ΑΝΕΣΤΗΣ ΤΑΡΠΑΓΚΟΣ
Θεσσαλονίκη – Ιούλιος 2013
Κοινωνική σύνθεση και ηγεμονία στα πλαίσια του ΣΥΡΙΖΑ
Τόσο η πολιτική σύνθεση όσο και το εκλογικό ακροατήριο του ΣΥΡΙΖΑ στην προηγούμενη περίοδο και μέχρι τις εκλογικές αναμετρήσεις του Μαίου – Ιουνίου 2012, απαρτίζονταν κυρίαρχα από στρώματα της διανοητικής εργασίας και συγκεκριμένα: Της νέας μισθωτής μικροαστικής τάξης του ευρύτερου δημόσιου τομέα και από διανοητικά στρώματα των παραδοσιακών μικροαστικών τάξεων. Η παρουσία στρωμάτων της εκτελεστικής ή της διανοητικής εργασίας που ανήκαν στη μισθωτή εργασία της ιδιωτικής οικονομίας της καπιταλιστικής παραγωγής, ενώ είχε έντονο στίγμα, εντούτοις ήταν σε δεύτερη μοίρα από ποσοτική άποψη. Μ’ αυτή την έννοια η Ριζοσπαστική Αριστερά καταγράφονταν ως αντιπολιτευτικός πολιτικός σχηματισμός με αντινεοφιλελεύθερα και αντιμνημονιακά χαρακτηριστικά, που εντούτοις δεν συνοδεύονταν από κυρίαρχες αντικαπιταλιστικές και σοσιαλιστικές διαστάσεις.
Κάνοντας λόγο για μισθωτή εργασία σήμερα εννοούμε το σύνολο των λαϊκών στρωμάτων:
- Των εργαζομένων μισθωτών στον ευρύτερο δημόσιο τομέα που ανήκει από μια γενική άποψη στη νέα μισθωτή μικροαστική τάξη και που έχει υποστεί σοβαρά πλήγματα από την μνημονιακή πολιτική, με αποτέλεσμα να απειλείται σήμερα ακόμη και η σταθερότητα της απασχόλησής τους.
- Την εργατική τάξη της εκτελεστικής εργασίας που τοποθετείται στην ιδιωτική καπιταλιστική παραγωγή, και εξ αιτίας της κρίσης υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου και της εφαρμογής των αλλεπάλληλων μνημονίων έχει δει τους μισθούς και τα δικαιώματά της να εκμηδενίζονται.
- Τους ανέργους που φτάνουν ήδη στο ένα-τρίτο του συνολικού εργατικού δυναμικού, και που ανάμεσά τους η νεολαία της διανοητικής εργασίας αντιπροσωπεύει ένα πολυπληθές τμήμα, και που εμφανίζουν πλέον χαρακτηριστικά μακροχρόνιας στέρησης της απασχόλησης.
- Τους συνταξιούχους της μισθωτής εργασίας των οποίων οι συντάξεις και οι ασφαλιστικές παροχές έχουν για τα καλά τεθεί στην προκρούστεια κλίνη κατά τον πλέον ωμό και βίαιο τρόπο.
Αυτές οι τέσσερις κατηγορίες του κόσμου της μισθωτής εργασίας σήμερα, που προσεγγίζουν τα τρία-τέταρτα του συνολικού εργατικού πληθυσμού (με την εξαίρεση της αστικής τάξης και των μικροαστικών στρωμάτων που αντιπροσωπεύουν το υπόλοιπο ένα-τέταρτο) εμφανίζουν κυριολεκτικά κεντρομόλες τάσεις σύγκλισης μεταξύ τους, σε σχέση με προηγούμενες ιστορικές περιόδους όπου κυριαρχούσαν οι φυγόκεντρες ροπές. Αυτό έχει συμβεί γιατί στο σύνολό τους έχουν τεθεί στο μάτι του κυκλώνα και έχουν υποστεί ενιαία την μείωση των αποδοχών τους, την αποδιάρθρωση του εργασιακού τους καθεστώτος, την αποψίλωση των ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων κ.ά.
Η πεισματική επιμονή της μικροαστικής πολιτικής κυριαρχίας
Το διευρυμένο εκλογικό ακροατήριο του ΣΥΡΙΖΑ συγκροτήθηκε σχεδόν αποκλειστικά από αυτές τις δυνάμεις της μισθωτής εργασίας, είχε δηλαδή αυθεντικά, για πρώτη ιστορικά φορά, ταξικά χαρακτηριστικά. Επόμενο θα ήταν να προκύψει η πολιτική αντανάκλαση αυτού του εργατικού λαϊκού εκλογικού σώματος στα επίπεδα της οργανωτικής υπόστασης, της φυσιογνωμίας και της πολιτικής του γραμμής.
Εντούτοις κάθε άλλο παρά αυτό συνέβη, με αποτέλεσμα η Ριζοσπαστική Αριστερά να συνεχίσει να αποτελεί πολιτικό σχηματισμό του μικροαστικού αντινεοφιλελεύθερου ριζοσπαστισμού, χαρακτηριστικό γόνιμο, ωστόσο απόλυτα ανεπαρκές για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της σύγχρονης συγκυρίας της οικονομικής καταστροφής και του κοινωνικού ολέθρου.
Οι τάξεις του ΣΥΡΙΖΑ πύκνωσαν μετά το 27% του Ιουνίου του 2012 ουσιαστικά από την ένταξη σ’ αυτόν των μικροαστικών στρωμάτων του παλιού ΣΥΝ, που μέχρι τότε διέπονταν από την αντίθεση στο ενωτικό εγχείρημα της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, με αποτέλεσμα να ενταθεί ακόμη περισσότερο η μικροαστική ηγεμονία στους κόλπους της.
Από εκεί και πέρα και σ’ όλη τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου αυτά τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του μικροαστικού ριζοσπαστισμού επέφεραν τα αναπότρεπτα αποτελέσματα:
- Διάρθρωση του ΣΥΡΙΖΑ στην κυρίαρχη βάση των τοπικών συγκροτήσεων, με υπαρκτό αλλά περιορισμένο τον ρόλο των εργατικών ταξικών πολιτικών αποκρυσταλλώσεων, κι’ αυτό μάλιστα εν μέσω μιας απύθμενης ταξικής πόλωσης μέσα στα πλαίσια της ελληνικής κοινωνίας, πράγμα που όχι μόνον δεν όξυνε την ταξική αντιπαράθεση αλλά την άμβλυνε τα μέγιστα.
- Αντί ο σχηματισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς να χρησιμοποιήσει την διευρυμένη εκλογική του εμβέλεια για την πολιτική και κοινωνική ανατροφοδότηση του λαϊκού αντιπολιτευτικού κινήματος της ανατροπής των μνημονιακών κυβερνήσεων, καταναλώθηκε στην αντιπολίτευση του αστικού κοινοβουλευτισμού, που παρόλη την σχετική της χρησιμότητα, εντούτοις από μόνη της εμφανίζεται εξαιρετικά ανεπαρκής.
- Προσανατολίστηκε σε μια κατεύθυνση εκλογικισμού και κυβερνητισμού, με την ανάλωση σε συνεχείς εκλογικές επικλήσεις και σε σχέδια κυβερνητικής πολιτικής, που συνδύαζαν έναν ορισμένο δημοκρατισμό με μια κοινωνική προστατευτική αμυντική αντίληψη, εκχωρώντας ολόκληρο το πεδίο της οικονομικής δραστηριότητας (που μάλιστα περιδινίζονταν μέσα στην ατελεύτητη κρίση υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου) στον καπιταλιστικό εταιρικό τομέα, και προσαρμόζοντας τις αναγκαίες ριζοσπαστικές τομές στα όρια ανοχής της ευρωζώνης και της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ολοκλήρωσης.
Οι όροι της εργατικής λαϊκής αντισυστημικής ηγεμονίας
Φυσικό επακόλουθο όλων αυτών των χαρακτηριστικών που επικράτησαν ήταν το ότι ο μισθωτός εργαζόμενος κόσμος του πανεργατικού κλπ. απεργιακού κινήματος της περιόδου 2010 – 12, και παρόλη την εκδήλωση της εκλογικής του προτίμησης προς τον ΣΥΡΙΖΑ, να μείνει αποστασιοποιημένος απ’ αυτόν, να μην δραστηριοποιηθεί στους κόλπους του, να συνεχίσει να έχει τις σοβαρές ενστάσεις που είχε επί δεκαετίες, κι’ όχι αναίτια, η εργατική τάξη απέναντι στα μικροαστικά χαρακτηριστικά της Ανανεωτικής Αριστεράς και του ΣΥΝ.
Προκύπτει έτσι μια παράδοξη και ανέκδοτη κατάσταση όπου ο πολιτικός φορέας της αντιμνημονιακής και αντινεοφιλελεύθερης πολιτικής, να συνεχίζει να ηγεμονεύεται από τον μικροαστικό ριζοσπαστισμό, ενώ εκλογικά εκπροσωπεί σαφέστατα εργατικά λαϊκά στρώματα. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με αντίστοιχα ιστορικά παραδείγματα, όπως η περίπτωση του χιλιανού σοσιαλιστικού εγχειρήματος (1970 – 73), όπου η κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας και μέτρα αντικαπιταλιστικού χαρακτήρα πήρε από την πρώτη αρχή (λ.χ. εθνικοποιήσεις ορυχείων χαλκού, τηλεπικοινωνιών κλπ.) και οργανωμένη πολιτικά και συνδικαλιστικά εργατική βάση διέθετε.
Έτσι η ιστορική τομή στις πολιτικές εκπροσωπήσεις που πραγματοποιήθηκε στις εκλογές του Ιουνίου 2012, αντί να αποτελέσει το εφαλτήριο για την ανάταξη του λαϊκού εργατικού και νεολαιίστικου κινήματος που να ανοίγει ανατρεπτικούς δρόμους της μνημονιακής πολιτικής, να φέρνει στο επίκεντρο τον κόσμο της μισθωτής εργασίας και να χαράζει άξονες σοσιαλιστικών μεταλλαγών απέναντι στην κρίση καπιταλιστικής υπερσυσσώρευσης, μετατράπηκε, εξ αιτίας της κυριαρχίας του μικροαστικού ριζοσπαστισμού, σε απαρχή μιας πορείας αναποτελεσματικότητας, διολισθήσεων, δημοκρατικού εκσυγχρονισμού, εκκλησιαστικού τύπου δράσεων «παζαριών χωρίς μεσάζοντες» και φιλανθρωπικής αλληλεγγύης, πολιτικής κορυφών, συμβιβασμών και προσαρμογών.
Υπάρχει δυνατότητα ανάταξης αυτής της πορείας με όρους αντισυστημικής εργατικής ηγεμονίας; Η απάντηση είναι αδιαμφισβήτητα καταφατική, παρόλες τις αντιξοότητες, τις αντιφάσεις και τις δυσχέρειες. Με τον όρο της τροφοδότησης μιας λαϊκής κινηματικής ανατροπής μέσα από την απεργιακή δράση ενός κοινωνικού ανένδοτου διαρκείας, της ανάδειξης μορφών διακυβέρνησης που πέρα από την κλασική κοινοβουλευτική λειτουργία (που ωστόσο έχει απαξιωθεί) εισάγει μορφές άμεσης δημοκρατίας κυρίως στο επίπεδο της κοινωνικής παραγωγής και αναπαραγωγής, της προβολής στο προσκήνιο ρηξικέλευθων τομών αντικαπιταλιστικού χαρακτήρα σε οργανική διασύνδεση με το σοσιαλιστικό πρόταγμα, της σύστασης της μεγάλης συμμαχίας του λαϊκού συνασπισμού εξουσίας στο έδαφος της μισθωτής εργασίας, της προαγωγής της ντεφάκτο κοινής μετωπικής δράσης των αριστερών δυνάμεων στο επίπεδο του μαζικού κινήματος, της απαλλαγής από τις επιβολές και τις ρυθμίσεις του διεθνοποιημένου κεφαλαίου. Αυτός είναι, κατά τη γνώμη μας, ο πολιτικός ρόλος της Αριστερής Πλατφόρμας στα πλαίσια του ΣΥΡΙΖΑ.
