Θεσσαλονίκη – Ιανουάριος 2014
Η έκρηξη της κρίσης υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου
Είχαμε ήδη καταδείξει (Αυγή 5-Μαρτίου-2013) ότι η ελληνική καπιταλιστική οικονομία, αφού πέρασε την πρώτη, ήπιας μορφής κρίση υπερσυσσώρευσης, στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1980, και μέσα από την καπιταλιστική ανασυγκρότηση και την απαρχή εφαρμογής της πολιτικής του ήπιου και στην συνέχεια ανοιχτού μονεταρισμού, κατόρθωσε να ανακάμψει και να σημειώσει μια αλματώδη πορεία ανάπτυξης στην επόμενη δεκαπενταετία (1986 – 2000). Το συνολικό ενεργητικό των επιχειρήσεων εκτινάχθηκε από τα 13.395 δισεκ. δρχ. στα 88.746 δισεκ. δρχ., τα καθαρά κέρδη απογειώθηκαν από το ύψος των 82 δισεκ. δρχ. στα 4.322 δισεκ. δρχ., και η αποδοτικότητα του κεφαλαίου βρίσκονταν σε υψηλά επίπεδα της τάξης κατά μέσο όρο του 15%.
Είδαμε εξίσου στη συνέχεια (Αυγή 29-Μαρτίου-2013) ότι η εξέλιξη του ελληνικού καπιταλισμού, που είχε εν τω μεταξύ ενταχθεί στην ΟΝΕ και στην ευρωζώνη, συνέχισε να έχει μια σταθερά ανοδική πορεία μέχρι την έκρηξη της κρίσης υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου το 2008. Έτσι στην οκταετία 2000 – 08 το συνολικό ενεργητικό των επιχειρήσεων του εταιρικού τομέα της οικονομίας διπλασιάζεται (από τα 334 δισεκ. ευρώ στα 634 δισεκ. ευρώ, η κερδοφορία παρουσιάζει μια σχετική σταθεροποίηση στα 11 δισεκ. ευρώ ετήσια, και ο δείκτης αποδοτικότητας του κεφαλαίου βρίσκεται σε επαρκή επίπεδα (11%).
Εντούτοις από την πρώτη διετία της καπιταλιστικής κρίσης (2008 – 09) καταγράφεται μια συνολική κάμψη των οικονομικών μεγεθών του ελληνικού καπιταλισμού, όπου αρχίζει να μειώνεται το ενεργητικό του, η κερδοφορία του να παίρνει την κατιούσα, όπως και ο κύκλος εργασιών του, ενώ η αποδοτικότητά των ιδίων κεφαλαίων γίνεται πλέον αρνητική (παραγωγή ζημιών). Έτσι στην αμέσως επόμενη διετία 2010 – 11 το ενεργητικό του εταιρικού τομέα της οικονομίας μειώνεται στα 284 δισεκ. ευρώ, η κερδοφορία αποκτά αρνητικό πρόσημο, δηλαδή προκύπτουν ζημίες που φτάνουν τα 7,6 δισεκ. ευρώ, ενώ η αποδοτικότητα του κεφαλαίου πέφτει στο αρνητικό επίπεδο του -6,8%.
Μια οικονομική πορεία χωρίς φως στο βάθος του τούνελ
Το ζήτημα είναι ότι αυτή η πτωτική πορεία του ποσοστού κέρδους και της αποδοτικότητας του κεφαλαίου συνεχίζει να χαρακτηρίζει τον ελληνικό καπιταλισμό και στην δεύτερη διετία της κρίσης (2012 – 13), με βάση όλα τα τελευταία διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία (ICAP και ΙΟΒΕ). Ήδη από το προηγούμενο καλοκαίρι σε μια πρώτη καταγραφή ενός δείγματος 4.460 επιχειρήσεων (από τις 22.570 συνολικά), διαπιστώνονταν ότι ναι μεν οι 2.160 (ποσοστό 48%) ήταν κερδοφόρες το 2012, με συνολικά κέρδη 3,8 δισεκ. ευρώ, ωστόσο όμως το τελικό συνολικό αποτέλεσμα καθορίστηκε από τις 2.300 (52%) που κατέγραψαν συνολικές ζημίες 4,8 δισεκ. ευρώ. Συνεχίζει δηλαδή να διατηρείται η εικόνα του Ιανού του ελληνικού κεφαλαίου, που στη μία όψη του εγγράφονται οι κερδοφόρες εταιρίες (λ.χ. Διυλιστήρια Κορίνθου, ΟΠΑΠ, ΕΛΠΕ, COSMOTE κλπ.), και στην άλλη όψη του κυριαρχούν οι ζημιογόνες επιχειρήσεις, πολλές από τις οποίες οδηγούνται στην εκκαθάριση και σε μαζικές απολύσεις εργαζομένων.
Έτσι, το αν ο ελληνικός καπιταλισμός κατορθώνει να στέκεται στα πόδια του, εντούτοις τρεκλίζοντας και κατά έναν τρόπο παραπαίοντα, αυτό οφείλεται αποκλειστικά στις «ενέσεις κορτιζόνης» που του χορηγούν οι αστικές συγκυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων με την συνεχή εφαρμογή των αλλεπάλληλων μνημονίων. Είναι αυτές ακριβώς που έχουν επιφέρει την κατακόρυφη μείωση των εργατικών εισοδημάτων, την αποψίλωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών, τη συρρίκνωση των κοινωνικών δικαιωμάτων, προκειμένου η εργατική δύναμη να καταστεί φθηνή, ελαστική και πειθήνια, πράγμα που είναι ο απαραίτητος παράγοντας για την ενίσχυση της ασθενούς αποδοτικότητας των κερδοφόρων εταιριών και για την συγκράτηση των αρνητικών αποτελεσμάτων των ζημιογόνων επιχειρήσεων.
Αυτός άλλωστε είναι και ο κύριος στόχος των μνημονιακών πολιτικών, να επιφέρουν ραγδαία μείωση του εργατικού κόστους (πέραν της επιδίωξης μετακύλισης του βάρους αποπληρωμής των τοκοχρεολυσίων των δημόσιου χρέους στους ώμους των εργαζομένων), που είναι και ο απαρέγκλιτος όρος για την «σωτηρία» του ελληνικού κεφαλαίου, πράγμα που ιδεολογικά εμφανίζεται ως «σωτηρία» του έθνους. Έτσι η επιβίωση της ελληνικής αστικής τάξης βασίζεται σήμερα αποκλειστικά όχι στους τεχνολογικούς εκσυγχρονισμούς, την επέκταση των αγορών ή την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της, αλλά στο γεγονός ότι προκειμένου να διατηρηθεί ως κυρίαρχη οικονομική δύναμη, κατασπαράζει τις σάρκες τόσο του ίδιου της του εαυτού (μαζικό κλείσιμο επιχειρήσεων με ζημιογόνα αποτελέσματα), όσο και ταυτόχρονα της ίδιας της εργατικής τάξης. Διαφορετικά, η κατάρρευση θα ήταν καθολικού σχεδόν χαρακτήρα, με απρόβλεπτες κοινωνικές συνέπειες για την ίδια την αστική ταξική κυριαρχία.
Η συνέχιση της καταστροφής παραγωγικών δυνάμεων
Η τελευταία συστηματοποίηση των οικονομικών στοιχείων των ελληνικών επιχειρήσεων που ήρθε στο φως της δημοσιότητας μέσα στον τρέχοντα Ιανουάριο 2014, και αφορά τους ενοποιημένους ισολογισμούς των εταιριών για την χρήση του 2012, καταδεικνύει ότι η κρίση υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου «καλά κρατεί», χωρίς ορατό φως στο βάθος του τούνελ. Έτσι σε μεγάλο δείγμα 15.130 επιχειρήσεων οι ζημίες φτάνουν τα 4,4 δισεκ. ευρώ έναντι κερδοφορίας 10,3 δισεκ. το 2007, πριν δηλαδή το ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης, ενώ η συσσώρευση ζημιών για ολόκληρη την περίοδο 2008 – 12 ανέρχεται στα 26,5 δισεκ. ευρώ. Κι’ αυτό παρόλο που η δραστηριότητα του καπιταλιστικού τομέα της οικονομίας μειώθηκε από τα 160,6 δισεκ. ευρώ (2007) στα 149 δισεκ. ευρώ, δηλαδή με ρυθμούς κατά πολύ χαμηλότερους από την αντίστοιχη μείωση του ΑΕΠ της χώρας (25%). Το γεγονός αυτό οδηγεί αναπόφευκτα και στην ραγδαία μείωση των φορολογικών εσόδων, τη στιγμή που αυτά ανέρχονταν για τον κρατικό προϋπολογισμό στα 3,3 δισεκ. ευρώ το 2007, και σήμερα έχουν συρρικνωθεί στα 1,1 δισεκ. ευρώ.
Αν βέβαια προσθέσει κανείς και το σύνολο των μικρομεσαίων επιχειρηματικών μονάδων και δει το σύνολο των οικονομικών στοιχείων 32.230 επιχειρήσεων, είχαν πραγματοποιήσει το 2007 τζίρο της τάξης των 187 δισεκ. ευρώ και κέρδη 10,4 δισεκ. ευρώ, ενώ στην οικονομική χρήση του 2012 με συνολικό ενεργητικό (πωλήσεις) 163 δισεκ. ευρώ πραγματοποίησαν ζημίες 4,9 δισεκ. ευρώ. Αναλυτικότερα μάλιστα, κανένας οικονομικός κλάδος δεν ξεφεύγει από αυτή την τροχιά : Η ίδια η ελληνική βιομηχανία ενώ είχε κερδοφορία 2,8 δισεκ. ευρώ (2007) πέφτει σε ζημιογόνα αποτελέσματα 0,9 δισεκ. ευρώ (2012), το εμπόριο από κέρδη ύψους 2,7 δισεκ. ευρώ (2007) οδηγείται σε ζημίες 0,3 δισεκ. ευρώ, και αντίστοιχα προφανώς τα στοιχεία για τους κλάδους των υπηρεσιών, του τουρισμού και των κατασκευών. Και ως επιστέγασμα όλων αυτών των διαπιστώσεων έρχεται πλέον και η ίδια η δανειακή επιβάρυνση των περισσοτέρων επιχειρήσεων να ξεπεράσει πλέον τα ίδια κεφάλαια των εταιριών, γεγονός που συνεπάγεται το κλείσιμο και άλλων επιχειρήσεων στο επόμενο διάστημα.
Οικονομική στασιμότητα με κοινωνικό ολοκαύτωμα
Τα πολιτικά συμπεράσματα που εξάγονται αβίαστα από όλες αυτές τις αναλύσεις της πορείας της ιδιωτικής εταιρικής οικονομίας στην τελευταία πενταετία της καπιταλιστικής κρίσης και της εφαρμογής των μνημονιακών πολιτικών, είναι μεταξύ των άλλων:
α) Ο ελληνικός καπιταλισμός δεν μπορεί πλέον σήμερα να υπερβεί την κρίση υπερσυσσώρευσης στην οποία είναι βουτηγμένος, χωρίς την συνεχή εφαρμογή και νέων μνημονιακών πολιτικών, που να καθιστούν το κόστος εργασίας ακόμη πιο χαμηλό, να οδηγούν την απασχόληση στα έσχατα όρια ελαστικοποίησης, και να επιβάλουν ένα καθεστώς εργοστασιακής γαλέρας. Αυτός είναι ο πολιτικός μονόδρομος που έχουν να διαβούν, για όσο διάστημα ακόμη μπορέσουν, οι αστικές κυβερνητικές δυνάμεις, προκειμένου να υπηρετήσουν την «διάσωση» του μεγαλύτερου μέρους του εταιρικού τομέα της οικονομίας.
β) Ακόμη και αν υποτεθεί ότι αυτός ο οικονομικός στόχος επιτυγχάνεται, πράγμα αμφίβολο, θα συνοδεύεται από μηδενικά ποσοστά ανάπτυξης του ΑΕΠ και από ένα ολόκληρο νεκροταφείο που προκαλεί η συνεχής καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, δηλαδή σημαντικών παγίων κεφαλαίων της παραγωγικής βάσης της χώρας, και εργατικού δυναμικού, του οποίου η ανεργία θα εκτιναχθεί σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα.
γ) Η ικανότητα της ελληνικής αστικής τάξης να ηγεμονεύσει στην κοινωνία, μέσα από μια ορισμένη ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας και της παραχώρησης έστω και ενός μικρού τμήματος της πίτας του παραγόμενου υπερπροϊόντος, έχει πλέον απονομιμοποιηθεί σχεδόν εξολοκλήρου, γι’ αυτό και έχει «εξαερωθεί» η πολιτική επιρροή της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας και της σημερινής κεντροαριστεράς.
δ) Η οικονομική ανάταξη της χώρας με μέτρα κοινωνικής δικαιοσύνης για τα λαϊκά εργατικά στρώματα, εφόσον δεν μπορεί να προωθηθεί από τις κυρίαρχες οικονομικές δυνάμεις χωρίς να προκαλείται ένας γενικευμένος κοινωνικός όλεθρος, τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για την ίδια την παραγωγική βάση της χώρας, χρειάζεται να είναι στο επίκεντρο με υποκείμενα προαγωγής της την αριστερή λαϊκή διακυβέρνηση, τις εργατικές και κοινωνικές συλλογικότητες, τον δημόσιο κοινωφελή τομέα, τα συνεταιριστικά παραγωγικά εγχειρήματα.
ε) Το σύγχρονο αστικό κράτος και ο δημόσιος τομέας της οικονομίας όχι μόνο δεν είναι «τροχοπέδη» στη λειτουργία των νόμων της ελεύθερης αγοράς, αλλά απεναντίας αντιπροσωπεύει τον άμεσο πολιτικό μηχανισμό για την συνεχή διαμόρφωση των όρων εξασφάλισης της καπιταλιστικής κερδοφορίας : Η αντιμετώπιση της κρίσης και η προαγωγή της όποιας οικονομικής ανάκαμψης (από την πλευρά των αστικών συμφερόντων) δεν μπορεί να γίνει παρά από ένα αστικό κράτος (κόμμα του κεφαλαίου) άκρως παρεμβατικό, που με τις πολιτικές, πρακτικές και νομοθετήματά του ρυθμίζει ακριβώς τους κοινωνικούς όρους υπεραξίωσης του κεφαλαίου.
