Η έκφραση «η πολιτική είναι συμπυκνωμένη οικονομία» είναι κουβέντα του Λένιν, αλλά για να αποδώσουμε σωστά τη φράση του, χρειάζεται να πούμε ότι: η οικονομία καθορίζει την πολιτική σε τελική ανάλυση. Την πολιτική την διαμορφώνουν και άλλοι σημαντικοί παράγοντες, πριν απ’ όλα η ταξική πάλη, ο συσχετισμός ανάμεσα στις τάξεις, το γεγονός ότι η αστική τάξη δεν κυβερνά σε κενό αέρος αλλά σε σχέση με τις άλλες τάξεις, ο ρόλος της προσωπικότητας, κλπ. Όμως η οικονομία είναι η βάση όλων αυτών και άλλων παραγόντων.
Γράψαμε αυτή την εισαγωγή για να εξηγήσουμε την πολιτική του Τραμπ: ποιες είναι οι συνθήκες στην οικονομία των ΗΠΑ που την καθορίζουν ή την εξηγούν, έτσι ώστε να μην αποδίδονται όλα στην ιδιομορφία της προσωπικότητάς του και στο γεγονός ότι είναι «απρόβλεπτος».
Ο κύριος όγκος της άρχουσας τάξης δεν στηρίζει Τραμπ
Να γράψουμε από την αρχή, ότι η πολιτική του δεν έχει την στήριξη της πλειοψηφίας της άρχουσας τάξης γεγονός που προκύπτει από το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ΜΜΕ, εφημερίδες και κανάλια, πολέμησαν την υποψηφιότητά του και τον έσυραν στα δικαστήρια με ουκ ολίγες καταγγελίες. Καταδικάστηκε για 34 ποινικές κατηγορίες, με περισσότερες από 50 να εκκρεμούν!
Το στίγμα
Αλλά ας έρθουμε στα συγκεκριμένα οικονομικά στοιχεία που θα μας δώσουν το στίγμα στο οποίο σήμερα βρίσκεται η οικονομία των ΗΠΑ.
Στα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι ΗΠΑ παρήγαγαν το 43% των παγκόσμιων βιομηχανικών προϊόντων, το 57% του παγκόσμιου χάλυβα και το 80% των αυτοκινήτων σε παγκόσμια κλίμακα. Το 1961 οι ΗΠΑ συμμετείχαν στο 40% του Παγκόσμιου ΑΕΠ – το 2023 το ποσοστό έχει πέσει στο 25% με τάση καθόδου, με την Κίνα στο 18% με τάση ανόδου και την ΕΕ στο 17% με τάση καθόδου.
Επίσης όταν τελείωνε η δεύτερη θητεία του Ρέιγκαν, το 1989, οι ΗΠΑ είχαν την πρώτη θέση στο ΑΕΠ σε όρους Ισοτιμίας Αγοραστικής Δύναμης (ΙΑΔ) με 5,64 τρις δολάρια, η Ιαπωνία τη δεύτερη με 2,3 τρις ενώ στην τρίτη και τέταρτη βρίσκονταν η Γερμανία και η Γαλλία με τη Βρετανία να ακολουθεί από κοντά. Το ΑΕΠ της Κίνας σε όρους ΙΑΔ ήταν λιγότερο από το 1/5 των ΗΠΑ και λίγο μικρότερο από αυτό της Γαλλίας.
Το 1950, 8 από τα 10 επιβατικά αυτοκίνητα είχαν κατασκευαστεί στις ΗΠΑ, το 2010 το ποσοστό έπεσε στο 4,6% και το 2021 στο 2,7%. Το 1950 κατασκεύαζε 7 εκατομμύρια επιβατικά κάθε χρόνο και στο απόγειο της 10ετιας του 1970, 10 εκατομμύρια. Τώρα έπεσε στα 2 εκατομμύρια. Η παλιά ζώνη του ατσαλιού, η καρδιά της αυτοκινητοβιομηχανίας, έχει μετατραπεί σε «ζώνη σκουριάς», μια περιοχή γεμάτη από εγκαταλελειμμένα εργοστάσια και μηχανήματα.
Ο ρυθμός ανάπτυξης έχει πέσει από 4% μέσο όρο μεταπολεμικά ατο 2,5% τα τελευταία 10-15 χρόνια. Αναλυτές εκτιμούν ότι τα Τραμπονόμικς (όπως ονομάζεται η οικονομική πολιτική του Τραμπ) μπορεί να οδηγήσουν σε ύφεση.
Συγκρίσεις με Κίνα
Για να πάρουμε ένα μέτρο σύγκρισης με την ανερχόμενη Κίνα, η τελευταία παρήγαγε το 2023, 30 εκατομμύρια αυτοκίνητα. Η κινέζικη ΒΥD έχει ξεπεράσει την Tesla του Ίλον Μασκ όχι μόνο σε πωλήσεις αλλά και σε ποιότητα.
Υπάρχει δραματική αλλαγή ισορροπιών σε παραγωγή και τεχνολογία. Είναι εντυπωσιακή η ταχύτατη μείωση στο χάσμα της τεχνολογίας και η ανατροπή συσχετισμών στην παραγωγή. Το έτος 2000 η Δύση ήταν απολύτως κυρίαρχη διαθέτοντας περίπου το 75% της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής. Περίπου δύο δεκαετίες αργότερα η Κίνα είναι πλέον η μεγαλύτερη βιομηχανική δύναμη στον κόσμο με ποσοστό που φτάνει το 29–31% (στοιχεία 2023) της παγκόσμιας παραγωγής, με την Δύση να έχει πια το 45%. Μάλιστα, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, το 2030 το ποσοστό της Κίνας θα ανέλθει στο 45%, έναντι 38% για ολόκληρη τη Δύση!
Μέσα στο ίδιο διάστημα η Κίνα εμφανίζεται να έχει «πάρει κεφάλι» σε 37 από 44 κρίσιμες τεχνολογίες, σύμφωνα με μελέτη του ημικρατικού Ινστιτούτου αμυντικής πολιτικής της Αυστραλίας (Australian Strategic Policy Institute -ASPI), δείχνοντας ότι η εποχή της στήριξής της στο φτηνό εργατικό δυναμικό και στις «αντιγραφές» περνά στο παρελθόν. Αντίστοιχα οι ΗΠΑ προηγούνται σε επτά τομείς –όταν το διάστημα 2003-2007 προηγούνταν σε όλους, και η Ευρώπη σε… κανέναν.
Στον κρίσιμο τομέα της ναυπήγησης πλοίων η Κίνα εκτιμάται, από τις αμερικάνικες υπηρεσίες πληροφοριών, ότι διαθέτει πλέον 232 φορές την παραγωγική δυναμικότητα των ΗΠΑ με τον κάποτε απαράμιλλο ναυτικό στόλο.
Τα παραπάνω στοιχεία με την οικονομία των ΗΠΑ σε φθίνουσα πορεία και αυτή της Κίνας σε ανοδική μας αποκαλύπτουν γιατί η Κίνα έχει αναγορευτεί στο κύριο αντίπαλο των ΗΠΑ. Και όλα αυτά εξηγούν τις αντικρουόμενες τάσεις στις ΗΠΑ, μεταξύ των «γερακιών» που θέλουν πάση θυσία να διατηρήσουν την λεγόμενη Pax Americana κι εκείνων στο επιτελείο του Τραμπ που φαίνεται να θεωρούν ρεαλιστικά ότι η διεθνής ισχύς των ΗΠΑ βρίσκεται σε φθίνουσα τροχιά δηλαδή η οικονομία πλέον δεν μπορεί να αντέξει το στρατιωτικό τους φορτίο και μιλάνε για «ειρήνη», για να ασχοληθούν με την οικονομική πτυχή του ανταγωνισμού με τον βασικό τους αντίπαλο, την Κίνα, αρνούμενοι ως ένα βαθμό το ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα. Είναι γι’ αυτό που θέλουν να φορτώσουν την Ουκρανία στην Ευρώπη, είναι γι’ αυτό που ζητούν από την Ευρώπη να αυξήσει στο υπερβολικά ψηλό 5% του ΑΕΠ τις πολεμικές δαπάνες.
Δημόσιο χρέος
Αλλά ας δούμε και το δημόσιο χρέος, του οποίου το ανώτατο όριο από το 1960 έχει αυξηθεί περίπου 78 φορές. Να σημειώσουμε ότι από τις αρχές της 10ετίας του 1970 οι ΗΠΑ είχαν ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο (ανάμεσα σε εισαγωγές και εξαγωγές) πράγμα που ανάγκασε την τότε κυβέρνηση να αποδεσμεύσει το δολάριο από την ισοτιμία του με το χρυσό —μια ουγκιά χρυσού ήταν τότε ίση με 35 δολάρια— υποτιμώντας το. Και τότε ξεκίνησε η εξάρτηση των ΗΠΑ από το δανεισμό για να φτάσει το χρέος σήμερα στο δυσθεώρητο ποσό των $36 τρις, πάνω από το 120% του ΑΕΠ, με τους τόκους να φτάνουν στο 1,1 τρισ. δολ. το 2024 και για πρώτη φορά να ξεπερνάνε το κονδύλι για τις πολεμικές δαπάνες ($880 δισ.). Σύμφωνα με τον Ίλον Μασκ το 2025 το ποσό αυτό θα έφτανε στα 2 τρισ. δολ. και η πρόβλεψη είναι το 2030 με αυτό το ρυθμό το χρέος να φτάσει και να ξεπεράσει το 134% του ΑΕΠ. Το αποτέλεσμα είναι ότι για πρώτη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ είχαμε υποβάθμιση της πιστοληπτικής της ικανότητας!
Απολύσεις
Είναι γι’ αυτό όπου η κυβέρνηση Τραμπ θέλει να έχει πλεόνασμα στον προϋπολογισμό περίπου $2 τρισ., για να σταματήσει την αύξηση του χρέους και να ξεκινήσει η αποπληρωμή του. Και αυτό, για να το πετύχει, σκοπεύει να απολύσει από το δημόσιο 280.000 υπαλλήλους έχοντας, προτού προβεί σε απολύσεις, ζητήσει εθελουσία έξοδο με κίνητρο αποζημίωση 8 μηνών. Συμπληρωματικά, δεν σκοπεύει να ανανεώσει τις συμβάσεις των συμβασιούχων. Και αν δεν του βγει το κονδύλι των 2 τρισ. δολ., θα περιορίσει τις κοινωνικές δαπάνες.
Και δασμοί
Επίσης το άλλο όπλο της κυβέρνησης για να αντιμετωπίσει το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο είναι η επιβολή δασμών, τους οποίους έχει ήδη ανακοινώσει. Και είναι όπλο βαρύ στα χέρια της κυβέρνησης Τραμπ γιατί οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας, καθώς οι καταναλωτικές δαπάνες στην πιο πλούσια χώρα του πλανήτη αντιπροσωπεύουν το 68-70% του ΑΕΠ!
Ελπίζει ότι με τις εισπράξεις από τους δασμούς και το λιγότερο κράτος να δώσει τις φοροαπαλλαγές που υποσχέθηκε στις επιχειρήσεις. Αν θα τα καταφέρει είναι κάτι που θα φανεί στο μέλλον, το αβέβαιο, μια και ένας σοβαρός αριθμός αναλυτών προβλέπουν στασιμοπληθωρισμό για την οικονομία των ΗΠΑ εξ αιτίας των τραμπονόμικς, ήδη στο χρηματιστήριο της Wall Street είχαμε αναταράξεις –χάθηκαν τη στιγμή που γράφεται το άρθρο γύρω στα 10 τρισ. δολ από την ανάληψη της προεδρίας Τραμπ– και οι απολυμένοι δημόσιοι υπάλληλοι με αποφάσεις των δικαστηρίων επιστρέφουν στις υπηρεσίες τους. Σημειώστε ότι εθελουσία αποχώρηση έχουν δεχτεί μόνο 75.000!
Ταξική πάλη
Άλλωστε και ο ίδιος ο Τραμπ ομολόγησε ότι πριν οι ΗΠΑ ξαναγίνουν μια «πλούσια» χώρα θα υπάρξουν δυσκολίες. Ωστόσο είναι πολλοί οι ανεξέλεγκτοι παράγοντες που δεν επιτρέπουν εύκολες και σταθερές προβλέψεις τόσο για την παγκόσμια οικονομία όσο και για την πορεία της οικονομίας και της ταξικής πάλης στις ΗΠΑ.
Το βέβαιο είναι ότι οι μεταπολεμικές ισορροπίες και σταθερές καταστάσεις ανήκουν στο παρελθόν. Για μια ακόμη φορά οι ΗΠΑ προσπαθούν να εξάγουν την κρίση τους, χωρίς διακρίσεις σε φίλους και εχθρούς.
Τώρα όσο αφορά την πορεία της ταξικής πάλης στις ΗΠΑ, πέρα από τις μεγάλες πολυήμερες και σημαντικές απεργίες της προηγούμενης περιόδου, βλέπε Boeing, Amazon, ηθοποιοί, αυτοκινητοβιομηχανία κ.α. που προηγήθηκαν της εκλογής του Τραμπ, υπάρχουν και άλλες ενδείξεις που προδιαθέτουν για το ότι η θητεία του Τραμπ δεν θα είναι καθόλου ήρεμη.
Σύμφωνα με στοιχεία που καταγράφει η γνωστή εταιρεία δημοσκοπήσεων Gallup:
- Η πλειοψηφία των πολιτών έχει ελάχιστη ή καθόλου εμπιστοσύνη στο Κογκρέσο (60%)
- και στην αμερικάνικη προεδρία (50%),
- ενώ εκείνοι που δεν εμπιστεύονται το Ανώτατο Δικαστήριο (38%) είναι αισθητά περισσότεροι από όσους το εμπιστεύονται (30%).
- Εντυπωσιακό και το ότι το 45% εμπιστεύεται λίγο ή καθόλου την Δικαιοσύνη των ΗΠΑ, ενώ αρκετά μόλις το 21%.
- Πολύ περιορισμένη η εμπιστοσύνη στις μεγάλες επιχειρήσεις («Big Business») σε ποσοστό 43%.
- Και πολύ χαμηλή η εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ: από 12% στην τηλεόραση και έως 18% στις εφημερίδες.
