Του Νίκου Κοκκάλη
Στα τέλη του Μάη ολοκληρώθηκε μετά από τρία χρόνια, μια από τις σημαντικότερες δίκες για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πιο συγκεκρυμένα, το Πρώτο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο του Μπουένος Άϊρες καταδίκασε τον τελευταίο δικτάτορα της Αργεντινής, Ρεηνάλντο Μπινιόνε και άλλους δεκατρείς ανώτατους αξιωματικούς (ανάμεσα τους και τον τότε Διευθυντή της Σχολής Μηχανικών του Ναυτικού Αντόνιο Βάνιεκ, υπεύθυνο για την εξαφάνιση 400 παιδιών αντιστασιακών που δόθηκαν παράνομα σε ανάδοχες οικογένειες).
Οι ποινές των κατηγορούμενων της υπόθεσης φτάνουν τα 25 χρόνια φυλάκιση, για την εμπλοκή τους στην εξαφάνιση και τη δολοφονία 105 ανθρώπων (Χιλιανών, Ουρουγουανών, Βολιβιανών και Αργεντίνων) που πέρασαν από το μυστικό κέντρο μεταγωγών και βασανιστηρίων «γκαράζ Ορλέττι» στο κέντρο του Μπουένος Αϊρες. Πρόκειται μόνο για ένα κομμάτι της περίφημης «Επιχείρησης Κόνδωρ».
Τι ήταν η «επιχείρηση Κόνδωρ»;
Η «επιχείρηση Κόνδωρ» ήταν στην ουσία η σύμπραξη των μυστικών υπηρεσιών των δικτατοριών της Αργεντινής, της Χιλής, της Βραζιλίας, της Ουρουγουάης, της Παραγουάης και της Βολιβίας.
Ξεκίνησε το 1974 και παρέμεινε σε ισχύ μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80. Επισήμως αφορούσε στην «ανταλλαγή πληροφοριών σε σχέση με την δράση ανατρεπτικών στοιχείων και τρομοκρατών στο εξωτερικό». Στην πραγματικότητα όμως, αφορούσε στην παρακολούθηση, την απαγωγή, την ανάκριση και τη φυσική εξόντωση των αντιπάλων των εν λόγω δικτατοριών. Αυτή η συνεργασία οδήγησε στο βασανισμό και την εξαφάνιση περίπου 30.000 αριστερών, συνδικαλιστών και αγωνιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας.
Ένα άλλο κομμάτι της επιχείρησης, αφορούσε στην εκτέλεση πολιτικών δολοφονιών στο εξωτερικό, με πιο γνωστά θύματα τα στελέχη της κυβέρνησης Αλιέντε, Στρατηγό Κάρλος Πρατς και Ορλάντο Λατελιέρ. Την υψηλή εποπτεία της επιχείρησης είχε η CIA, ενώ συμμετείχαν ενεργά και μέλη της Ιταλικής νεοφασιστικής οργάνωσης Ordine Nuovo («Νέα Τάξη»).
Επιπλέον, ο επιζών της δικτατορίας του Πινοσέτ, συγγραφέας Λουίς Σεπούλβεδα, στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Patagonia Express» αναφέρει τη συμμετοχή πρακτόρων της Μοσάντ στο βασανισμό και την ανάκριση αντιστασιακών εβραϊκής καταγωγής.
Στην υπόθεση εμπλέκονται επίσης οι γαλλικές μυστικές υπηρεσίες. Σύμφωνα με τα αρχεία του γαλλικού Υπουργειου Εξωτερικών, οι γαλλικές Μυστικές Υπηρεσίες αντάλλαζαν πληροφορίες με τις Μυστικές Υπηρεσίες της Χιλής, που οδήγησαν στη σύλληψη εκατοντάδων αριστερών αγωνιστών, ενώ οι βασανιστές και οι ανακριτές των αργεντίνικων Μυστικών Υπηρεσιών είχαν εκπαιδευτεί από συναδέλφους τους των γαλλικών Μυστικών Υπηρεσιών με προϋπηρεσία στο βασανισμό Αλγερινών αντιστασιακών! Η «επιχείρηση Κόνδωρ» σταμάτησε επίσημα με την πτώση της δικτατορίας στην Αργεντινή το 1983.
Οι πρώτες δίκες και τα «Αρχεία του τρόμου»
Η πρώτη προσπάθεια να διερευνηθούν οι ευθύνες της αργεντίνικης δικτατορίας για τις εξαφανίσεις το 1985, προσέκρουσε στους νόμους περί αμνηστείας που είχαν ψηφιστεί και οι οποίοι προστάτευαν τους δικτάτορες και τους συνεργάτες τους. Στην ουσία δηλαδή, η πρώτη δίκη δεν έγινε ποτέ!
Το 1992, τρία χρόνια μετά την πτώση της δικτατορίας του Αδόλφο Στρέσνερ στην Παραγουάη, ένας δικηγόρος ανακαλύπτει τυχαία σε ένα αστυνομικό τμήμα της πρωτεύουσας Ασουνσιόν, ένα δωμάτιο στο οποίο βρίσκονται βουνά εγγράφων σχετικών με τη δράση των Μυστικών Υπηρεσιών της χώρας.
Περιλαμβάνουν φακέλους για 50.000 εκτελέσεις, 400.000 φυλακίσεις, αλλά και τους φακέλους 30.000 «εξαφανίσεων». Ήταν οι 30.000 περίπου άνθρωποι που «εξεφανίστηκαν» στα πλαίσια της «επιχείρησης Κόνδωρ».
Με βάση αυτά τα αρχεία έγιναν προσπάθειες να δικαστούν οι υπαίτιοι των εξαφανίσεων, τόσο στην Αργεντινή και τη Χιλή, όσο και στην Ισπανία. Όμως για άλλη μια φορά, οι προσπάθειες προσέκρουαν στους νόμους «περι αμνηστείας» που δεν επέτρεπαν τις διώξεις ενάντια στα στελέχη των δικτατοριών.
Το 1998 και ενώ ο πρώην δικτάτορας της Χιλής Αουγκούστο Πινοτσέτ βρισκόταν για ιατρικούς λόγους στη Μεγάλη Βρετανία, ο δικαστής Μπαλταζάρ Γκαρθόν ζήτησε την έκδοση του στην Ισπανία για να δικαστεί για τη δολοφονία και το βασανισμό Ισπανών πολιτών. Το αίτημα απορρίφτηκε από τον τότε Άγγλο υπουργό εξωτερικών Τζακ Στρο!
Το 2005 οι νόμοι περί αμνηστείας κυρήχτηκαν αντισυνταγματικοί από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αργεντινής. Έτσι άνοιξε ο δρόμος για τη σύλληψη και τη φυλάκιση των ενόχων για τα εγκλήματα.
Ο πρώτος που καταδικάστηκε, ήταν ο Ενρίκε Κλαβέλ, πράκτορας των Χιλιανών μυστικών υπηρεσιών και φυσικός αυτουργός της δολοφονίας του Πρατς, στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Ακολούθησαν οι συλλήψεις πολλών στελεχών της δικτατορίας της Ουρουγουάης και της Χιλής.
Αν και αυτή η δίκη αποτελεί ορόσημο για την υπόθεση, είναι πλέον αργά για να αποδωθεί πραγματική δικαιοσύνη για τα θύματα. Και αυτό γιατί από τους τρεις κύριους ενόχους, οι δύο πρώτοι (ο Αουγκούστο Πινοτσέτ και ο Αδόλφο Στρέσνερ, δικτάτορες της Χιλής και της Παραγουάης), πέθαναν χωρίς να λογοδοτήσουν ποτέ για τα εγκλήματα τους, ενώ ο τρίτος (ο Χόρχε Βιντέλα, δικτάτορας της Αργεντινής) πέθανε λίγες ημέρες πριν ξεκινήσει η δίκη, το 2013…
