Όταν τον περασμένο Μάη η Ρ. Δούρου εκλέχτηκε περιφερειάρχης Αττικής, η ελπίδα ότι έρχονται σημαντικές αλλαγές στο μέτωπο της διαχείρισης των απορριμμάτων έκανε την εμφάνισή της, όχι μόνο στις ταραγμένες και ταλαιπωρημένες περιοχές της Φυλής, της Κερατέας και του Γραμματικού, αλλά και στο μυαλό πολλών από τους συμμετέχοντες στα περιβαλλοντικά κινήματα και ιδιαίτερα εκείνα που σχετίζονται με το συγκεκριμένο θέμα.

Η ελπίδα αυτή αναπτερώθηκε ακόμη περισσότερο, όταν τον Οκτώβρη η νέα περιφερειάρχης, με επιστολή της προς τους δήμους της Αττικής, ζήτησε να εκπονηθούν τοπικά σχέδια διαχείρισης, στο μοντέλο της αποκέντρωσής της (δηλαδή τη δημιουργία μικρών τοπικών εγκαταστάσεων διαχείρισης). Η παραπάνω πρόταση βασίζεται στη λογική της διαλογής στην πηγή, την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση και ισοδυναμεί στην ουσία με την ανάκτηση του μεγαλύτερου τμήματος των παραγόμενων σκουπιδιών[1]. Αποκορύφωμα των θετικών εξελίξεων στο μέτωπο των σκουπιδιών, ήταν η ακύρωση των διαγωνισμών για τις τέσσερις (καταστροφικές περιβαλλοντικά) μονάδες διαχείρισης που σχεδίαζε η προηγούμενη περιφερειακή αρχή, στις 29/12/14[2].

Ταυτόχρονα βέβαια, παρά τη σημασία των παραπάνω βημάτων, έγινε από την αρχή καθαρό ότι από μόνα τους δεν αρκούσαν.

Τόσο η ΠΡΩΣΥΝΑΤ («Πρωτοβουλία Συνεννόησης για τη Διαχείριση των Απορριμμάτων στην Αττική») όσο και το «Ξ» (που συμμετέχει στην ΠΡΩΣΥΝΑΤ) σε μια σειρά ανακοινώσεις εξηγούσαν ότι η Περιφέρεια έπρεπε άμεσα να συνεχίσει, καταρχήν αναθεωρώντας άμεσα τον Περιφερειακό Σχεδιασμό για την διαχείριση των απορριμμάτων και ταυτόχρονα παρέχοντας άμεση τεχνική και νομική υποστήριξη στους δήμους, προκειμένου να προχωρήσει το μοντέλο της αποκεντρωμένης διαχείρισης.

Αντί γι’ αυτό, η νέα Περιφερειακή Αρχή αφενός άφησε τους δήμους «στην τύχη τους» μετά την επιστολή του Οκτώβρη, ενώ μέχρι στιγμής δεν έχουν καν δημοσιοποιηθεί οι βασικοί άξονες αναθεώρησης του Περιφερειακού Σχεδιασμού. Το μόνο που ακολούθησε τα πρώτα (θετικά) βήματα της Περιφέρειας, ήταν το «διεθνές συνέδριο», διοργανωμένο από τον ΕΔΣΝΑ[3] όπου συζητήθηκε γενικά η διεθνής εμπειρία και οι διάφορες «ιδέες» για το μοντέλο που θα ακολουθήσει η Αττική.

Στο συνέδριο ακούστηκαν μια σειρά «προτάσεις», οι οποίες περιλαμβάνουν ουσιαστικά «λίγο απ’ όλα». Από «μικρής κλίμακας αποκεντρωμένη διαχείριση» (η οποία μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν κεντρική επιλογή της νέας Περιφερειακής Αρχής)[4] μέχρι «ενεργειακή αξιοποίηση» των απορριμμάτων. Ειδικά η τελευταία επιλογή σημαίνει είτε επεξεργασία και καύση των σκουπιδιών, μια «λύση» εξαιρετικά ζημιογόνα, τόσο από άποψη κόστους για τους δημότες, όσο και για το περιβάλλον, είτε την κατασκευή μονάδων βιοαερίου, οι οποίες είναι μεν αβλαβείς περιβαλλοντικά, αλλά το κόστος και η απόδοσή τους είναι εξαιρετικά ασύμφορη.

Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα του συνεδρίου, ο Σ. Ιατρού, μέλος του ΕΔΣΝΑ, αναφέρθηκε στην προοπτική της «αποκεντρωμένης διαχείρισης σε ένα ποσοστό». Το ερώτημα που τίθεται εύλογα, είναι σε ποιο «ποσοστό» θα γίνει αποκεντρωμένη διαχείριση, και με τι θα καλυφθεί το υπόλοιπο.

Σε συνδυασμό μάλιστα με τις πρόσφατες δηλώσεις του νέου Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος Γ. Τσιρώνη, σύμφωνα με τις οποίες ο ΧΥΤΑ στο Γραμματικό είναι ένα «ώριμο» έργο που μπορεί να αξιοποιηθεί «προσωρινά», διερωτάται κανείς αν ότι περισσέψει από την «σε ένα ποσοστό αποκεντρωμένη διαχείριση» θα συνεχίσει να κατευθύνεται σε κεντρικές μονάδες διαχείρισης, εντείνοντας το περιβαλλοντικό και οικονομικό κόστος για τους κατοίκους της Αττικής.

Αν τα όσα προέκυψαν από το συνέδριο ταυτίζονται με τις θέσεις της Περιφέρειας, αν δεν αποφασιστεί και δεν αρχίσει να υλοποιείται άμεσα το μοντέλο της αποκεντρωμένης διαχείρισης (έστω σε κάποιους δήμους σε πρώτη φάση), τότε υπάρχει σοβαρός κίνδυνος οι πιθανές «λύσεις» που θα προκύψουν, να βασίζονται σε ΣΔΙΤ[5] και όχι στους δήμους και τις τοπικές κοινωνίες. Έτσι, ακόμη κι αν είναι περιβαλλοντικά αποδεκτές, στην πραγματικότητα θα οδηγήσουν στην εκτίναξη του κόστους για τους δημότες και σε κέρδη για τους πλασιέ τεχνολογιών που θα αποκτήσουν τη διαχείριση των σκουπιδιών.

Παρακάτω δημοσιεύουμε την ανακοίνωση της «ΠΡΩΣΥΝΑΤ» σε σχέση με τα συμπεράσματα του «διεθνούς συνεδρίου» του ΕΔΣΝΑ.

________________________
1. https://xekinima.org/arthra/view/article/prosynat-pros-doyroy-gia-skoypidia-na-mi-meinei-meteo/
2. https://xekinima.org/arthra/view/article/perifereia-attikis-mia-poly-simantiki-apofasi-enanti/
3. Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής: Όργανο που αποτελείται από την Περιφέρεια και τους δήμους της Αττικής, με ευθύνη τη διαχείριση των απορριμμάτων.
4. Για την αποκεντρωμένη διαχείριση (που υποστηρίζει το «Ξ») διαβάστε εδώ: https://xekinima.org/arthra/view/article/oxi-stoys-xytaoxi-stin-kaysi-asfalis-diaxeirisi-ton-a/
5. Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα

Ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω …

Aνακοίνωση της ΠΡΩΣΥΝΑΤ
17/2/2015

Το τριήμερο 12-14/2/2015, η περιφέρεια Αττικής και ο ΕΔΣΝΑ οργάνωσαν διεθνές συνέδριο για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Νομίζουμε ότι χάθηκε μια ακόμη ευκαιρία να αποσαφηνιστεί η πολιτική των οργανωτών του συνεδρίου, σε κρίσιμα ζητήματα. Από την άλλη, μια σειρά από παρεμβάσεις και τοποθετήσεις, που έγιναν, επανέφεραν ανησυχίες και επιφυλάξεις.

Η λογική της συγκεντρωτικής διαχείρισης και της καύσης, που αποδομήθηκε πλήρως το προηγούμενο διάστημα, ξαναβρήκε βήμα έκφρασης. Ξανακούστηκε, από επίσημα χείλη, ότι δεν ενοχοποιείται καμία τεχνολογία και ότι στις προτεραιότητες συμπεριλαμβάνονται τα εργοστάσια μηχανικής ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, τύπου ΕΜΑΚ.

Οι βασικοί άξονες, τα μέσα και το χρονοδιάγραμμα της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ δεν προσδιορίστηκαν. Αξιολόγηση των μέχρι τώρα σχεδίων των δήμων δεν έγινε. Τα τεχνικά και χρηματοδοτικά εργαλεία για την υποστήριξη των τοπικών σχεδίων διαχείρισης παραπέμφθηκαν στο προσεχές μέλλον. Η αδιαφανής και προβληματική λειτουργία των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων έμεινε στο απυρόβλητο. Δεν έγινε καμία νύξη για τα υγειονομικά απόβλητα, σε μια περιφέρεια που συγκεντρώνει πάνω από το 60% της συνολικής ιατρικής δραστηριότητας.

Αυτό για το οποίο είμαστε πεισμένοι και θέλουμε να το επαναλάβουμε είναι πως, στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, οι βασικές προτεραιότητες εστιάζονται στα εξής ζητήματα:

• Αποσαφήνιση, δημόσια διατύπωση και υιοθέτηση από τα αρμόδια όργανα (περιφερειακό συμβούλιο, περιφερειακή ένωση δήμων και ΕΔΣΝΑ) των βασικών αξόνων ενός νέου, αναθεωρημένου ΠΕΣΔΑ Αττικής. Το κοινωνικά ωφέλιμο μοντέλο της διαχείρισης των απορριμμάτων δεν είναι υπόθεση τεχνοκρατών και δεν μπορεί να αποφασιστεί σε γραφεία και πίσω από κλειστές πόρτες.

• Περιγραφή της διαδικασίας και του χρονοδιαγράμματος της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ. Στο πλαίσιο αυτό να γίνει απολύτως σαφές αν η αναθεώρηση θα γίνει στη βάση μιας νέας μελέτης, που θα παίρνει υπόψη της τους παραπάνω βασικούς άξονες, ή αν θα στηριχτεί στις μελέτες της προηγούμενης διοίκησης του κ. Σγουρού.

• Ταχεία αξιολόγηση των πρώτων σχεδίων των δήμων και λήψη των αναγκαίων μέτρων, ώστε τα τοπικά σχέδια διαχείρισης των δήμων να αποκτήσουν ουσιαστικό περιεχόμενο και να εναρμονίζονται με τη λογική της αποκεντρωμένης, ήπιας διαχείρισης, με έμφαση στην πρόληψη, στην προδιαλογή και στην ανάκτηση υλικών. Διασφαλίζοντας ότι δε θα εκτραπούν σε μικρογραφίες των φαραωνικών εγκαταστάσεων «ενεργειακής αξιοποίησης», που ακυρώθηκαν.

• Αποσαφήνιση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων, παράλληλα με τη μεταφορά των πόρων, που προορίζονταν για τα εργοστάσια επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, ώστε να υποστηριχθούν οι αποκεντρωμένες υποδομές και δράσεις. Ανάληψη πρωτοβουλιών, με σκοπό τα κονδύλια αυτά να είναι διαθέσιμα στους δήμους, το συντομότερο δυνατό.

• Εκπόνηση δεσμευτικού σχεδίου για το κλείσιμο της εγκατάστασης της Φυλής, με το οποίο οφείλουν να προσαρμοστούν και όλες οι άλλες δράσεις των δήμων, της περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ.

• Επαναβεβαίωση της δέσμευσης περί μη παραλαβής και λειτουργίας του ΧΥΤΑ Γραμματικού.
  

Κλείνοντας, δεν μπορούμε να αφήσουμε ασχολίαστο το γεγονός ότι, μέρα με τη μέρα, πληθαίνουν οι θιασώτες της αποκεντρωμένης διαχείρισης. Πολλοί από αυτούς, δίνοντας της το πιο απίθανο περιεχόμενο. Όπως η καινοφανής διατύπωση στελέχους του ΕΔΣΝΑ, για «αποκεντρωμένη διαχείριση σε ένα ποσοστό» που δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μια ωραιοποιημένη εκδοχή του συγκεντρωτικού μοντέλου.

Έχοντας συμβάλλει, σαν ΠΡΩΣΥΝΑΤ, στο να μορφοποιηθεί και να αποκτήσει υπόσταση και επιρροή το μοντέλο της αποκεντρωμένης διαχείρισης, πιστεύουμε ότι νομιμοποιούμαστε να υποστηρίξουμε πως δεν πρόκειται για ένα «μοντέλο – λάστιχο» και πως δεν προσφέρεται για τη συγκάλυψη των πιο ετερόκλητων επιδιώξεων. Και ας σταματήσουν, επιτέλους ορισμένοι τα παιχνίδια με τις λέξεις.