Η αντίσταση πάντα βρίσκει τρόπο να εκφραστεί. Ακόμα και στις πιο δύσκολες περιόδους, πάντα θα βρίσκει μονοπάτια. Έτσι και έγινε με τα «κίτρινα γιλέκα». Μια απλή ιδέα, η διαμαρτυρία για τις αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων, έγινε θέμα συζήτησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και προέκυψε η πρόταση των μπλόκων στους δρόμους. Και μέσα από αυτό η σκέψη ότι αφού όλοι οι οδηγοί στη Γαλλία υποχρεούνται να έχουν στο αυτοκίνητο ένα κίτρινο γιλέκο για την περίπτωση ατυχήματος, θα χρησιμοποιηθεί αυτό σαν σύμβολο του κινήματος. Και… βουαλά!
Οι εικόνες ανθρώπων με κίτρινα γιλέκα να κατακλύζουν τους δρόμους της Γαλλίας έχουν ήδη προκαλέσει ενθουσιασμό στα καταπιεσμένα στρώματα σε όλη την Ευρώπη, και σύγκρυο στον Μακρόν και την αστική τάξη στη Γαλλία. Το ότι ανάγκασαν μια σκληρή νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση να κάνει πίσω και να αναστείλει τις αυξήσεις στα καύσιμα για 6 μήνες έχει επίσης προκαλέσει το ενδιαφέρον παγκόσμια, και έχει ανοίξει μια συζήτηση για το αν μπορεί να γίνει και αλλού το ίδιο.
Τι είναι όμως τα «κίτρινα γιλέκα»;
Το κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» έχει τις ρίζες του στην οργή των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων στη Γαλλία για τη σκληρή νεοφιλελεύθερη πολιτική που εφαρμόζει ο πρόεδρος Μακρόν, σε μια συνέχεια βέβαια των μέτρων λιτότητας όλων των προηγούμενων χρόνων. Ταυτόχρονα, η Γαλλία είναι η χώρα με την υψηλότερη φορολογία ως ποσοστό του ΑΕΠ με βάση στοιχεία του ΟΟΣΑ, και αυτό φυσικά έπαιξε το ρόλο του στην αγανάκτηση για την νέα φορολογία πάνω στα καύσιμα.
Το κίνημα ξεκίνησε να δικτυώνεται μέσω facebook, και στην αρχή επικεντρώθηκε όχι τόσο στα αστικά κέντρα όσο στην περιφέρεια του Παρισιού και στην επαρχία, που πολλοί εργαζόμενοι ή μικρομεσαίοι χρησιμοποιούν καθημερινά το αυτοκίνητο τους για τις μετακινήσεις τους. Επειδή η διαμαρτυρία αφορούσε αυτό το θέμα, αρχικά επικράτησε η πρόταση για κινητοποιήσεις – μπλόκα στις εθνικές οδούς.
Έτσι, ορίστηκε η πρώτη πανεθνική μέρα δράσης στις 17 Νοέμβρη που συμμετείχαν πάνω από 300.000 άτομα στα μπλόκα και τις κινητοποιήσεις.
Το κίνημα μπορεί λοιπόν να ξεκίνησε από την επαρχία και να είχε στον πυρήνα του στην αρχή ένα κομμάτι των μικροαστικών στρωμάτων, γρήγορα όμως όταν έδειξε την δυναμική του αγκαλιάστηκε από πλατιά στρώματα, από την εργατική τάξη και τη νεολαία. Πολύ συχνά σε διάφορα κινήματα βλέπουμε αυτή την διαδικασία, δηλαδή αρχικά να κινούνται τα μεσαία στρώματα, που λόγω της ταξικής τους θέσης είναι πιο ευαίσθητα στις αλλαγές στην κοινωνική κατάσταση (και συχνά πιο ανυπόμονα), και μετά να μπαίνουν στη μάχη οι μαζικές δυνάμεις των εργαζομένων.
Με την ανεργία να βρίσκεται στο 9%, με το μέσο εισόδημα να έχει πέσει κατά 440€ από το 2008, και με τις περικοπές στο κοινωνικό κράτος να έχουν πάρει χαρακτήρα οδοστρωτήρα, δεν χρειαζόταν παρά μια σπίθα για να πάρει φωτιά η γαλλική κοινωνία.
Λάδι βέβαια στη φωτιά ρίχνει και η απροκάλυπτα φιλική πολιτική του Μακρόν απέναντι στους πλούσιους: αμέσως μετά την εκλογή του έκανε αλλαγές στην εργατική νομοθεσία υπέρ των εργοδοτών και μείωσε την φορολογία στη μεγάλη περιουσία. Δεν είναι τυχαίο ότι χαρακτηρίζεται ως «ο Πρόεδρος των πλουσίων».
Πήρε φωτιά όλη η γαλλική κοινωνία
Έτσι, σταδιακά στον αγώνα μπήκαν οι μαθητές, με καταλήψεις στα σχολεία τους, οι πυροσβέστες, οι νοσηλευτές, επαγγελματίες οδηγοί και αγρότες. Υπάρχουν βίντεο που δείχνουν τις πορεία της CGT, της μεγαλύτερης εργατικής συνομοσπονδίας να ενώνεται με τα «κίτρινα γιλέκα» σε ένα κλίμα πανηγυρικό, και το ίδιο έγινε και με μια πορεία γυναικών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 70% της γαλλικής κοινωνίας στηρίζει το κίνημα, πολλοί από αυτούς και με έμπρακτο τρόπο καθώς περνώντας από τα μπλόκα που έχουν στηθεί κορνάρουν σε ένδειξη συμπαράστασης ενώ αρκετοί πηγαίνουν τρόφιμα στους ανθρώπους που κάνουν βάρδια. Μάλιστα, μια γυναίκα δήλωσε: «στα μπλόκα έχουμε περισσότερα να φάμε από το σπίτι μας»!
Κάπως έτσι οργανώθηκαν οι μαζικές διαμαρτυρίες σε όλη την Γαλλία στις 1 και 8 Δεκέμβρη στις οποίες υπολογίζεται ότι συμμετείχαν πάνω από 1 εκατομμύριο άτομα (σε πληθυσμό περίπου 70 εκ)!
Προφανώς σε ένα τόσο μαζικό κίνημα, υπάρχουν πολλές και διαφορετικές πολιτικές απόψεις. Στο κίνημα συμμετέχουν εκτός από προοδευτικούς ανθρώπους και ψηφοφόροι της Λεπέν, καθώς και πρώην ψηφοφόροι του Μακρόν. Κάτι τέτοιο είναι αναμενόμενο σε κάθε μαζικό κίνημα. Στην Ελλάδα, χαρακτηριστικό παράδειγμα που είδαμε κάτι τέτοιο ήταν το κίνημα των αγανακτισμένων. Αυτό προφανώς δημιουργεί ένα μπέρδεμα στην συνείδηση και στο ποιοι είναι οι στόχοι της κινητοποίησης.
Ο ρόλος της ακροδεξιάς
Είναι όμως εντελώς λαθεμένη η προσέγγιση που κυριάρχησε στην αρχή (και που φυσικά τα επικοινωνιακά επιτελεία του Μακρόν την προωθούν ακόμα), ότι η κινητοποίηση υποκινείται από την ακροδεξιά Λεπέν. Είναι αλήθεια ότι στην αρχή η Λεπέν δήλωσε την στήριξή της στο κίνημα, αφού την εξυπηρετούσε να χτυπήσει την κυβέρνηση. Όσο όμως το κίνημα προχωρούσε και αποκτούσε πιο ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά, η Λεπέν άλλαζε την στάση της. Μάλιστα, μετά την τεράστια κινητοποίηση στο Παρίσι στις 1 Δεκέμβρη, κάλεσε τους διαδηλωτές να αποχωρήσουν από το κέντρο της πόλης προκειμένου η αστυνομία «να κάνει τη δουλειά της», ενώ απέδωσε τα επεισόδια στην «άκρα αριστερά».
Με άλλα λόγια, όσο το κίνημα ήταν σε φάση διαμαρτυρίας η ακροδεξιά Λεπέν ήταν πρόθυμη να το στηρίξει προκειμένου να πετύχει πόντους στο πολιτικό παιχνίδι. Όταν όμως το κίνημα απείλησε να ανατρέψει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και να χτυπήσει το κατεστημένο η Λεπέν έδειξε ότι δεν είναι διατεθειμένη να ακολουθήσει, αποκαλύπτοντας τα όρια του «αντικαθεστωτισμού» της ακροδεξιάς.
Τα αιτήματα του κινήματος
Οι αντιφάσεις σε επίπεδο μαζικής συνείδησης φαίνονται και από την λίστα με τα αιτήματα που κυκλοφόρησαν τα «κίτρινα γιλέκα». Βέβαια, ένα κίνημα χωρίς δομές είναι αδύνατο να συζητήσει σε βάθος τα αιτήματα του. Όπως και να έχει πάντως αυτά φαίνεται να αντανακλούν την γενική διάθεση που επικρατεί (διαβάστε το σύνολο των 42 αιτημάτων εδώ).
Από την εκκίνηση που αφορούσε μόνο την αύξηση στις τιμές των καυσίμων, φαίνεται ότι η καταστολή και η μαζικοποίηση του κινήματος έχει οδηγήσει στην πολιτικοποίηση του. Μέσα στα 42 αιτήματα βρίσκουμε κάποια πολύ σωστά και επικεντρωμένα αιτήματα όπως η αύξηση του βασικού μισθού στα 1.300€, καμία σύνταξη κάτω από 1.200€, κανένας άστεγος στους δρόμους, να τελειώσει η λιτότητα, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, να γίνουν ξανά δημόσιες οι ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις, αιτήματα που αφορούν την αναλογικότητα των φόρων και τις εργασιακές συμβάσεις, κτλ.
Ένα σημαντικό τμήμα των αιτημάτων αφορά το προσφυγικό, όπου δηλώνεται «Οι αιτούντες άσυλο να έχουν μια καλή μεταχείριση. Τους οφείλουμε στέγη, ασφάλεια τροφή και παιδεία για τους ανηλίκους». Αυτό από μόνο του απαντά στην προπαγάνδα ότι το κίνημα ελέγχεται από την ακροδεξιά.
Από την άλλη, μια σειρά από αιτήματα που αφορούν την προστασία της γαλλικής βιομηχανίας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων θέτουν περισσότερα ερωτήματα παρά δίνουν απαντήσεις. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης πως θα «προστατευτεί» η εθνική βιομηχανία; Γίνεται να υπάρξει στα πλαίσια του καπιταλισμού δρόμος «φιλολαϊκής εθνικής ανάπτυξης»; Τι απάντηση πρέπει να δοθεί στον εκβιασμό των πολυεθνικών ότι αν φορολογηθούν θα πάρουν τα κεφάλαια τους και θα φύγουν σε άλλες χώρες;
Προφανώς βέβαια κανένα κίνημα, ειδικά αν είναι στην αρχή του, δεν έχει έτοιμες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Όμως, από την εξέλιξη των πραγμάτων θα χρειαστεί να δώσει τέτοιες απαντήσεις προκειμένου να προχωρήσει. Και γι’ αυτό, το να αποκτήσουν τα «κίτρινα γιλέκα» μια μορφή δημοκρατικής οργάνωσης είναι απαραίτητο για τη συνέχεια.
Τα προβλήματα των νέων μορφών οργάνωσης
Με δεδομένη την προβληματική κατάσταση των μαζικών σχηματισμών της Αριστεράς (όπου υπάρχουν) και την γραφειοκρατική ηγεσία των συνδικάτων, είναι αναμενόμενο πολλά κινήματα στις μέρες μας να ξεκινούν «έξω» από τις παραδοσιακές μορφές οργάνωσης. Αυτό είναι σε ένα βαθμό αναπόφευκτο. Το ποτάμι της οργής όταν βρίσκει κλειστή μια κοίτη θα κυλήσει από διαφορετική διαδρομή.
Στα «κίτρινα γιλέκα» αυτή η «νέα» μορφή οργάνωσης μέσω facebook έπαιξε τον ρόλο της στο να μπορέσει ο απλός κόσμος της βάσης να εκφραστεί και να συντονιστεί. Αυτό που όμως ήταν βοηθητικό στην αρχή, σε μια δεύτερη φάση, όσο η σύγκρουση με την κυβέρνηση κλιμακώνεται, μετατρέπεται σε σημαντική αδυναμία.
Μια υγιής εξέλιξη θα ήταν το κίνημα να οργανώσει επιτροπές βάσης σε κάθε γειτονιά, εργασιακό χώρο, σχολείο ή σχολή, σε κάθε επαρχία και κάθε μπλόκο. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσαν να εκφραστούν και να αλληλεπιδράσουν όλοι οι ενεργοί άνθρωποι στο κίνημα. Θα μπορούσαν να εκλέξουν αντιπροσώπους από κάθε τέτοια συνέλευση οι οποίοι να μαζευτούν σε μια πανεθνική βάση για να συζητήσουν την πορεία του κινήματος. Οι αντιπρόσωποι αυτοί βέβαια θα πρέπει να είναι άμεσα αιρετοί και ανακλητοί, υπόλογοι στο σώμα που τους εξέλεξε και υπό καθεστώς εναλλαγής. Μια τέτοια ή παρόμοια δομή, ένα «κοινοβούλιο του λαού», θα μπορούσε να πάει το κίνημα στο επόμενο στάδιο, και θα μπορούσε να θέσεις τις βάσεις για μια νέα, πραγματικά δημοκρατική κοινωνία.
Αυτό που βλέπουμε όμως τώρα είναι διάφορα φαινόμενα αυτόκλητων «ηγετών» του κινήματος, που δεν έχουν στην ουσία καμία άμεση σύνδεση με τη βάση.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των «μετριοπαθών γιλέκων», μιας ομάδας που υποτίθεται εκφράζει μέρος του κινήματος, που κάλεσαν το κόσμο να μην συμμετέχει στην τελευταία κινητοποίηση στο Παρίσι και είναι διατεθειμένοι να μπουν σε συνομιλίες με τον Μακρόν.
1789, 1968, 2018;
Σήμερα Δευτέρα 10 Δεκέμβρη αναμένεται το διάγγελμα του Μακρόν, ο οποίος είναι κάτω από μεγάλη πίεση μετά τις τεράστιες κινητοποιήσεις τα τελευταία 2 Σάββατα, 1 και 8 Δεκέμβρη. Ειδικά το Σάββατο που μας πέρασε, ο Μακρόν προκειμένου να σταματήσει το κίνημα κινητοποίησε 90.000 άνδρες των σωμάτων ασφαλείας με τεθωρακισμένα οχήματα, συνέλαβε 1.723 άτομα, από τα οποία 1.220 πέρασαν τη νύχτα στο κρατητήριο, ενώ τραυματίστηκαν 264.
Το γενικευμένο πια αίτημα του κινήματος είναι το «Macron demission», δηλαδή «Μακρόν, παραιτήσου». Ένα τέτοιο αίτημα φυσικά θέτει το ζήτημα της εξουσίας στο τραπέζι.
Ο Μακρόν είναι κάτω από μεγάλη πίεση, αλλά έχει ακόμα κάποια χαρτιά στο μανίκι του. Μπορεί να χρησιμοποιεί τα ανεξέλεγκτα επεισόδια και τα πλιάτσικα για να φοβίσει ένα μέρος του κινήματος και να κάμψει την απήχηση του. Μπορεί να «αντέξει» την συνέχιση κάποιων κινητοποιήσεων, προκειμένου να κουράσει τους διαδηλωτές. Μπορεί να προσπαθήσει να εφαρμόσει το διαίρει και βασίλευε, ικανοποιώντας ένα μέρος των αιτημάτων προκειμένου να υποχωρήσουν κάποια κομμάτια του κινήματος. Μπορεί τέλος να αξιοποιήσει την έλλειψη εναλλακτικής πολιτικής πρότασης που (δεν) υπάρχει από το κίνημα.
Τα «δυνατά χαρτιά» του Μακρόν είναι φυσικά και οι αδυναμίες του κινήματος. Το κίνημα χρειάζεται να πιέσει τα συνδικάτα να εξαγγείλουν απεργιακές κινητοποιήσεις που να σταματήσουν την παραγωγή. Χρειάζεται να περιφρουρεί τις κινητοποιήσεις τους από τις δυνάμεις ασφαλείας αλλά και προβοκάτορες και ανεγκέφαλους. Χρειάζεται να προτάξει ένα πρόγραμμα ανατροπής του συστήματος που να ενοποιεί όλα τα καταπιεσμένα στρώματα της γαλλικής κοινωνίας.
Είναι φανερό ότι 10 χρόνια μετά το ξεκίνημα της κρίσης οι αστικές τάξεις στην Ευρώπη δεν έχουν να προσφέρουν καμία λύση στα προβλήματα των λαϊκών στρωμάτων, αντίθετα συνεχίζουν την πολιτική τους υπέρ των πλουσίων. Και οι λαοί αργά ή γρήγορα εξεγείρονται. Χρέος μας είναι να σταθούμε δίπλα τους, να βρούμε δρόμους πανευρωπαϊκού συντονισμού των αγώνων, και την ενοποιητική πολιτική που θα οδηγήσει στην ανατροπή τους!
