θα κάνει η νέα κυβέρνηση", παρότι άλλα τμήματα της ΓΣΕ (COB) συνεχίζουν την απεργία.
Ο ρεφορμισμός του MAS
Δυστυχώς, οι ρεφορμιστικές ιδέες του MAS προκαλούν σύγχυση σε σημαντικά τμήματα του κινήματος.
Δεν είναι ποτέ δυνατόν να καλυτερεύσει πραγματικά η ζωή των λαϊκών μαζών της Βολιβίας περιμένοντας ότι οι καπιταλιστές μπορεί να βελτιώσουν το σύστημα τους μέσα από σταδιακές μεταρρυθμίσεις.
Δεν είναι δυνατό – όπως υποστηρίζουν οι ηγέτες του MAS, ανάμεσά τους και ο Έβο Μοράλες – να φτάσει έτσι, σιγά-σιγά, η κοινωνία στον σοσιαλισμό. Η άρχουσα τάξη δεν πρόκειται να ανεχτεί τις μικρές-μικρές μεταρρυθμίσεις που θα της αφαιρέσουν – υποτίθεται – την εξουσία, δηλαδή τα πλούτη και τα προνόμιά της. Μόνο η πίεση της επανάστασης και η αποφασιστικότητα των μαζών μπορεί να την υποχρεώσει να τα παραδώσει.
Ο ηγέτης του MAS, Έβο Μοράλες, έφτασε, μέσα στην φωτιά της μάχης, να καλέσει τον ΟΗΕ να επέμβει για να δοθεί λύση στο ζήτημα του φυσικού αερίου!!
Επίσης, μετά την παραίτηση του Λοσάδα, ζήτησε το κίνημα "να δώσει χρόνο στην νέα κυβέρνηση για να δείξει τι μπορεί να κάνει"!
Η ιδέα, δε, της "Επανίδρυσης" της χώρας, που προτείνεται από το MAS, υποστηρίζεται και από τμήματα της άρχουσας τάξης!
Αυτό δείχνει βέβαια σε πόσο μεγάλο αδιέξοδο βρίσκεται η αστική τάξη, αλλά δείχνει και πως το σύνθημα αυτό δεν προσφέρει επαναστατική προοπτική: μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί από την άρχουσα τάξη για την επιτυχία των δικών της αντιδραστικών σκοπών.
Έτσι, για παράδειγμα, στην περιοχή της Σάντα Κρούζ, που είναι πλούσια σε αποθέματα πετρελαίου και διαθέτει πολύ εύφορη γη, μεγαλοεργοδότες και γαιοκτήμονες έχουν αρχίσει να προβάλλουν την ιδέα της "ομοσπονδοποίησης" της χώρας, με μεγάλη αυτονομία στις επιμέρους περιοχές.
Προσπαθούν μ’ αυτό τον τρόπο να εξασφαλίσουν τα πλούτη τους και να ενισχύσουν τις δικές τους δυνάμεις, διαιρώντας την ίδια ώρα, τις δυνάμεις του εργατικού και του αγροτικού κινήματος.
Συντακτική Συνέλευση
Τέτοιο είναι το αδιέξοδο που τμήματα της άρχουσας τάξης έχουν φτάσει στο σημείο να έχουν αποδεχτεί την ιδέα να γίνουν εκλογές για μια Συνταχτική Εθνοσυνέλευση, που θα ψηφίσει ένα νέο σύνταγμα.
Μια Συντακτική Συνέλευση όμως, με τους καπιταλιστές και τους γαιοκτήμονες στην εξουσία, δεν μπορεί και δεν πρόκειται να βελτιώσει πραγματικά την ζωή των λαϊκών στρωμάτων. Μόνο μιά επανάσταση, που θα ανατρέψει το υπάρχον σάπιο καπιταλιστικό σύστημα και θα φέρει στην εξουσία μια κυβέρνηση εργατών και αγροτών, μπορεί να λύσει τα συσσωρευμένα κοινωνικά προβλήματα.
Μια Επαναστατική Συντακτική Εθνοσυνέλευση, που θα αποτελείται από εκλεγμένους εκπροσώπους των εργατών, των αγροτών, των μικροπωλητών και των φαντάρων είναι μόνο δρόμος για μια γνήσια συντακτική συνέλευση, πραγματικά αντιπροσωπευτική των λαϊκών στρωμάτων, ικανή να ασχοληθεί και να δώσει λύσεις στα προβλήματά τους.
Η εργατική τάξη και η Γενική Απεργία
Η ΓΣΕ (COB) κάλεσε την Γενική Απεργία για να αναγκάσει τον Λοσάδα να παραιτηθεί και να αποτρέψει το ξεπούλημα του φυσικού αερίου.
Ωστόσο, μια γενική απεργία διαρκείας, που έχει αγκαλιαστεί μαζικά από τον πληθυσμό, θέτει στην πραγματικότητα, από την ίδια της την φύση, το ζήτημα ποιός έχει την εξουσία, ποιός κυβερνά την χώρα.
Δεν αρκεί λοιπόν να καλέσεις μια γενική απεργία και να περιμένεις απλά πότε θα πέσει η κυβέρνηση ή οι καπιταλιστές. Χρειάζεται να έχεις ετοιμάσει εκ των προτέρων ένα ξεκάθαρο πρόγραμμα και στόχους που να οδηγήσουν την εργατική τάξη στην νίκη. Όμως η ηγεσία της COB δεν ετοίμασε κανένα τέτοιο σχέδιο όταν κάλεσε την γενική απεργία.
Απεργιακές Επιτροπές
Αυτό που απαιτείται σαν πρώτο καθήκον είναι ο σχηματισμός Απεργιακών Επιτροπών, σε κάθε περιοχή, σε κάθε πόλη και εθνικά, που να αναλάβουν τον συντονισμό και την ενοποίηση των αγώνων.
Πέρα από το συντονισμό του αγώνα αυτές οι Επιτροπές θα μπορούσαν να αναλάβουν την τροφοδοσία των πόλεων και των χωριών καθώς και την προστασία από προβοκάτορες και κακοποιά στοιχεία.
Η εργατική τάξη έχει να παίξει αποφασιστικό ρόλο σ’ αυτό τον αγώνα. Λόγω της θέσης της στην παραγωγή και της κοινωνικής της συνοχής παίζει πρωτοπόρο ρόλο και δείχνει τον δρόμο σε όλα τα καταπιεσμένα στρώματα της κοινωνίας.
Απεύθυνση στους φαντάρους
Οι μάχες του λαϊκού κοινωνικού κινήματος επηρέασαν και τον στρατό. Σε πολλές φάσεις ήταν φανερό ότι αρκετοί αξιωματικοί και ιδιαίτερα οι φαντάροι έβλεπαν με συμπάθεια τους διαδηλωτές.
Ορισμένοι παρατηρητές της εξέγερσης μίλησαν μάλιστα για σημάδια διάσπασης του στρατού, πράγμα που θα επιτάχυνε την παραίτηση του Λοσάδα για να μην χάσει η άρχουσα τάξη τελείως τον έλεγχο της κατάστασης.
Μέσα σ’ αυτές τις κρίσιμες συνθήκες, το εργατικό και λαϊκό κίνημα έπρεπε να καλέσει ανοιχτά και δημόσια τους φαντάρους να αρνηθούν να καταστείλουν την εξέγερση και ταυτόχρονα να σχηματίσουν δικές τους Συντονιστικές Επιτροπές που να συνδέουν και να συντονίζουν τον αγώνα τους μ’ αυτόν των λαϊκων επιτροπών και συμβουλίων στις πόλεις και την ύπαιθρο.
Οι απλοί φαντάροι προέρχονται απο εργατικές και αγροτικές οικογένειες. Υποφέρουν μέσα στον στρατό, όπου τους μεταχειρίζονται ακόμα και σαν υπηρέτες στις οικογένειες των αξιωματικών και είναι ήδη αγαναχτισμένοι. Το εργατικό κίνημα πρέπει να αγκαλιάσει τα αιτήματα τους πρέπει να επιδιώξει να τους εντάξει στην επαναστατική διαδικασία.
Για μια πραγματικά επαναστατική ηγεσία
Χωρίς μια επαναστατική ηγεσία, με ένα Μαρξιστικό πρόγραμμα που θα ενώνει όλους τους εργαζόμενους το κίνημα μπορεί να κουραστεί, να πέσει σε σύγχιση και να υποχωρήσει. Οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να αγωνίζονται επ’ αόριστο, χωρίς ξεκάθαρους στόχους και προοπτική. Η άρχουσα τάξη, μετά την ανατροπή του Λοσάδα, προσπαθεί να κερδίσει χρόνο για να ανασυνταχθεί και να ξαναχτυπήσει.
Γι’ αυτό είναι ζωτικής σημασίας για το κίνημα να υιοθετήσει ένα επαναστατικό πρόγραμμα, που θα έχει σαν στόχο την κατάληψη της εξουσίας από μια κυβέρνηση εργατών και αγροτών.
Μια επαναστατική σοσιαλιστική νίκη στην Βολιβία θα ατσάλωνε το ηθικό των εργαζομένων σ’ όλη την Λατινική Αμερική, που ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν μια εναλλακτική λύση στον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό.
Οι εργάτες και η νεολαία θα υποστήριζαν με ενθουσιασμό τον αγώνα για μιά σοσιαλιστική Λ. Αμερική.
Ο εθνικισμός που καλλιεργούν οι άρχουσες τάξεις των διαφόρων χωρών της ηπείρου, έχει σαν στόχο μόνο να υπερασπίζει τα συμφέροντα τους και να διασπά το λατινοαμερικάνικο εργατικό κίνημα.
Η ενότητα και η κοινή δράση των λαών της Λατινικής Αμερικής, η εξάλειψη της φτώχειας και της ανισότητας που μαστίζουν την ήπειρο, είναι δυνατά, είναι εφικτά, μόνο όμως στην προοπτική του αγώνα ενάντια στον καπιταλισμό και για μια εναλλακτική σοσιαλιστική κοινωνία.
