Της Ηλέκτρας Κλείτσα
Τρία χρόνια περίπου μετά τον ηρωικό αγώνα των κατοίκων της Κερατέας ενάντια στη δημιουργία ΧΥΤΑ στην περιοχή τους, το θέμα της διαχείρισης των σκουπιδιών στην Αττική αλλά και στην υπόλοιπη χώρα, όχι μόνο παραμένει άλυτο, αλλά βρίσκεται σε μια από τις πιο κρίσιμες φάσεις του. Τα σχέδια για την υποτιθέμενη «λύση» περιλαμβάνουν μεγάλες συγκεντρωτικές εγκαταστάσεις σε ολόκληρη τη χώρα, που θα προσανατολίζονται στη συνέχιση του θαψίματος μεγάλου όγκου των σκουπιδιών, αλλά και στην «ενεργειακή αξιοποίησή» τμήματός τους.
Η κατάσταση σήμερα
Στην Ελλάδα παράγονται κάθε χρόνο περίπου 5 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων, 1,8 – 2 από τα οποία στην Αττική.
Μεγάλο μέρος τους καταλήγει στις «οργανωμένες» χωματερές (ΧΥΤΑ), όπου υποτίθεται ότι τα σκουπίδια θάβονται με «προδιαγραφές ασφάλειας» και «προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας». Στην πραγματικότητα, όλο και πιο συχνά το τελευταίο διάστημα, εμφανίζονται καταγγελίες για ανάμειξη των αστικών σκουπιδιών που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ, με επικίνδυνα βιομηχανικά, και άλλα απόβλητα1. Μέσα στο Δεκέμβρη, στο ΧΥΤΑ Φυλής, έγιναν αρκετές προσπάθειες απόρριψης νοσοκομειακών αποβλήτων, ανάμεσα στα οποία εντοπίστηκαν και ραδιενεργά απόβλητα2. Μπορεί κανείς να φανταστεί τι σημαίνει μια τέτοια πρακτική για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον, τη στιγμή που ειδικά στους μεγάλους ΧΥΤΑ της χώρας θάβεται τεράστιος όγκος σκουπιδιών, με αποτέλεσμα καμία στεγάνωση να μην μπορεί να εξασφαλίσει ότι δε θα υπάρξουν διαρροές επικίνδυνων αποβλήτων στο έδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα της κάθε περιοχής.
Ένα άλλο μεγάλο μέρος τους καταλήγει σε χώρους ανεξέλεγκτης απόθεσης (ΧΑΔΑ), όπου απλά πετιούνται μέσα σε δάση, ρέματα, ακόμη και όχθες ποταμών, όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα με τις κινητοποιήσεις των κατοίκων στις «Λίμνες» Αλφειού3. Το ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι, πως όταν οι κινητοποιήσεις των κατοίκων κατάφεραν να κλείσουν τον ΧΑΔΑ στις «Λίμνες», τα Υπουργεία Εσωτερικών και Περιβάλλοντος αποφάσισαν για άλλη μια φορά να καταλήξουν στη μαγική λύση για όλα τα προβλήματα: τα σκουπίδια των δήμων Πύργου και Αρχαίας Ολυμπίας, που μέχρι πρόσφατα στοιβάζονταν δίπλα στο ποτάμι, θα μεταφέρονται πλέον, στο ΧΥΤΑ της Φυλής4.
Το πρόσχημα
Αυτή η πρόσφατη εξέλιξη, έρχεται να επιβεβαιώσει για άλλη μια φορά, τόσο την πλήρη παράνοια στο σχεδιασμό, όσο και την απόλυτη υποκρισία των εμπνευστών του. Με πρόσχημα το γεγονός ότι ο ΧΥΤΑ Φυλής «δεν αντέχει άλλο», το Υπουργείο Περιβάλλοντος, οι Περιφέρειες, αλλά και οι εργολάβοι φίλοι τους, σχεδιάζουν να ετοιμάσουν μέσα στα επόμενα χρόνια «υπερσύγχρονες», «ασφαλείς», υποτίθεται εγκαταστάσεις διαχείρισης, που στην πραγματικότητα μόνο τέτοιες δεν είναι.
Ο ΧΥΤΑ της Φυλής λειτουργεί εδώ και περίπου 50 χρόνια και η έκτασή του φτάνει σχεδόν τα 3.000 στρέμματα. Στη διάρκεια των δεκαετιών αυτών, οι κάτοικοι της Δυτικής Αττικής βρίσκονται αντιμέτωποι με μια καθημερινή απειλή για την υγεία τους. Την ίδια ώρα, αποτελεί ένα σημαντικό «επιχείρημα» για να προωθηθούν οι νέες «λύσεις» στη διαχείριση, αλλά και έναν πολύ βολικό προορισμό για όλα τα «άστεγα» σκουπίδια της χώρας.
Τα σχέδια
Σε σχέση με την Αττική, τα σχέδια του ΕΔΣΝΑ (Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής) προβλέπουν την κατασκευή τεσσάρων εργοστασίων διαχείρισης. Δύο από αυτά σχεδιάζονται στη δυτική Αττική (στα Άνω Λιόσια και τη Φυλή) και τα άλλα δύο στην ανατολική (Κερατέα και Γραμματικό). Τα έργα θα πραγματοποιηθούν μέσω ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα), ενώ σύμφωνα με την Περιφέρεια Αττικής θα δαπανηθούν για την κατασκευή τους 150 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ και 300 εκατ. ευρώ από «ιδιωτικούς πόρους».
Ανάμεσα στους ιδιώτες που διεκδικούν να τα αναλάβουν, οι πανταχού παρόντες ιδιοκτήτες των εταιρειών «ΑΚΤΩΡ» και «ΤΕΡΝΑ – ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ». Στην πραγματικότητα βέβαια, κανένας «ιδιώτης» που ασχολείται με τέτοιου είδους δραστηριότητες δεν το κάνει από την καλή του την καρδιά. Αντίθετα, τα σκουπίδια είναι ένα εξαιρετικά επικερδές αντικείμενο ενασχόλησης. Έτσι, μπορεί να μην έχει ακόμη επιλεχθεί ποια ακριβώς θα είναι η «σύγχρονη» τεχνολογία που θα εφαρμοστεί, ωστόσο η γενική κατεύθυνση περιλαμβάνει αφενός την πώληση των -όποιων- ανακυκλώσιμων θα μπορούν να αξιοποιηθούν, αφετέρου την «ενεργειακή αξιοποίησή», δηλαδή τη μετατροπή των σκουπιδιών σε καύσιμο παραγωγής ενέργειας.
Τερατώδεις εγκαταστάσεις
Στην πραγματικότητα, η κεντρική τους επιλογή είναι να μετατρέψουν τη μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα σκουπιδιών σε καύσιμη ύλη για την παραγωγή ενέργειας. Αυτό το σκοπό εξυπηρετούν σε μεγάλο βαθμό και οι τεράστιες εγκαταστάσεις. Προκειμένου τα σκουπίδια να φτάσουν σε αυτές με τον πιο οικονομικό τρόπο, υποχρεωτικά θα συμπιέζονται και σε μεγάλο βαθμό θα ομογενοποιούνται. Έτσι, τα ανακυκλώσιμα υλικά που μπορεί να προκύψουν από αυτή τη διαδικασία, θα είναι εκ των πραγμάτων πολύ λιγότερα από αυτά που θα προέκυπταν σε μια μικρή τοπική εγκατάσταση, ειδικά αν έχει προηγηθεί διαχωρισμός «στην πηγή».
Σε μια επόμενη φάση, δίπλα στις μονάδες που θα επεξεργάζονται και θα μετατρέπουν τα απορρίμματα σε καύσιμη ύλη, μπορούν να προστεθούν και εγκαταστάσεις που θα την αξιοποιούν. Ακόμη κι αν σήμερα όλα δείχνουν ότι η κατασκευή εργοστασίων καύσης δεν είναι στα πολύ άμεσα σχέδια των «επενδυτών», η παραγωγή του καυσίμου μας επιτρέπει να φανταστούμε τη συνέχεια.
Αν οι ΧΥΤΑ και η ανεξέλεγκτη απόθεση απορριμμάτων είναι επικίνδυνη για το περιβάλλον, η μετατροπή τους σε καύσιμο και η χρήση του, είναι ακόμη περισσότερο. Τα παραπροϊόντα της καύσης, (η τέφρα και οι αέριοι ρύποι), δεν αρκούνται στο να ρυπαίνουν την περιοχή στην οποία παράγονται, αλλά μπορούν να ταξιδέψουν σε μεγάλες αποστάσεις, επηρεάζοντας ευρύτερες περιοχές. Και βέβαια πρόκειται για ουσίες εξαιρετικά τοξικές και επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία, αφού θεωρούνται υπεύθυνες για πολλές μορφές καρκίνου καθώς και μια σειρά ασθένειες του νευρικού, του αναπνευστικού, και του καρδιαγγειακού συστήματος.
Εναλλακτική πρόταση για τη διαχείριση των απορριμμάτων
Εναλλακτική πρόταση διαχείρισης των απορριμμάτων υπάρχει και είναι πραγματικά φιλική προς το περιβάλλον, πιο φτηνή, δημιουργεί περισσότερες θέσεις εργασίας, ενώ τα προϊόντα της είναι πραγματικά χρήσιμα για την κοινωνία. Η πρόταση αυτή βασίζεται στη λογική των μικρών αποκεντρωμένων εγκαταστάσεων, του διαχωρισμού στην πηγή, της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης5 (παραγωγής λιπάσματος από τις οργανικές ουσίες). Για να γίνει αυτό, απαιτείται η ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας. Μόνο η κοινωνία μπορεί να την επιβάλει, κόντρα στα συμφέροντα των μεγαλοεργολάβων που επιχειρούν να εκτοξεύσουν τα κέρδη τους παίζοντας με το περιβάλλον και την υγεία μας.
