Ρεπορτάζ του Antinazi Zone
Στα πλαίσια του 30ου Camping Antinazi Zone – YRE πραγματοποιήθηκε συζήτηση με θέμα «Από τη Χιπ-Χοπ στην Τραπ: Η κοινωνία και τα κοινωνικά πρότυπα που αντανακλώνται» τη Δευτέρα 25 Ιούλη. Η συμμετοχή ήταν μεγάλη, με τη νεολαία να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη συζήτηση, η οποία ήταν πολύ ζωντανή και άνοιξε πολλά διαφορετικά ζητήματα.
Τα πρώτα βήματα της Χιπ-Χοπ
Τη συζήτηση άνοιξε ο Γιώργος Λυγουριώτης και αναφέρθηκε στην ιστορία της Χιπ-Χοπ και της Τραπ που αποτελεί «παρακλάδι» της.
Η Χιπ-Χοπ, όπως συνηθίζεται να λέγεται, γεννήθηκε κυριολεκτικά από τις στάχτες μιας κοινότητας που χτυπήθηκε άγρια από το καπιταλιστικό σύστημα, αφού γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη, τη δεκαετία του 70. Τότε, η φτώχεια, η παρακμή και η εγκληματικότητα ήταν η καθημερινότητα σε μεγάλα τμήματα της Νέας Υόρκης.
Τα πρώτα hip hop πάρτι δεν είχαν έντονο πολιτικοκοινωνικό χαρακτήρα. Αυτός που έπαιρνε το μικρόφωνο, στην ουσία έφτιαχνε αστείες ρίμες προκειμένου να ντύσει από πάνω την μουσική που έπαιζε και τους ρυθμούς που έφτιαχνε ο dj. Όμως, οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν τότε, οδήγησαν όσους έπαιρναν το μικρόφωνοα για να πουν στίχους, να βάλουνε έντονα κοινωνικά και πολιτικά στοιχεία στα τραγούδια τους. Έτσι, άρχισαν να προβάλουν την ωμή πραγματικότητα που αντιμετώπιζαν καθημερινά και να την καταγγέλλουν. Στη συνέχεια, από καταγγελτικός, ο στίχος έγινε πολιτικός, και από πολιτικός ταξικός και ριζοσπαστικός.
Οι καλλιτέχνες προσπάθησαν να δώσουν έμφαση στην επικίνδυνη ζωή των γκέτο και των γεμάτων από συμμορίες δρόμων, κάτι που οδήγησε τελικά στην εξιδανίκευση του χρήματος, των όπλων και των ναρκωτικών. Έτσι, το Χιπ-Χοπ, από ριζοσπαστικό και πολιτικό που ήταν αρχικά άρχισε σταδιακά να αλλάζει περιεχόμενο, βάζοντας στο επίκεντρο το πώς θα μπορέσουν να πλουτίσουν κομμάτια της μαύρης κοινότητας.
Φυσικά, σε αυτή την κατεύθυνση έπαιξαν καταλυτικό ρόλο οι δισκογραφικές εταιρείες που ανέλαβαν τα ηνία, «μεταλλάσσοντας» τελικά το Χιπ-Χοπ που σταδιακά αποτίναξε το πολιτικό του στίγμα και κατέληξε να αναπαράγει τις πιο «σάπιες» εκδοχές του «αμερικάνικου ονείρου». Παράλληλα ο «μαύρος καπιταλισμός», η ιδέα δηλαδή πως στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος μπορούν να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής των μαύρων εργαζομένων φτάνει να αποχτούσαν πλούτο και εξουσία, άρχισε να κυριαρχεί. Αυτή η ιδέα είχε βαθιές ρίζες, είχε αναπτυχθεί και από επιφανείς προσωπικότητες της μαύρης κοινότητας μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, οι οποίοι υποστήριζαν ότι οι απελευθερωμένοι σκλάβοι δεν θα έπρεπε να αμφισβητήσουν την υπεροχή των λευκών, αλλά θα έπρεπε να μάθουν τις εμπορικές δεξιότητες προκειμένου να αποκτήσουν κεφάλαιο και να δημιουργήσουν επιχειρήσεις που θα ανήκουν σε Αφροαμερικανούς.
Η γέννηση της Τραπ
Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο Πάνος Κορολόγος, ο οποίος αναφέρθηκε στην ιστορία της Τραπ, η οποία γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 90, αλλά χρειάστηκε περίπου μια δεκαετία για να επικρατήσει σαν είδος, ενώ στην Ελλάδα άρχισε να κερδίζει κοινό από τη δεκαετία του 2010, εποχή κρίσης, μνημονίων και βαθιάς λιτότητας.
Ο διαχωρισμός της Τραπ σαν «υποείδος» της Χιπ-Χοπ γίνεται με βάση τεχνικά χαρακτηριστικά και όχι με βάση τη θεματολογία. Η θεματολογία της κυρίαρχης τάσης της Τραπ, προωθεί τον ατομικισμό και την προσωπική επιτυχία. Αποκομμένη από τα κινήματα και τους συλλογικούς αγώνες, η θεματολογία αυτή χαρακτηρίζεται από τη λογική «Εγώ τα κατάφερα και σε αντίθεση με εσένα, ξεκίνησα από το τίποτα και έφτασα στην κορυφή, έχω οικονομικές και σεξουαλικές επιτυχίες» κλπ.
Ακόμα και όταν συνεργάζονται και λειτουργούν σε ομάδες (crew), οι «Τράπερς» δεν λειτουργούν πραγματικά συλλογικά αλλά επιδιώκουν την ατομική προβολή και επιτυχία.
Η θεματολογία της Τραπ δεν είναι τυχαία, αλλά όπως συμβαίνει και σε κάθε μορφή τέχνης, επηρεάζεται από τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που επικρατούν.
Το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο που έχει επικρατήσει από τα τέλη του 20ου αιώνα, στηρίζεται και προβάλλει οικονομικά και ιδεολογικά την έννοια του ατόμου, της ατομικής ιδιοκτησίας, της απαξίωσης των συλλογικών διεκδικήσεων και των εργατικών/κοινωνικών κλπ οργανώσεων. Ταυτόχρονα, προσπαθεί να πείσει την κοινωνία πως για τη φτώχεια τους, φταίνε οι ίδιοι οι φτωχοί και όχι το σύστημα που γεννάει την εκμετάλλευση και τις ανισότητες. Ακριβώς πάνω σε αυτήν την ιδεολογία έχει χτιστεί η κυρίαρχη μορφή της Τραπ.
Αυτή όμως δεν είναι η μοναδική εκδοχή της Τραπ. Το πιο χαρακτηριστικό «αντιπαράδειγμα» είναι ο Λεξ, που κάνει συναυλίες με 30.000 κόσμο, με στίχο βαθιά πολιτικό που περιγράφει την κοινωνική πραγματικότητα στη σύγχρονη Ελλάδα. Υπάρχουν όμως και άλλοι καλλιτέχνες όπως ο «Εθισμός» που με στίχους όπως «Δεν έχω γκόμενα, τη λέω σύντροφο, μαλάκα», οι οποίοι παίρνουν καθαρή θέση ενάντια στον σεξισμό, τον φασισμό κλπ και προωθούν την αλληλεγγύη.
Αυτήν την Τραπ θέλουμε και χρειαζόμαστε, μια Τραπ που θα προβάλει τα στρεβλά του συστήματος και θα αποτελεί τη φωνή των κινημάτων και του αγώνα ενάντια στις ανισότητες, στον ατομικισμό και το σύστημα που τα γεννά.
Η Χιπ-Χοπ και η θέση της γυναίκας σε αυτήν
Τέλος, τον λόγο πήρε η Τζο Μιχάλογλου, που επικεντρώθηκε στον ρόλο που έπαιξαν οι γυναίκες στη Χιπ-Χοπ αλλά και τους ρόλους που αποδίδει η Χιπ-Χοπ στις γυναίκες.
Αν και από την αρχή της Χιπ-Χοπ μέχρι και σήμερα η Χιπ-Χοπ είναι ένας αρκετά ανδροκρατούμενος χώρος, οι γυναίκες έπαιξαν αδιαμφισβήτητα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κουλτούρας της, ακόμα κι αν ήταν από τα «παρασκήνια».
Βέβαια, για να μπορέσουν να έχουν έστω μια αναγνώριση για το ταλέντο και την προσφορά τους, έπρεπε να δουλέψουν πολύ σκληρά. Έτσι, πολλές από τις καλλιτέχνιδες, ειδικά τη δεκαετία του 80 έγραφαν στίχους που μιλούσαν για την αλληλεγγύη και την στήριξη προς τις υπόλοιπες γυναίκες στον χώρο.
Τα πρώτα χρόνια της Χιπ-Χοπ,η διάδοση των τραγουδιών γινόταν με πρωτοβουλία των ίδιων των καλλιτεχνών που ηχογραφούσαν σε κασέτα τα τραγούδια τους και τα μοίραζαν χέρι-χέρι. Όταν από τη δεκαετία του 90 και μετά η Χιπ-Χοπ βγήκε από το περιθώριο και μετατράπηκε σταδιακά σε ένα από τα δημοφιλέστερα είδη μουσικής, η θεματολογία και η νοοτροπία που επικρατούσε στις γυναίκες της Χιπ-Χοπ άλλαξε, όπως έγινε εξάλλου και συνολικά στη Χιπ-Χοπ. Έτσι πλέον, οι στίχοι για την αλληλεγγύη και τα συναισθήματα αλληλεγγύης ανάμεσα στις γυναίκες είναι σχεδόν άφαντα.
Η επικράτηση της Τραπ, σήμαινε την ίδια ώρα την αναπαραγωγή των πιο σεξιστικών στερεοτύπων στους στίχους, όπου οι γυναίκες παρουσιάζονται σαν αντικείμενα για την ευχαρίστηση του άντρα, με πολλούς να καυχιούνται για τον αριθμό των γυναικών που έχουν κάνει σεξ. Την ίδια ώρα, για τις γυναίκες που έχουν πάει με πολλούς άντρες οι στίχοι της Τραπ είναι γεμάτοι προσβολές, μίσος και οργή. Και τελικά, υπάρχουν και οι εξαιρετικά κοινότυποι στίχοι που ο καλλιτέχνης με «ρομαντική» διάθεση ζητάει από τη γυναίκα να είναι μαζί και αυτή να είναι σπίτι, να μεγαλώνει τα παιδιά του, να της αγοράζει ακριβά πράγματα κοκ. Με άλλα λόγια η πλήρης αναπαραγωγή του δίπτυχου «μητέρα ή πουτάνα» της γυναικείας υπόστασης.
Όμως, την ίδια περίοδο που η Τραπ «ανθίζει» στην Ελλάδα και στον κόσμο, βλέπουμε το φεμινιστικό κίνημα επίσης να αναπτύσσεται και να επηρεάζει τον χώρο της Τραπ, με το «fem-rap» (το «φεμινιστικό ραπ») να αναπτύσσεται στον χώρο του εναλλακτικού Χιπ-Χοπ, κάτι που αποκαλύπτει για ακόμα μια φορά τα πολλά και διαφορετικά επίπεδα συνείδησης που επικρατούν και τη σημασία των κινημάτων στη διαμόρφωση της τέχνης.
Η συζήτηση
Η συζήτηση που ακολούθησε είχε ζωντάνια και πολύ ενδιαφέρον. Ένα από τα βασικά θέματα που απασχόλησαν ήταν κατά πόσο έχει νόημα τελικά να στεκόμαστε «αφοριστικά» απέναντι στην Τραπ και όσους την ακούν, αν δηλαδή έχει νόημα ένα «μποϋκοτάζ» σε αυτό το είδος. Η αντίληψη που επικράτησε είναι πως, όπως αναφέρθηκε και στα ανοίγματα, η Τραπ είναι αποτέλεσμα της ιδεολογίας και των συνθηκών που δημιουργεί το καπιταλιστικό σύστημα και άρα οι αφορισμοί δεν έχουν αποτέλεσμα. Αντιθέτως, μια τέτοια στάση μπορεί να φέρει διαφορετικά αποτελέσματα, αποξενώνοντας τα κινήματα από κομμάτια της κοινωνίας που δεν έχουν φτάσει στο ίδιο επίπεδο συνείδησης.
Αναφέρθηκαν επίσης παραδείγματα καλλιτεχνών που με πολύ συνειδητό τρόπο όχι μόνο βρίσκονται στο πλευρό των κινημάτων, αλλά αποτελούν κομμάτι τους αλλά και την πολιτική εξέλιξη καλλιτεχνών που έβγαλαν συμπεράσματα και αποποιήθηκαν παλιούς στίχους τους που ήταν για παράδειγμα σεξιστικοί, αναγνωρίζοντας τον ρόλο που μπορούν να παίξουν στο χτίσιμο συνειδήσεων.
Τέλος, σημειώθηκε πως η ιστορία της Χιπ-Χοπ μουσικής και της Τραπ, αποκαλύπτουν για μια ακόμα φορά πως αντιμετωπίζει το καπιταλιστικό σύστημα τις φωνές που το αμφισβητούν. Είτε τις «πνίγει», είτε τις αφομοιώνει στη βαρβαρότητά του. Εδώ όμως έρχεται και ο ρόλος των κινημάτων που μπορούν μέσα από τη δυναμική που αναπτύσσουν να δημιουργούν νέα δεδομένα που να αμφισβητούν το σύστημα και να διαμορφώνουν συνειδήσεις.
