Του σ. Πελουόλα Αντεουάλε, Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κίνημα – νιγηριανό τμήμα της CWI.
Μετάφραση- επιμέλεια Αλέξανδρος Πραντούνας
«Έχω ισχυρή βεβαιότητα πως η Αφρική αντιπροσωπεύει το επόμενο παγκόσμιο οικονομικό σύνορο και δεν είμαι ο μόνος που το πιστεύει αυτό».
Έτσι δήλωσε ο Τζόνι Κάρσον, βοηθός γραμματέα του κρατικού γραφείου Αφρικανικών Υποθέσεων, στην αντίστοιχη επιτροπή της αμερικανικής βουλής στις 17/4.
Ο Κάρσον δεν είναι ο μόνος εκπρόσωπος του κεφαλαίου που εκφράζει αισιοδοξία για τις προοπτικές της αφρικανικής οικονομίας. Όπως τόνισε, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας τα επόμενα δυο χρόνια οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης στην ήπειρο θα κινηθούν μεταξύ 5 και 6%. Αυτός ο αριθμός ξεπερνά κατά πολύ τις προβλέψεις για την Λατινική Αμερική, την Κεντρική Ασία ή την Ευρώπη.
Οι πενταετείς προβλέψεις του ΔΝΤ, αρχής γενομένης το 2011, περιλαμβάνουν 7 αφρικανικές χώρες (Αιθιοπία, Μοζαμβίκη, Τανζανία, Κονγκό, Γκάνα, Ζάμπια και Νιγηρία) στην λίστα των δέκα ταχύτερα αναπτυσσόμενων οικονομιών.
Το περιοδικό Economist, ανέφερε σε περσινή του ανάλυση πως 6 χώρες της υποσαχάριας Αφρικής (Αγκόλα, Νιγηρία, Αιθιοπία, Τσαντ, Μοζαμβίκη και Ρουάντα) βρίσκονταν ανάμεσα στις 10 ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες διεθνώς για την δεκαετία 2000-2010.
Πράγματι, η Αφρική έχει αρχίσει να αποσπά θετικά σχόλια από μια σειρά αστούς αναλυτές, ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Το γεγονός ότι σε ΗΠΑ και Ευρώπη εμφανίζεται η χειρότερη καπιταλιστική κρίση από την δεκαετία του ’30, έχει αναγκάσει τα στρατηγεία του κεφαλαίου να ψάξουν αλλού για ένα επιτυχημένο παράδειγμα ανάπτυξης του καπιταλισμού και έτσι «ανακάλυψαν» την Αφρική.
Τα κυρίαρχα ΜΜΕ έχουν αναστείλει τις αρνητικές αναφορές για την ήπειρο και τονίζουν όσα θεωρούνται «θετικά».
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αλλαγή στάσης του Economist που σε έκδοση του Μαΐου του 2000 αναφερόταν στην Αφρική ως «Ήπειρο χωρίς ελπίδα», ενώ 1,5 χρόνο μετά, το Δεκέμβρη του 2011, τη χαρακτήριζε ως «Ελπιδοφόρα Ήπειρο».
Ωστόσο, οι ψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης στις περισσότερες από τις χώρες στις οποίες αναφέρονται οι παραπάνω οφείλονται στην αύξηση των εξαγωγών πρώτων υλών και την άνοδο των τιμών που συνδέονται με την αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης, ιδιαίτερα από την Κίνα.
Για παράδειγμα, η τιμή του αργού πετρελαίου αυξήθηκε από τουλάχιστον από 20 δολάρια το βαρέλι το 1999 σε 147 δολάρια το 2008. Γενικά, αυτές οι στατιστικές δεν αντανακλούν κάποια γενικευμένη ανάπτυξη στην οικονομία ή στους όρους διαβίωσης.
Εκτός αυτού, κάθε επιβράδυνση της οικονομίας στην Δύση και την Κίνα, θα έχει ως αποτέλεσμα την απότομη μείωση της ζήτησης για τις αφρικανικές εξαγωγές.
Φτώχεια
Για τους περισσότερους εργαζόμενους, των οποίων οι συνθήκες ζωής χειροτερεύουν χρόνο με το χρόνο, τα εντυπωσιακά στοιχεία για την οικονομική ανάπτυξη φαντάζουν σαν «μαγική εικόνα».
Στην πραγματικότητα, οι τεράστιες αυξήσεις στα τρόφιμα και τα καύσιμα αποτελούν μια διαρκή επίθεση στο βιοτικό επίπεδο των λαϊκών στρωμάτων. Η Αφρική σήμερα αποτελεί μια ήπειρο που μαστίζεται από μαζική φτώχεια και περιορισμένη πρόσβαση σε βασικά αγαθά.
Στην Αιθιοπία για παράδειγμα, μια από τις χώρες που φιγουράρουν στην «χρυσή λίστα», το 90% του πληθυσμού αποτελείται από «πολυδιάστατα φτωχούς», σύμφωνα με μια αναφορά του Προγράμματος Ανάπτυξης του ΟΗΕ που δημοσιεύθηκε το 2010.
Η κατάσταση στη Νιγηρία, τον μεγαλύτερο εξαγωγέα πετρελαίου της ηπείρου περιγράφεται εύστοχα στην ίδια αναφορά από τον εκπρόσωπο του ΟΗΕ στην χώρα, Νταούντα Τούρε:
«για σχεδόν μια δεκαετία, η Νιγηρία καταγράφει διαρκώς υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που δεν έφεραν όμως ανάλογη αύξηση στις ευκαιρίες απασχόλησης και μείωση της φτώχειας».
Παρακάτω αναφέρει:
«Τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι η φτώχεια στη Νιγηρία μεγάλωσε στην εξαετία 2004-2010».
Η Νότια Αφρική, της οποίας η οικονομία είναι η μεγαλύτερη στην περιοχή, είναι δεύτερη στην λίστα των χωρών με τις μεγαλύτερες ανισότητες παγκοσμίως. Αυτό παρά την «μαύρη οικονομική ενδυνάμωση» που προωθεί η κυβέρνηση του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου στη χώρα στη μετά-Απαρτχάιντ εποχή.
Στην Αγκόλα, τα 2/3 του πληθυσμού ζουν με λιγότερο από ένα ευρώ την ημέρα και μόνο το 25% των παιδιών πηγαίνουν στο δημοτικό σχολείο (Guardian, 18/11/2011).
Όλα αυτά στη χώρα που αναδείχθηκε πρώτη σε ρυθμούς ανάπτυξης ξεπερνώντας την Κίνα για την δεκαετία 2000-2010. Σήμερα λειτουργεί σαν ένα ασφαλές καταφύγιο για τον πορτογαλικό καπιταλισμό (σημ: Η Αγκόλα υπήρξε πορτογαλική αποικία), που αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της κρίσης της ευρωζώνης.
Σε μια κλασική περίπτωση αντιστροφής της οικονομικής μετανάστευσης, η Αγκόλα όχι μόνο έχει προσελκύσει 150.000 Πορτογάλους που ψάχνουν για δουλειά αλλά σημαντικά ποσά από τα πετροδολάρια της χώρας έχουν επενδυθεί στην Πορτογαλία.
Η Sonangol, η κρατική εταιρεία πετρελαίου της Αγκόλα, αποτελεί τον μεγαλύτερο μέτοχο σε μια από τις σημαντικότερες πορτογαλικές τράπεζες, την Millenium BCP,
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Ιουνίου του 2010 των Financial Times, οι αγκολέζικες επενδύσεις στις εισηγμένες στο χρηματιστήριο πορτογαλικές επιχειρήσεις ξεπερνούσαν τα 2 δις ευρώ.
Ωστόσο, δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου ηλεκτρικό ρεύμα και καθαρό νερό στην χώρα, ακόμα και στην πρωτεύουσα Λουάντα.
Όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά της κατάστασης στην Αφρική, όπου η οικονομική ανάπτυξη μεταφράζεται μόνο σε χλιδή για την ελίτ και όχι σε δημιουργία υποδομών και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των λαών.
Αλλά τα επιτελεία του κεφαλαίου δεν ενδιαφέρονται για την τύχη των εργαζομένων. Στο βαθμό που υπάρχουν φυσικοί πόροι που θα αξιοποιηθούν για την παραγωγή υπερκερδών, η Αφρική αποτελεί «παράδεισο».
Όπως αναφέρει η εφημερίδα Guardian, «Υπάρχει αυξανόμενη εμπιστοσύνη στην Αφρική ως επενδυτικού προορισμού με τις υψηλότερες αποδόσεις στον κόσμο» (28/3/2012).
Ως εκ τούτου, η παγκόσμια επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs σημείωσε σε αναφορά της τον Μάρτιο του 2012 «Η Αφρική είναι ένα μέρος που οι επενδυτές πρέπει να σκεφτούν για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη (είτε θα συμμετάσχουν είτε θα χάσουν την ευκαιρία)».
Αυτή η υπερ-εκμετάλλευση της Αφρικής εξηγεί γιατί η ήπειρος, που είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους και εύφορα εδάφη για την γεωργία, κυριαρχείται από τις πολυεθνικές και διοικείται με βάση τις νεοφιλελεύθερες καπιταλιστικές πολιτικές προς όφελος της ιμπεριαλιστικής Δύσης.
Οι υποτιθέμενοι «επενδυτές» ενδιαφέρονται κυρίως για τις πρώτες ύλες και την βιομηχανία εξορύξεων, που αν και προωθούν την ανάπτυξη, δημιουργούν λίγες θέσεις εργασίας.
Αυτή η αποτυχία να αναπτυχθεί η βιομηχανία εξηγεί γιατί η Αφρική, ένα κλασσικό παράδειγμα ανάπτυξης χωρίς δουλειές, δεν μπορεί να μιμηθεί τον ρόλο της Κίνας σαν ατμομηχανή του παγκόσμιου καπιταλισμού παρά τον τεράστιο πληθυσμό της και την αυξανόμενη αστικοποίηση. Αντίθετα, ο καπιταλισμός θα συνεχίσει να αφήνει την περιοχή σε άθλια κατάσταση.
Διαφθορά
Οι συμφορές της ηπείρου επιδεινώνονται από την χαρακτηριστική διαφθορά των ηγετών της. Οι περισσότεροι από τους πόρους που έχουν απομείνει στην Αφρική, αφού έχει χάσει κάποιους με αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και για την αποπληρωμή του χρέους της, ληστεύονται από τους φιλο-δυτικούς διεφθαρμένους ηγέτες που μεταφέρουν τα χρήματα που κερδίζουν κατά αυτό τον τρόπο σε ιδιωτικούς τραπεζικούς λογαριασμούς στην Ευρώπη και την Αμερική.
Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός, που συνεπάγεται ιδιωτικοποιήσεις και απορρύθμιση, έχει δώσει μεγαλύτερες δυνατότητες στους Αφρικανούς ηγέτες να λεηλατήσουν τα δημόσια ταμεία, αφού δεν δεσμεύονται να χρησιμοποιήσουν τους πόρους για να δημιουργήσουν υποδομές και να καλύψουν τις βασικές ανάγκες του πληθυσμού.
Αλλά απέναντι σε αυτή την κατάσταση, οι εργαζόμενοι, η νεολαία και οι φτωχοί της ηπείρου δεν παραμένουν παθητικοί. Η Αφρική έχει μια πλούσια ιστορία μαζικών αγώνων ενάντια στην αποικιοκρατία και το Απαρτχάιντ.
Πιο πρόσφατα, υπήρξαν μαζικοί αγώνες ενάντια στα διεφθαρμένα, σάπια καθεστώτα και για μια καλύτερη ζωή, όπως οι εξεγέρσεις στην βόρεια Αφρική, εξεγέρσεις που ανέτρεψαν δικτάτορες που βρίσκονταν στην εξουσία για δεκαετίες.
Τον Γενάρη του 2012, με αφορμή τις αυξήσεις στην τιμή του πετρελαίου, είχαμε την μεγαλύτερη Γενική Απεργία στην ιστορία της Νιγηρίας. Οι εργαζόμενοι στα ορυχεία στη Νότια Αφρική αγωνίζονται για καλύτερους μισθούς και συνθήκες δουλειάς, πράγμα που έχει καταφέρει να «στριμώξει» την εργοδοσία της βιομηχανίας εξορύξεων. Τα ορυχεία αποτελούν ένα τεράστιο τμήμα του πλούτου της χώρας και είναι επίσης ένα σύμβολο της κολοσσιαίας κοινωνικής ανισότητας μεταξύ εργαζομένων και αφεντικών.
Ο αγώνας στα ορυχεία, στον οποίο το Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κίνημα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, έχει βοηθήσει να βρεθεί στο επίκεντρο το αίτημα για εθνικοποίηση της βιομηχανίας εξορύξεων και για μια πολιτική εναλλακτική για τους εργαζόμενους και τους φτωχούς στον αντίποδα του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου.
Οι συνεχιζόμενες μαζικές διαδηλώσεις των εργαζομένων και της νεολαίας στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ελλάδα και την Ισπανία, ενάντια στην επίθεση που δέχονται στο δικαίωμα στην δουλειά, τους μισθούς, την εκπαίδευση και την υγεία θα συνεχίσουν να επηρεάζουν την συνείδηση των Αφρικανών εργαζομένων.
Οι νέοι αγώνες που θα ξεσπάσουν στην Αφρική θα σηματοδοτήσουν πως δεν υπάρχει ασφαλές καταφύγιο για τον καπιταλισμό σε ένα περιβάλλον παγκόσμιας κρίσης και θα χρησιμεύσουν σαν πηγή έμπνευσης για την ένταση της αναζήτησης μιας σοσιαλιστικής εναλλακτικής λύσης.
