Τον Απρίλη του 1972, κυκλοφόρησε ένα τραγούδι γραμμένο από τον Τζον Λένον και τη Γιόκο Όνο, με τον τίτλο «Η γυναίκα είναι ο νέγρος του κόσμου» (Woman is the nigger of the world). Όπως φαίνεται και από στίχους του τραγουδιού αλλά και σύμφωνα με τον ίδιο τον Λένον, πηγή έμπνευσης για το τραγούδι αυτό αποτέλεσε μία έκφραση του Ιρλανδού επαναστάτη Τζέιμς Κόνολι: «Η γυναίκα εργάτρια είναι η σκλάβα των σκλάβων».
Οι στίχοι του τραγουδιού περιγράφουν μία σειρά από σεξιστικά στερεότυπα, όπως το ότι οι γυναίκες θεωρούνται κατώτερες από τους άντρες, προορισμένες για νοικοκυρές και αναπαραγωγή, πως οφείλουν να είναι όμορφες και ευχάριστες για τους συντρόφους τους κ.α.
Έχουν περάσει 48 χρόνια από την κυκλοφορία του τραγουδιού, τα γυναικεία και εργατικά κινήματα έχουν κατακτήσει μία σειρά από δικαιώματα και έχουν αναδείξει άλλα τόσα ζητήματα και όμως οι στίχοι –δυστυχώς– παραμένουν τόσο επίκαιροι όσο και τότε.
«Αν αρνηθεί να είναι σκλάβα, λέμε πως δε μας αγαπά»
Από μικρά παιδιά, τα κορίτσια μαθαίνουν πως είναι χαρακτηριστικό του φύλου τους η φροντίδα, η προσφορά και ενίοτε η αυτοθυσία για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των άλλων. Παράλληλα τα «κουζινικά», οι κούκλες-μωρά που τα ταΐζεις και τους αλλάζεις πάνες κοκ, δίνουν σαφή κατεύθυνση για το μέλλον των κοριτσιών, αφού όλες αυτές οι «γνώσεις» και εικόνες θα γίνουν πράξη και θα τις ακολουθούν στην καθημερινότητά τους στη μετέπειτα ζωή τους.
Στη μεγάλη πλειοψηφία των ετεροφυλοφιλικών σχέσεων, οι γυναίκες της οικογένειας είναι επιφορτισμένες με το καθήκον να φροντίσουν για όλες τις ανάγκες των παιδιών, αλλά και των ηλικιωμένων μελών της οικογένειας, των ανθρώπων με αναπηρία κλπ, την ίδια ώρα που και οι δουλειές του σπιτιού θεωρούνται δική τους υπόθεση.
Σήμερα, βέβαια, έχουν υπάρξει προχωρήματα σε σχέση με το 1972 όταν ο Λένον τραγουδούσε «Αν αρνηθεί να είναι σκλάβα, λέμε πως δε μας αγαπά», αυτό όμως βασικά ισχύει για τις λεγόμενες «ανεπτυγμένες» βιομηχανικές χώρες – στο νεοαποικιακό κόσμο η κατάσταση είναι συχνά χειρότερη. Και πάλι όμως όταν ο σύντροφος των γυναικών εμπλέκεται στις δουλειές του σπιτιού, συνήθως το κάνει σαν «βοηθός» της γυναίκας, χωρίς να μοιράζεται ισότιμα το καθήκον.
Σύμφωνα με μία έρευνα του φιλανθρωπικού οργανισμού «Oxfam» οι γυναίκες παγκόσμια κάνουν, κατά μέσο όρο, περισσότερα από τα τρία τέταρτα όλων των δουλειών και της φροντίδας στο σπίτι.
Αυτός ο τεράστιος φόρτος εργασίας έχει σαν αποτέλεσμα οι γυναίκες συχνά να πρέπει να εργάζονται με μειωμένο ωράριο ή να σταματούν να εργάζονται. Μάλιστα σε ολόκληρο τον κόσμο, το 42% των γυναικών σε ηλικία εργασίας δεν μπορούν να βρουν δουλειές επειδή είναι υπεύθυνες για τις δουλειές του σπιτιού, σε σύγκριση με το μόλις 6% των ανδρών.
Έτσι, το 80% των ανθρώπων που δηλώνουν σαν εργασία τα «οικιακά» είναι γυναίκες και σύμφωνα και πάλι με τον Oxfam, το 90% αυτών δεν έχουν πρόσβαση σε κοινωνική ασφάλιση!
12,5 δισεκατομμύρια ώρες εργασίας την ημέρα!
Ο Λένον και η Όνο έγραφαν στο τραγούδι τους:
«Της λέμε πως το σπίτι είναι το μόνο μέρος που θα έπρεπε να βρίσκεται. Μετά παραπονιόμαστε που είναι υπερβολικά ανίδεη για να είναι φίλη μας».
Η ενασχόληση με τις δουλειές του σπιτιού αντιμετωπίζεται πολύ συχνά υποτιμητικά, όπως και οι άνθρωποι –κυρίως γυναίκες– που τις κάνουν σαν κύρια εργασία.
Και όμως, η ενασχόληση με το νοικοκυριό και η φροντίδα της οικογένειας όχι απλά αποτελεί εργασία, αλλά έχει υπολογιστεί πως οι γυναίκες και τα κορίτσια παγκόσμια, εκτελούν καθημερινά 12,5 δισεκατομμύρια ώρες τέτοιου είδους εργασίας! Πώς γίνεται λοιπόν τόσες ώρες και τόσος κόπος να αντιμετωπίζεται υποτιμητικά; Ακριβώς επειδή τα στερεότυπα και η προπαγάνδα θέλουν αυτού του είδους η εργασία να θεωρείται «δεύτερη φύση» και βασικό καθήκον για όλες τις γυναίκες!
Αν οι δουλειές στο σπίτι πληρώνονταν
Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που αυτού του είδους η αντίληψη καταφέρνει να επιβιώνει στο πέρασμα των χρόνων; Το μυστικό για να βρούμε την απάντηση σε αυτό το ερώτημα αποκαλύπτεται όταν μπροστά από τη λέξη «εργασία» προσθέσουμε τη λέξη «απλήρωτη». Γιατί καμία γυναίκα ποτέ δεν πληρώθηκε για την προσφορά της μέσα στο σπίτι, προσφορά που συχνά έρχεται να καλύψει τα κενά του κράτους πρόνοιας (όπως πχ προγράμματα βοήθειας στο σπίτι, επαρκείς βρεφονηπιακοί σταθμοί και νηπιαγωγεία, ειδικά σχολεία και προγράμματα απασχόλησης ατόμων με αναπηρία, δημόσια/κοινοτικά μαγειρεία κα).
Ένας συντηρητικός υπολογισμός λέει πως αν οι γυναίκες «νοικοκυρές» παγκόσμια πληρωνόντουσαν με τον βασικό μισθό για την εργασία τους, τότε θα κέρδιζαν συνολικά 10,8 τρις δολάρια τον χρόνο!
Κρατικά μέτρα κατά της γυναικείας εκμετάλλευσης
Το ερώτημα που γεννάται είναι, υπάρχει τρόπος για να αφαιρεθεί ένα μέρος, τουλάχιστον, από αυτό το καθημερινό και δυσβάσταχτο φορτίο των γυναικών;
Κατ’ αρχήν ένα μεγάλο κομμάτι από τα «καθήκοντα» της γυναίκας μέσα στο σπίτι θα έπρεπε να ανήκουν στην κοινωνία και γι’ αυτό το λόγο να τα αναλάβει το κράτος παίρνοντας μια σειρά από μέτρα, όπως:
- Να δημιουργηθούν περισσότεροι δημόσιοι βρεφονηπιακοί σταθμοί και νηπιαγωγεία, να ενισχυθούν τα ολοήμερα σχολεία κοκ, ώστε να μπορούν οι μητέρες να συνεχίσουν να εργάζονται και να μη φτάνουν στα όρια της εξάντλησης προσπαθώντας να συνδυάσουν την εργασία με τη φροντίδα των παιδιών.
- Να ενισχυθεί το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» και να δημιουργηθούν οι απαραίτητες κοινωνικές δομές για να καλύψουν τις ουσιαστικές ανάγκες των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρία, κάτι που σήμερα αποτελεί βασική ευθύνη της γυναίκας της οικογένειας.
- Να ενσωματωθεί η «οικιακή εργασία» στο εισόδημα των εργαζομένων. Δηλαδή το άτομο που έχει την ευθύνη των οικιακών εργασιών, της ανατροφής των παιδιών κλπ να έχει μειωμένο ωράριο εργασίας χωρίς περικοπή μισθού. Να υπάρχει εναλλαγή σ’ αυτά τα καθήκοντα άνδρα και γυναίκας στα πλαίσια του ζευγαριού.
- Παράλληλα, οι γυναίκες (μητέρες ή όχι) που ασχολούνται αποκλειστικά με οικιακά να έχουν κοινωνική ασφάλιση και σύνταξη και να μην θεωρούνται «άνεργες».
Τέλος, πέρα από τα μέτρα και τις δομές που οφείλει να παρέχει το κράτος, είναι απαραίτητη και η ίση κατανομή για τις δουλειές στο σπίτι ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα. Το να σπάσει η αντίληψη πως «οι δουλειές του σπιτιού είναι γυναικεία υπόθεση» είναι εξαιρετικά σημαντικό, αλλά όπως και κάθε άλλη σεξιστική αντίληψη απαιτείται κοινός αγώνας των γυναικών και των αντρών που αντιλαμβάνονται την ανισότητα και την καταπίεση που υφίστανται οι γυναίκες εδώ και χρόνια.
«Σκέψου το, κάνε κάτι γι’ αυτό»
Η απλήρωτη εργασία των γυναικών όμως, δεν αποτελεί το μοναδικό φορτίο της καθημερινότητας. Οι άντρες και οι γυναίκες της εργατικής τάξης καθημερινά σηκώνουν πολλά διαφορετικά φορτία: τους χαμηλούς μισθούς που δεν αρκούν για να καλύψουν όλες τις ανάγκες, την ανασφάλεια για το μέλλον, τα εξαντλητικά ωράρια κοκ.
Είναι φανερό πως σε ένα σύστημα στο οποίο 80 υπερ-πλούσιοι έχουν τόσο πλούτο όσο ο μισός πλανήτης, δηλ. 3,5 δισ. άνθρωποι, οι πλούσιοι και οι ισχυροί δε θα υπερασπιστούν ποτέ τα δικαιώματα των φτωχών.
Ο μόνος τρόπος για να αλλάξει αυτό είναι «να το σκεφτούμε και να κάνουμε κάτι γι’ αυτό». Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από συλλογικούς αγώνες αντρών και γυναικών, ξένων και ντόπιων εργαζόμενων ενάντια στον σεξισμό και κάθε άλλη διάκριση, ενάντια τελικά και στο ίδιο το σύστημα που ζει και αναπνέει από αυτές τις διακρίσεις.
